ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΜΟΥ

Του ΘΑΝΑΣΗ ΒΑΚΑΛΙΟΥ

Με αυτό το άρθρο απευθύνομαι σε όλους όσοι μιλούν για την επικαιρότητα του κομμουνισμού. Σκόπιμα δεν παραπέμπω σε σχετικές δημοσιεύσεις, καταχωρημένες και στο Ιντερνέτ. Αυτό θα το κάνω εφόσον υπάρξουν αντιδράσεις σε όσα γράφω, από τους θεωρητικούς εκπροσώπους αυτής της άποψης,

* * *

Ο καπιταλισμός έχει φτάσει τα όριά του. Αδυνατεί πλέον να διαχειριστεί τα προβλήματα που ο ίδιος δημιουργεί σε όλα τα επίπεδα και τις μορφές έκφρασης του ανθρώπου. Η σύγχρονη παραλλαγή του παρακολουθείται από το σύνδρομο του παράλογου και της καταστροφικότητας. Κοινωνιολογικά, πολιτισμικά και ανθρωπολογικά η υπέρβασή του συναρτάται με την αναγκαιότητα του κομμουνισμού.

Προφανώς αυτή την αλήθεια έχουν κατά νου οι μαρξιστές, που αναφερόμενοι στην εκρηκτική κατάσταση που δημιούργησε η οικονομική κρίση για τα εκατομμύρια των εργαζομένων, καλούν την επαναστατική μαρξιστική αριστερά να επεξεργαστεί τη στρατηγική εξόδου από αυτή την κατάσταση με κατεύθυνση προς τον κομμουνισμό. Πιστεύουν αυτοί οι σύντροφοι στη δύναμη (πειστικότητα) του μαρξιστικού λόγου και μαζί στη δύναμη του μαρξικού υποδείγματος του κομμουνισμού.

Η οικονομική και μαζί δομική κρίση του καπιταλιστικού συστήματος, με τις τρομερές συνέπειες για τους εργαζόμενους, για τους λαούς, για τους νέους, αργά ή γρήγορα (γρήγορα) όλους αυτούς θα τους φέρει στο πεδίο επιρροής του επαναστατικού λόγου της μαρξιστικής αριστεράς, τη μόνη πολιτική δύναμη που είναι ικανή να δώσει τη λύση στα προβλήματά τους, δρομολογώντας τη διαδικασία ανατροπής του καπιταλισμού με κατεύθυνση προς τον κομμουνισμό.

Πρόκειται για μία αμφίβολη έως και ανυπόστατη μεταφορά της σχέσης αιτίου- αποτελέσματος, που λειτουργεί στη φύση (τουλάχιστον στο φυσικό μακρόκοσμο) ,στην κοινωνία και στην ιστορία.

Στην κοινωνία η αναγκαιότητα δεν λειτουργεί όπως στη φύση. Στη φύση ό,τι είναι αναγκαίο να συμβεί θα συμβεί. Όταν δυο σύννεφα φορτισμένα το ένα με θετικό και το άλλο με αρνητικό ηλεκτρισμό πλησιάζουν μεταξύ τους τότε με την εκκένωση παράγεται σπινθήρας, που ονομάζεται αστραπή ή κεραυνός. Αυτά τα μάθαμε στο σχολείο. Για τη λειτουργία της αναγκαιότητες και για την εξέλιξή της δεν χρειάζεται η παρέμβαση του υποκειμενικού παράγοντα. Η παρέμβαση του ανθρώπου είναι λειτουργική όταν ο άνθρωπος σέβεται τους αντικειμενικούς νόμους της φύσης και λειτουργεί σύμφωνα με αυτούς.- γνωρίζοντας ότι οι φυσικοί νόμοι είναι ανεξάρτητοι όχι μόνον από την ανθρώπινη παρέμβαση αλλά και από την ίδια την ύπαρξη του ανθρώπου, του ανθρώπινου είδους. Αυτές είναι αλήθειες οι οποίες ανήκουν στο αλφάβητο του διαλεκτικού υλισμού, ειδικότερα της φιλοσοφίας της φύσης. Δεν υπάρχει μαρξιστής που να μην τις γνωρίζει και να μην τις λαβαίνει υπόψη στην προσπάθειά του να ερμηνεύσει τα φυσικά φαινόμενα. Πρόβλημα υπάρχει όταν μία προς μία οι αλήθειες του διαλεκτικού υλισμού μεταφέρονται στην ερμηνεία των κοινωνικών φαινόμενων, των κοινωνικών εξελίξεων. Στην ανθρώπινη κοινωνία το αναγκαίο δεν είναι πάντα, υπό οποιεσδήποτε συνθήκες, εφικτό. Το αναγκαίο στην ανθρώπινη κοινωνία δεν είναι πάντα επίκαιρο και το επίκαιρο δεν είναι πάντα το ιστορικά αναγκαίο.

