Οικονομική πολιτική με την κοινωνία ή ενάντια στην κοινωνία;...

Του Νίκου Κοτζιά
Η Κυβέρνηση του Γ. Παπανδρέου ανέλαβε να κυβερνήσει και να βάλει σε τάξη τη χώρα στην πιο δύσκολη οικονομική συγκυρία μετά την πτώση της χούντας. Από την άλλη, οι μεγάλες δυσκολίες, οι καλές προθέσεις των κυβερνόντων και η εργατικότητά τους, δεν αποτελούν από μόνα τους εγγύηση ότι σε κάθε περίπτωση όλα θα πάνε καλά. Η μεγάλη πίεση του δημοσιονομικού προβλήματος της χώρας μπορεί εύκολα να οδηγήσει σε μονόπλευρες νεοφιλελεύθερες θεωρήσεις αποτέλεσμα των οποίων δύναται να είναι, όπως ήδη ανέλυσα σε προηγούμενα άρθρα, το «μαύρισμα της ψυχής των Ελλήνων», αλλά και η έλλειψη αναπτυξιακών σχεδίων για τη διασφάλιση του μέλλοντος της χώρας. Τέλος, η κυβέρνηση κινδυνεύει να κινηθεί χωρίς συμμαχίες καιατμόσφαιρα εμπιστοσύνης στην κοινωνία.

Πρόβλημα μέγιστο αν προκύψει.
Ανεπάρκεια κοινωνικών εμπειριών - αντίληψης για το κοινωνικό γίγνεσθαιΣτο πρώτο μου άρθρο μετά την συγκρότηση της νέας Κυβέρνησης του Γ. Α. Παπανδρέου σημείωνα ότι αυτή η κυβέρνηση έχει πολλά μέλη που είναι ικανά και διακρίνονται για την εργατικότητά τους. Δεν έχουν, όμως, όλα επαρκείς σχέσεις και εμπειρία με τα λαϊκά κινήματα. Δυστυχώς ήδη οι πρώτες κινητοποιήσεις με επιβεβαίωσαν. Ο τρόπος που αντιμετωπίζονται δείχνει ανεπαρκή αντανακλαστικά και σχεδιασμό έναντι των κινημάτων του κόσμου της εργασίας. Ακουστήκαν δε, κουβέντες που μπορούν να εκλειφτούν ακόμα και ως προσβολή. Ανάλογα, στην συγκρότηση των νέων οργάνων της καθοδήγησης του ΠΑΣΟΚ δεν λήφθηκε υπόψη το πρόβλημα που επισημάνω. Δηλαδή, θα έπρεπε να εξοπλιστεί το ΠΑΣΟΚ με πληθώρα στελεχών που να έχουν επάρκεια επικοινωνίας με την κοινωνία εν γένει και την κοινωνική βάση του ΠΑΣΟΚ ειδικότερα. Με αυτό τον τρόπο το ΠΑΣΟΚ θα μπορούσε να κολυμπά μέσα στα υπό διαμόρφωση κινήματα. Να διαμεσολαβεί με πειστικότητα ανάμεσα «στα αιτήματα των κάτω» με τις επιλογές και αναγκαιότητες «των πάνω». Αντίθετα με μια τέτοια επιλογή, το κεντρικό ΠΑΣΟΚ άδειασε από κόσμο και δυσλειτουργεί. Το αποτέλεσμα είναι ότι η κυβέρνηση δεν αξιοποιεί μια μοναδική ασπίδα που θα μπορούσε να διαθέσει ενόψει επερχόμενων κοινωνικών εκρήξεων. Πιθανά, η κυβέρνηση να μην έχει αντιληφθεί επαρκώς τα αδιέξοδα και τους προβληματισμούς της κοινωνίας. Φοβάμαι, ότι σε λίγο θα κινδυνεύσει να κάτσει πάνω στις θετικές, προς το παρόν, για αυτήν δημοσκοπήσεις. Μόνο που αυτές, όπως πάντα τόνιζα, αντιλαμβάνονται τελευταίες τις αλλαγές που γίνονται υπόγεια στην κοινωνία. Όμως, όσο περισσότερο αργεί κανείς να αντιληφθεί τα μηνύματα της κοινωνίας τόσο περισσότερο κινδυνεύει να μην έρθει σε διάλογο μαζί της και να εκπλαγεί όταν αυτή θα βγει στους δρόμους ή επιλέξει πράξεις απελπισίας. Επειδή όλα τα εγχώρια μέσα πιέζουν την ατμόσφαιρα της ελληνικής κοινωνίας με τον υπερτονισμό των δυσκολιών που περιγράφονται στα διεθνή μέσα μαζικής ενημέρωσης, θα πρέπει να σημειώσω, ότι ξεχνούν τα εγχώρια μέσα να αναφερθούν στο κοινωνικό πρόβλημα που επισημαίνεται από τα σοβαρά διεθνή ΜΜΕ. Αυτά θεωρούν ως μέγιστο πρόβλημα της κυβέρνησης το ότι δεν φαίνεται προετοιμασμένη να αντιμετωπίσει πιθανές επικείμενες εκρήξεις και την έλλειψη συναίνεσης στις επιλογές της.
