ΞΕΡΕΙΣ ΝΑ ΒΑΖΕΙΣ ΟΡΙΑ ΣΤΟ ΠΑΙΔΙ ΣΟΥ ;

Η αίσθηση εσωτερικής ασφάλειας

Η μητέρα εισάγει τον κόσμο στην ζωή του παιδιού της σε μικρές δόσεις από την αρχή της ζωής του. Ενώ οι καλές εμπειρίες του παιδιού θέτουν τα θεμέλια ...

μιας ελπίδας, ότι θα είμαστε σε θέση να αντιμετωπίσουμε επώδυνες καταστάσεις στη ζωή μας, αυτές οι εμπειρίες που δημιούργησαν έντονο άγχος διατηρούνται επίσης στην μνήμη ως ίχνη. Τα συναισθήματα αυτά που έχουν συνδεθεί με αγχογόνες καταστάσεις του παρελθόντος αφυπνίζονται από ξαφνικές ή ακραίες αλλαγές. Όσο περισσότερο ξένη είναι η νέα κατάσταση και όσο λιγότερο δομημένη είναι τόσο το παιδί νοιώθει χαμένο, τρομοκρατημένο.

Αποφασιστικός παράγοντας στην ψυχονοητική εξέλιξη του παιδιού είναι η δημιουργία μιας αίσθησης εσωτερικής ασφάλειας.  Μέσα απ’ αυτή το παιδί αναπτύσσει την ικανότητα να εντάσσεται σε ομάδες, να ανοίγεται σε νέες εμπειρίες, να μπορεί να μαθαίνει (δεκτικό στην μάθηση) και να αντέχει την ματαίωση.

Για να μπορέσει να αναπτυχθεί αυτή η αίσθηση εσωτερικής ασφάλειας χρειάζεται να βιώσει το παιδί πολλές επαναλαμβανόμενες θετικές εμπειρίες με τα πρόσωπα πρωταρχικής φροντίδας, με παράλληλη αποδοχή και κατανόηση των αφόρητων για το ίδιο το παιδί αρνητικών του συναισθημάτων.

Ο ρόλος των απαγορευτικών ορίων

Γιατί είναι αναγκαίο να βάζουμε όρια στο παιδί;

Απ΄ την σκοπιά του παιδιού η οριοθέτηση μπορεί να μοιάζει βραχνάς και το κάνει να διαμαρτύρεται. Όμως, πώς συμβάλλει η οριοθέτηση στην ανάπτυξη και διατήρηση ενός αισθήματος εσωτερικής ασφάλειας, απαραίτητου για την ψυχική ωρίμανση του παιδιού;

Είναι τρομακτικό για ένα παιδί να νοιώθει ότι κυριαρχεί πάνω στους ενήλικες απ΄ τους οποίους εξαρτάται η φροντίδα του: Ποιος θα το προστατέψει απ΄ την φανταστική μεν τρομακτική δε, δύναμή του; Τα όρια συγκρατούν και προσφέρουν ασφάλεια. Όμως το παιδί δεν σταματά να δοκιμάζει την αντοχή των ορίων του όχι. Φαινομενικός στόχος του (συνειδητός) είναι να σπάσει τα όρια, κρυφός στόχος (ασυνείδητος) είναι να επιβεβαιώσει ότι είναι ανθεκτικά.

Τα όρια που ξεχειλώνουν δεν δείχνουν ευελιξία. Δείχνουν αδυναμία και ασυνέπεια του ενήλικα - του γονιού ή του δασκάλου – πάνω στον οποίο ο παιδί στηρίζεται.

Λέγοντας όχι οι γονείς προσφέρουν την ασφάλεια των ξεκάθαρων ορίων στο χάος της ψυχικής ανωριμότητας του παιδιού τους. Του προσφέρουν πλαίσιο για να αναπτυχθεί προετοιμάζουν το παιδί τους να είναι ανθεκτικό στις ματαιώσεις, τις απογοητεύσεις, και τις αντιξοότητες της ζωής. Αν κάποιος σε υπηρετεί και κάνει όλες τις δουλειές για χάρη σου, τότε εσύ γίνεται αδύναμος, εξαρτάσαι από αυτόν και δεν μαθαίνεις να αντέχεις τις απογοητεύσεις να συμβιβάζεσαι να περιμένεις δεν γίνεσαι δυνατός, κάθε περιορισμός → ευκαιρία για εξέλιξη.

Ανταποκρίνομαι στις ανάγκες του παιδιού, δεν σημαίνει, κάνω ότι μου ζητήσει. Η ικανότητα να λέμε όχι πρέπει να συνοδεύεται από μια ευαισθησία για τις πραγματικές ανάγκες του παιδιού μας. Ως ενήλικες χρειάζεται να αποφασίσουμε σε τι λέμε ναι και σε τι λέμε όχι. Η απόφασή μας αυτή πρέπει να αντέχει την συναισθηματική πίεση του παιδιού που φωνάζει, του παιδιού που γκρινιάζει, του παιδιού που κλαίει. Όταν λέμε όχι πρέπει να ΄μαστε προετοιμασμένοι για την οργή των παιδιών μας.

Η δυνατότητα έκφρασης των έντονων συναισθημάτων και η διαπραγμάτευση τους επιτρέπει την ομαλή συναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών. Τα παιδιά πρέπει να νοιώθουν ότι οι γονείς και οι δάσκαλοι αντέχουν την έκφραση αρνητικών συναισθημάτων.

Λέγοντας όχι στο παιδί της σχολικής ηλικίας θεσπίζουμε όρια και διακριτές καταστάσεις, δημιουργούμε ένα χώρο ανάμεσα στις επιθυμίες και την πραγματοποίηση τους, ένα χώρο σκέψης.

Χρειάζεται να αναρωτηθούμε σαν γονείς και σαν δάσκαλοι:

Λέμε όχι σαν αντεκδίκηση;

Λέμε όχι για να ‘χουμε το κεφάλι μας ήσυχο;

Λέγοντας όχι δεν είμαστε κακοί γονείς παρ’ όλο που έτσι φαινόμαστε προσωρινά στα μάτια των παιδιών μας. Ανησυχούμε μήπως το παιδί μας δεν βγαίνει νικητής.  Θέλουμε να του δώσουμε την ευκαιρία να μας νικήσει. Αλλά αυτή η νίκη μπορεί να σημαίνει για το παιδί: «οι γονείς μου είναι αδύναμοι και τότε, ποιός θα με προστατέψει απ΄ την δύναμή μου;».

 «Άλλα 5 λεπτά παιχνίδι!», είναι μια γνώριμη παράκληση των παιδιών προς τους γονείς. Όταν αυτή γίνεται απαίτηση, τότε η τυχόν ματαίωση της οδηγεί στην οργισμένη αντίδραση του παιδιού. Οι περιορισμοί που βάζει ο γονιός όταν αυτοί είναι λογικοί και δεν εξυπηρετούν ιδιοτροπίες των ενηλίκων, αλλά εμπεριστατωμένες απόψεις τους βοηθούν το παιδί να αναπτύξει τις δικές του δυνατότητες.

ΕΦΗ ΛΑΓΙΟΥ ΛΙΓΝΟΥ MPsychPsych
Ψυχοθεραπεύτρια Παιδιών και Εφήβων, Επόπτρια Κλινικού Έργου,
Παιδοψυχιατρική Κλινική Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών
Νοσοκομείο Παίδων «Η Αγία Σοφία».

Πηγή : boro.gr