Αυτό δεν έχει να κάνει με την ύπαρξη ή τη μη ύπαρξη αντικειμενικών νόμων της κοινωνίας και της ιστορίας Υπάρχουν αντικειμενικοί νόμοι, υπάρχουν αντικειμενικές νομοτέλειες. Με τη διαφορά ότι - σε αντίθεση με τη φύση- αυτοί οι νόμοι και αυτές οι νομοτέλειες δεν λειτουργούν ανεξάρτητα από τη θέληση των ανθρώπων, ανεξάρτητα από την ανθρώπινη παρέμβαση και πράξη.. Στην Ουγγαρία όπου δίδαξα στο πανεπιστήμιο 20 χρόνια ο διευθυντής της σειράς Επιταχυνόμενος χρόνος του εκδοτικού Madvetö μου έκοψε το βιβλίο μου Η επιστημονικοτεχνική Επανάσταση και σοσιαλισμός, για το οποίο είχα υπογράψει σύμβαση με το εκδοτικό, γιατί αρνήθηκα, ύστερα από πρόταση του λέκτορα του εκδοτικού, να σβήσω τη θέση μου ότι δεν είναι το κόμμα αυτό που θα κρίνει την έκβαση της πορείας προς τον κομμουνισμό, αλλά η στάση των ανθρώπων απέναντι σ αυτό τον ιστορικό σκοπό του. Ότι δεν υπάρχει κάποια αντικειμενική ιστορική νομοτέλεια που οδηγεί αναπόφευκτα τις εξελίξεις στον κομμουνισμό.*

----------------------------------------------------

* Βλέπε στο βιβλίο μου Έγινα αυτός που είμαι. …», εκδόσεις Επίκεντρο, 2012, σελ. 258-259.

-------------------------------------------

Ήταν η στιγμή που είχε πάψει να με σαγηνεύει η φράση του Μολότοφ «Στον εικοστό αιώνα όλοι οι δρόμοι οδηγούν στον κομμουνισμό».

Είναι ενδιαφέρον ότι μαρξιστές που γνωρίζουν τον αποφασιστικό ρόλο του υποκειμενικού παράγοντα στην επαναστατική πράξη ανατροπής του καπιταλιστικού συστήματος, γνωρίζουν ότι σ αυτή τη φάση της ιστορίας αυτό είναι το μεγάλο έλλειμμα, μιλούν για την επικαιρότητα του κομμουνισμού. Μιλούν για την επεξεργασία στρατηγικής μετάβασης στον κομμουνισμό.

Πρέπει να πω ότι θεωρώ αναγκαία την εξεργασία ενός σύγχρονου θεωρητικού μοντέλου του κομμουνισμού. Αυτό το έχει ανάγκη το σύγχρονο επαναστατικό μαρξιστικό κόμμα. Όμως θεωρώ άκαιρη, ανεπίκαιρη την επεξεργασία μιας στρατηγικής μετάβασης στον κομμουνισμό, πολιτικά άμεσα δεσμευτική για το σύγχρονο μαρξιστικό επαναστατικό κόμμα- το οποίο δεν υπάρχει. Άλλωστε δεν υπάρχει το σύγχρονο επαναστατικό εργατικό κίνημα από το οποίο θα μπορούσε και θα έπρεπε να αναδειχτεί το σύγχρονο μαρξιστικό επαναστατικό (κομμουνιστικό) κόμμα.!