Δεν μπορούν να είναι αντίπαλοι οι μισθωτοί και μόνο - Οι αριθμοί δεν υποκαθιστούν μια πολιτική συμμαχιώνΗ κυβέρνηση καλείται να πραγματώσει ένα τιτάνιο έργο και κανείς, ασφαλώς, δεν ζηλεύει τα μέλη της, ιδιαίτερα όσοι είναι στα λεγόμενα παραγωγικά οικονομικά υπουργεία. Όμως, θα πρέπει να δώσει η ίδια στον εαυτό της την ευκαιρία να αναστοχαστεί. Να σταματήσει δε, να ανοίγει τα τεφτέριά της και να υπολογίζει λογιστικά το πώς μπορεί να κόψει έξοδα του δημοσίου και από πού. Αυτή η δουλειά είναι ασφαλώς προαπαιτούμενο. Αλλά δεν αρκεί. Πρέπει να κάνει, ακόμα, ορισμένες σοβαρές επιλογές.
Πρώτη επιλογή, η κυβέρνηση θα πρέπει να αποκτήσει στρατηγική συνολικά και ειδικότερα ως προς τις κοινωνικές της συμμαχίες. Δεν μπορεί να λαμβάνει μέτρα στα τυφλά βιβλία της λογιστικής. Πρέπει να διαχωρίσει ανάμεσα σε αυτούς που βγάζουν αεριτζίδικα εισοδήματα και αποτελούν παράσιτα στην ελληνική κοινωνία και σε εκείνους που οι δράσεις τους είναι απαραίτητες για να αναπτυχθεί η χώρα, αλλά και να υπάρχει ύλη για φορολόγηση και άλλα ανάλογα εισπρακτικά μέτρα. Έναντι των πρώτων αυτών καλείται να λάβει το μέγιστο δυνατό των οικονομικών κατασταλτικών μέτρων. Ταυτόχρονα, να αναγγείλει αυστηρές παραδειγματικές τιμωρίες σε όποιους παραβιάζουν τον νόμο και το κοινό καλό. Όπως, επί παραδείγματι τους φοροφυγάδες και τους φοροκλέπτες (που παρακρατούν ακόμα και το ΦΠΑ που εισπράττουν). Όποιον πιάνουν οι αρμόδιες υπηρεσίες να τιμωρείται παραδειγματικά και αυστηρά. Έτσι ώστε να υπάρξει αίσθημα δικαίου στην κοινωνία. Διότι διαφορετικά θα κληθούν να πληρώσουν την σπασμένη μόνο όσοι νομίμως συμπεριφέρνονται. Κάτι που αποτελεί προτροπή να μεταβούν και εκείνοι στην ομάδα όσων παραβιάζουν το κοινό καλό και το δημόσιο συμφέρον. Δεύτερη επιλογή, σε εκείνους που συμβάλλουν στην ανάπτυξη της κοινωνίας θα πρέπει να δοθούν κίνητρα για πιο εντατική συμβολή σε αυτή την ανάπτυξη. Με αυτό τον τρόπο θα ενισχύεται η οικονομία και η προς «σύλληψη ύλη». Δηλαδή, μη σκοτωθεί η Αγελάδα προκειμένου να πουληθεί το κρέας της και δεν υπάρχει αύριο ούτε γάλα και τα παράγωγά του, αλλά ούτε και λεφτά για να αγοραστούν αυτά, και τέλος, ούτε φόρος λόγο μη πώλησή του; Τέλος, η κυβέρνηση πρέπει να κάνει τον κόπο να διαφοροποιεί τα μέτρα της ως προς κλάδους και κατηγορίες πολιτών. Να ξεχωρίσει, επιτέλους το ποιοι είναι οι αντίπαλοι της σωτηρίας και της ανανέωσης της χώρας και ποιες είναι οι κινητήριες δυνάμεις υπέρβασης της κρίσης. Προς το παρόν συμπεριφέρεται ως να είναι ύποπτοι οι πολίτες που δεν θέλουν ή δεν μπορούν να παρανομούν, ενώ αφήνει ξανά στο απυρόβλητο την παραοικονομία και το μαύρο χρήμα, καθώς και τη διαπλοκή και τα καρτέλ. Ενώ τα μέτρα που είχε αναγγείλει για έλεγχο των Ταξί και των Βενζινοπωλών δεν έχω αντιληφθεί να τα εφαρμόζει. Συνολικά, η κυβέρνηση οφείλει να δείξει ότι θα είναι αμείλικτη προς πάσα κατεύθυνση και ότι θα διασφαλίσει ότι δεν θα υπονομευτεί στην εφαρμογή της πολιτικής της από άλλους δημόσιους μηχανισμούς. Διαφορετικά και την θέληση να έχει, δεν θα μπορέσει να προωθήσει τις όποιες αλλαγές και μέτρα.
