«Σςςςςς! Ήταν κομμουνιστές, μη μιλάτε…»

Η ιστορία των 27 εκτελεσθέντων αγωνιστών της Αντίστασης από το Σοκαρά Κρήτης, κι η ιστορία ενός χωριού που θάφτηκε, γιατί οι κάτοικοί του ανήκαν στο ΕΑΜ και ήταν κομμουνιστές.

Σαν σήμερα, στις 17 Αυγούστου του 1944, λίγους μήνες πριν την...

απελευθέρωση της Ελλάδας από τη ναζιστική κατοχή (αν και η Κρήτη απελευθερώθηκε αργότερα, με το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου) και την ίδια μέρα με το Μπλόκο της Κοκκινιάς, 27 αγωνιστές της Αντίστασης από το χωριό Σοκαρά στο νομό Ηρακλείου, εκτελέστηκαν ομαδικά από τους ναζί κατακτητές.

Στο Σοκαρά, την περίοδο της Κατοχής, δρούσε οργανωμένη ομάδα του ΕΑΜ, που βοηθούσε τις αντάρτικες ομάδες, έκρυβε τους (σύμμαχους τότε) πράκτορες των Άγγλων και τιμωρούσε τους δωσίλογους συνεργάτες των Γερμανών. Η δράση της είχε υποπέσει στην αντίληψη των κατακτητών, που παρακολουθούσαν στενά τα μέλη της και μάζευαν σταδιακά στοιχεία εναντίον της, θεωρώντας το χωριό “κομμουνιστική φωλιά”.

Στις 12 Αυγούστου 1944 συνελήφθη ο Σοκαριανός Σταύρος Ανδρεαδάκης, που μετέφερε όπλα, σφαίρες και προκηρύξεις του ΕΑΜ, κρυμμένα σε φορτίο ξύλων. Οι Γερμανοί τον βασάνισαν άγρια μέχρι θανάτου (τον έδεσαν σε πάσσαλο, του έκοβαν μέλη και στο τέλος συνέθλιψαν το σώμα του με τανκ), αλλά δεν κατάφεραν να αποσπάσουν τις πληροφορίες που ήθελαν.

Το Γερμανικό Στρατηγείο στο Ηράκλειο (όπου βρισκόταν μεταξύ άλλων κι ο Έλληνας απότακτος αξιωματικός που είχε αποπειραθεί να δολοφονήσει το Βενιζέλο στη Λιόν) έδωσε διαταγή για τη σύλληψη 60 Σοκαριανών και την καταστροφή του χωριού. Η επιχείρηση έγινε τη νύχτα της 16ης προς 17 Αυγούστου. Με όπλο την παραπλάνηση και τον αιφνιδιασμό, οι Ναζί συνέλαβαν 29 από τους προγραμμένους Σοκαριανούς. Οι 27 από αυτούς οδηγήθηκαν στην (ανώνυμη τότε) Σπηλιάρα κι εκτελέστηκαν ομαδικά, μαζί με άλλον ένα χωριανό τους, που εκτελέστηκε επί τόπου από τους κατακτητές την επομένη. Ο υπόλοιπος άμαχος πληθυσμός απομακρύνθηκε από το χωριό, κι επιστρέφοντας μετά από μερικές μέρες, είδε τα σπίτια του λεηλατημένα και κατεστραμμένα.

Για το έγκλημα αυτό, καταδικάστηκαν κι εκτελέστηκαν δύο δωσίλογοι (Μαγιάσης και Καλιτσούνης) καθώς και δύο Γερμανοί αξιωματικοί, ο στρατηγός Μίλερ που έδωσε τη διαταγή κι ο Φρούραρχος της Γκεστάπο Μοιρών, Σπρέγκερ. Αυτοί ήταν δύο απ’ τους μόλις οκτώ αξιωματικούς των Ναζί που συνελήφθησαν και δικάστηκαν για τις εγκληματικές πράξεις που τέλεσαν στην Ελλάδα.

Παρόλα αυτά, για πολλά χρόνια, η ιστορία του Σοκαρά έμενε θαμμένη από το μετεμφυλιακό αστικό κράτος. Όπως δηλώνει ο καθηγητής Σήφης Κόσογλου (που μαζί με το δικηγόρο Γ. Καρτσωνάκη κι άλλους συγχωριανούς μάζεψαν με πολύ κόπο στοιχεία, για να διασώσουν την ιστορική μνήμη):

Μετά τον πόλεμο ήρθε ο εμφύλιος, οι συγγενείς «κρύβονταν», διότι τους έλεγαν ότι οι συγγενείς τους εκτελέστηκαν ως κομμουνιστές. Ούτε στο μνημόσυνο δεν μπορούσαν να πάνε. Αν τύχαινε και η ημέρα ήταν εργάσιμη τους προειδοποιούσαν από την προηγούμενη: «Πηγαίνετε στις δουλειές σας, μην κουβεντιάζετε για αυτούς, έχουν εκτελεστεί ως κομμουνιστές…»

Αυτός είναι πιθανότατα ο λόγος που ο Σοκαράς δεν είχε συμπεριληφθεί μέχρι τις μέρες μας στα μαρτυρικά χωριά. Ενώ μόλις το 1982, στήθηκε στο χωριό ένα μνημείο της Φτερωτής Νίκης, στη μνήμη των εκτελεσθέντων αγωνιστών της Αντίστασης.

Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να βρείτε στον ιστότοπο Made in Creta (απ’ όπου δανειστήκαμε και τον τίτλο της ανάρτησης) και στο ιστολόγιο falco peregrine.