Δεύτερος χρόνος capital controls και… υποσχέσεων ότι «θα τελειώσουν σύντομα»

Από τις 28 Ιουνίου 2015

Βούλιαξε η οικονομία, αλλά στην κυβέρνηση παίζουν ακόμα με τις «απαγορευμένες» λέξεις – Εξανεμίστηκαν ανάπτυξη και εμπιστοσύνη, παγιδεύτηκαν κεφάλαια, έκλεισαν επιχειρήσεις αλλά τα περιοριστικά μέτρα «ζουν και βασιλεύουν»

Δύο χρόνια παγιδευμένη στα capital controls παραμένει ελληνική οικονομία παρά τις διακηρύξεις κυβερνητικών στελεχών που τα έχουν άρει, αλλά μόνο στα λόγια, ήδη από το Σεπτέμβριο του 2015.
Η επέτειος της συμπλήρωση 24 μηνών από την κήρυξη της τραπεζικής αργίας απέχει πια λίγες ημέρες (ήταν 28 Iουνίου 2015). Επισήμως η κυβέρνηση απέφευγε για καιρό να μεταχειριστεί τον όρο αυτό στη φρασεολογία της (ο Γιάνης Βαρουφάκης που τα προκάλεσε μάλιστα εξακολουθεί να το κάνει). Τότε στην κυβέρνηση μιλούσαν για «τραπεζική αργία» (bank holidays) και όχι για κλείσιμο τραπεζών και κεφαλαϊκούς ελέγχους (capital controls).

Με όποιο όνομα και αν καλύφθηκαν όμως, γεγονός παραμένει ότι τα capital controls ήταν από τα ελάχιστα πράγματα –μαζί με την άτακτη χρεωκοπία και το Grexit- τα οποία είχε αποφύγει ως το 2015 η χώρα. Έκτοτε όμως, οι ελληνικές επιχειρήσεις συνεχίζουν να μετρούν πληγές και απώλειες της αποφράδας εκείνης μέρας.
Ο «λογαριασμός» των 726 ημερών που ακολούθησαν μέχρι και σήμερα, είναι ατελείωτος. Και οι μνήμες παραμένουν ανεξίτηλες: Λίγους μήνες μετά τα capital controls και το χάος των πρώτων ημερών το τραπεζικό σύστημα χρειάστηκε νέα ανακεφαλαιοποίηση με δάνειο που (φορτώθηκε στο χρέος) ύψους 6 δισ. ευρώ.
Η επιβολή των capital controls ήρθε μετά από ένα εξάμηνο ακραίας αβεβαιότητας στη διάρκεια του οποίου οι καταθέτες απέσυραν από τις τράπεζες 40 δισ. ευρώ ενώ το νέο καθεστώς που ήρθε για να μείνει επιβλήθηκε λιγότερες από 48 ώρες μετά από το διάγγελμα του Αλέξη Τσίπρα για την ανακοίνωση του δημοψηφίσματος.
Το αρχικό όριο αναλήψεων ήταν 60 ευρώ ημερησίως (ή 420 ευρώ την εβδομάδα) και οι ουρές που σχημάτιζαν έξω από τις τράπεζες κυρίως οι συνταξιούχοι έκαναν το γύρο του κόσμου.
Παρά τις μεγάλες και σοβαρές επιπτώσεις για τις τράπεζες, τις επιχειρήσεις και την εμπιστοσύνη στην ελληνική οικονομία, οι περισσότεροι αναλυτές θεωρούν ότι το μέτρο αυτό ήταν αναγκαστικό εκεί που είχαν φτάσει τα πράγματα τον Ιούνιο του 2015 και ότι τελικά απέτρεψε την ολοκληρωτική κατάρρευση του τραπεζικού συστήματος.
Το ερώτημα που θέτουν επίσης όμως είναι και τι θα γινόταν και σήμερα ακόμη, δύο χρόνια μετά την μεγάλη κρίση, αν μπορούσαν να αρθούν οι απαγορεύσεις. Κατά πολλούς, η εμπιστοσύνη δεν έχει επιστρέψει, παρότι τα λεφτά παγιδεύτηκαν και λιγόστεψαν (λόγω αναγκαστικών μέτρων, κατασχέσεων και πληρωμής νέων φόρων που επιβλήθηκαν μετέπειτα).