Οι σχέσεις κοινωνίας και κυβέρνησης σχέσεις φόβου ή εμπιστοσύνης;Η κυβέρνηση δεν πρέπει να νομίζει ότι όσα εκείνη θεωρεί ως δίκαια και ορθά αυτόματα κατανοούνται τοιουτοτρόπως, και μάλιστα άμεσα, από την κοινωνία. Οφείλει σε συνδυασμό με μια πολιτική συμμαχιών να ακολουθήσει πολιτική διασφάλισης της εμπιστοσύνης της κοινωνίας απέναντί της. Το να φοβίζει την κοινωνία, ώστε να καταλάβει «επιτέλους το μέγεθος του προβλήματος» είναι μια επιλογή με κοντά ποδάρια. Μακρόχρονη πολιτική είναι να κερδίσει την εμπιστοσύνη της κοινωνίας δείχνοντας όχι μόνο το πρόβλημα, αλλά και τις δίκαιες λύσεις. Διότι, επαναλαμβάνω ως παράδειγμα, υπάρχουν συγκεκριμένες επιχειρήσεις που προσπαθούν να μας πείσουν γιατί θα πρέπει να κοπεί το εισόδημά μας κατά μερικές εκατοντάδες ευρώ, αλλά οι ίδιες (όπως κανάλια και εφημερίδες) καθώς και οι σύμμαχοί τους, χρωστάνε περίπου το 15% του συνολικού χρέους της χρέους προς τους δημόσιους φορείς (σε ασφαλιστικά ταμεία, εφορία κοκ). Η κυβέρνηση θα πείσει ότι δεν «υπάρχει μία» όταν ανοίξει πρακτικά μέτωπα ενάντια στα Καρτέλ και στους μεσάζοντες. Ενάντια σε όλους αυτούς που έχουν καταντήσει την Ελλάδα της λιτότητας σε μια από τις πιο ακριβές χώρες του κόσμου. Αναρωτιέμαι, που είναι ο έλεγχος τιμών στο πετρέλαιο και τα παράγωγά του; Πότε θα δούμε τη σύλληψη κάποιου που φοροκλέπτει συστηματικά ή που κάνει λαθραίο εμπόριο; Πότε θα μας πει η κυβέρνηση ότι θα μαζέψει χρήματα από τις πηγές που ανέφερα προκειμένου να μην έχει ο «μέσος» έλληνας την αίσθηση ότι όποιος ανταποκρίνεται στις κυβερνητικές επιλογές είναι το κοροΐδο. Διότι διαφορετικά, στο τέλος της ημέρας η κυβερνητική πολιτική θα προκαλέσει κινητοποιήσεις και απεργίες. Σε μια τέτοια, όμως, περίπτωση, αρκεί να σταματήσουν να εργάζονται οι μισθωτοί για δύο εβδομάδες και το ΑΕΠ θα υποχωρήσει πάνω από 4%. Και τότε όλα τα σχέδια θα αποδειχτούν ασκήσεις επί χάρτου. Συμπερασματικά, η υπέρβαση της κρίσης δεν μπορεί να προκύψει από τον φόβο της κοινωνίας, αλλά από την εμπιστοσύνη έναντι της Κυβέρνησης ότι σε αυτές τις δύσκολες στιγμές είναι δίκαιη.