«Φως στο τούνελ»

Από το καλοκαίρι του 2015 οι προβλέψεις των στελεχών της κυβέρνησης για την άρση των κεφαλαιακών ελέγχων είναι συνεχείς αλλά μέχρι στιγμής δεν έχουν επιβεβαιωθεί. Ήταν τα ίδια στελέχη άλλωστε που δύο 24ωρα νωρίτερα (την Παρασκευή το βράδυ της ανακοίνωσης του δημοψηφίσματος από τον πρωθυπουργό) καθησύχαζαν τους πάντες πως… «και την Δευτέρα και την Τρίτη, ανοικτές θα είναι οι τράπεζες».
Πρώτος προανήγγειλε την άρση των capital controls ο τότε υπουργός Οικονομίας κύριος Γιώργος Σταθάκης ο οποίος, τον Ιούλιο του 2015, παρέπεμπε στον Σεπτέμβριο εκείνης της χρονιάς. Επτακόσιες μέρες αργότερα, ο Έλληνας υπουργός Οικονομικών κύριος Ευκλείδης Τσακαλώτος δήλωνε και πάλι (φέτος τον Μάιο) ότι τα capital controls θα αρθούν ως το τέλος του έτους, επικαλούμενος όμως και το QE το οποίο τελικώς όμως δεν ήρθε. Την σκυτάλη έλαβε προχθές μόλις ο κυβερνητικός εκπρόσωπος κύριος Τζανακόπουλος –και πάει λέγοντας…

Ζημιές δισεκατομμυρίων

Το σοκ για την οικονομία και η έλλειψη ρευστότητας, είχαν ως αποτέλεσμα την ανακοπή των θετικών ρυθμών ανάπτυξης που είχαν ήδη φανεί για κάποια τρίμηνα. Ενώ η Κομισιόν ανέμενε ανάπτυξη 2,9% το 2015 και στο 3,7% το 2016 το καταστροφικό πρώτο εξάμηνο του 2015 και το κλείσιμο των τραπεζών διαμόρφωσαν ένα εντελώς διαφορετικό σκηνικό: ύφεση 0,2% το 2015 και στασιμότητα το 2016. Χάθηκε δηλαδή ανάπτυξη 2,9% + 3,7% του ΑΕΠ ή σχεδόν 14 δισ. ευρώ από την πραγματική οικονομία.
Τα δεκάδες χιλιάδες «λουκέτα» επιχειρήσεων, η νέα ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών, η πλήρης απαξίωση των χρηματιστηριακών αξιών και ο διαρκής πια αποκλεισμός από την ποσοτική χαλάρωση (QE) είναι μερικές μόνο από τις παρενέργειες για την οικονομία τους τελευταίους 24 μήνες. Το πραγματικό κόστος όμως σε χρήμα, σε χρόνο και στις ζωές των Ελλήνων παραμένει ανυπολόγιστο.
Kι ενώ η Κύπρος κατάφερε μέσα σε δύο χρόνια να απαλλαγεί από τους κεφαλαιακούς ελέγχους, η κυβέρνηση της Αθήνας μελετά διστακτικά μια νέα απελευθέρωση ή κάποιας μορφής «χαλάρωση», που όμως φαίνεται ότι δεν θα αφορά σε πρώτη φάση τη διεύρυνση του ορίου αναλήψεων των 840 ευρώ σε διάρκεια δύο εβδομάδων.
Η ολοκλήρωση της αξιολόγησης ανακίνησε εκ νέου το θέμα, καθώς μια πραγματική αλλαγή σκηνικού εξαρτάται από τις μακροοικονομικές συνθήκες, τη βελτίωση του κλίματος στις αγορές, την εδραίωση της εμπιστοσύνης των καταθετών, την υλοποίηση του προγράμματος και τη ρευστότητα των τραπεζών.
Στο άμεσο μέλλον φαίνεται πως θα πρέπει να περιμένουμε μόνο κινήσεις όπως η σταδιακή άρση της απαγόρευσης ανοίγματος λογαριασμών από φυσικά πρόσωπα και επιχειρήσεις και η χαλάρωση των προϋποθέσεων για τη δημιουργία νέου κωδικού πελάτη (customer ID). Αντιθέτως, η μεταφορά κεφαλαίων στο εξωτερικό θα είναι το τελευταίο σκέλος των περιορισμών που θα αρθεί.