Εξάλλου εκκρεμεί η απάντηση στο ερώτημα που αφορά τον όρο εργατική τάξη, το εύρος, τη σύνθεσή της και το ρόλο της στη σύγχρονη οικονομία, στη σύγχρονη κοινωνία. . Σύμφωνα με το Μαρξ στην εργατική τάξη ανήκουν όσοι κάνουν εξαρτημένη μισθωτή εργασία, όσοι ζουν πουλώντας την εργατική τους δύναμη στο κεφάλαιο ή στο κράτος. Αυτό σημαίνει ότι με εξαίρεση την ελίτ, που αντί μεγάλης αμοιβής και άλλων πλεονεκτημάτων, υπηρετεί συνειδητά το κεφάλαιο, την εξουσία του κεφαλαίου, όλοι οι εργαζόμενοι ανήκουν στην εργατική τάξη. Επομένως η δημιουργία ενός σύγχρονου επαναστατικού κινήματος αφορά όλο αυτόν τον κόσμο. Πως μπορεί κανείς με τέτοιες εκκρεμότητες να μιλά για στρατηγική μετάβασης στον κομμουνισμό;

Στην επεξεργασία της στρατηγικής ερώτημα αποφασιστικής σημασίας είναι το ερώτημα αν ο στόχος της είναι εφικτός. Και δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι δεν μπορείς να μιλάς για τη στρατηγική αν δεν τη συνδέσεις με το πρόβλημα ή με τα προβλήματα της τακτικής. * Πρόκειται για αλήθεια η οποία αναφύεται μέσα από την κριτική

--------------------------------

* Την άποψή μου για την επεξεργασία μιας στρατηγικής στα όρια του ιστορικά εφικτού – έχοντας κατά νου και τη δυναμική της ιστορίας - την αναπτύσσω στο βιβλίο μου Παγκοσμιοποίηση και σοσιαλισμός. εκδόσεις Εντός. 2010.

-----------------------------------------------

θεώρηση του ιστορικού εγχειρήματος του σοσιαλισμού.

Υπό αυτό το πρίσμα θα πρέπει να δει κανείς τα προβλήματα που δημιούργησε η χρησιμοποίηση του μοντέλου του κομμουνισμού ως Προκρούστη για τις επιλογές της ηγεσίας του κόμματος, του ΚΚΣΕ. Το θέμα αυτό είχε να κάνει με το βολονταρισμό στην εκτίμηση των πραγματικών δυνατοτήτων της χώρας και στον καθορισμό των στόχων του, καθώς και με την αδυναμία του να δει σε όλο το βάθος και την έκταση τα λάθη του, τις ιστορικές συνέπειες των λαθών του και να διδαχτεί από τα λάθη του.

Δυστυχώς στην Ελλάδα λίγοι γνωρίζουν και λίγοι έχουν μελετήσει την αρνητική εμπειρία από το πολυσύνθετο έργο της προσπάθειας οικοδόμησης της νέας κοινωνίας. – χωρίς να αγνοούνται, βέβαια, τα θετικά στοιχεία της. Εδώ έχω υπόψη μου πρώτα απ’ όλα τη θετική εμπειρία χωρών όπως η «Ουγγαρία του Γιάνος Κάνταρ», την εμπειρία του «κανταρικού σοσιαλισμού», σε συνθήκες εξάρτησης και κηδεμονίας του ουγγρικού κόμματος από το ΚΚΣΕ.

Είναι βέβαιο ότι ο σταλινισμός ως τρόπος σκέψης και ως πολιτική κουλτούρα, εκφρασμένος μέσα από τη λειτουργία των καθοδηγητικών οργάνων του κόμματος, που ασκούσε μονοπωλιακά την εξουσία, την πολιτική, με τον ουσιαστικό αποκλεισμό της εργατικής τάξης, του λαού, αλλά και των ίδιων των μελών του κόμματος, ήταν η σημαντικότερη αιτία αποτυχίας του σοσιαλιστικού εγχειρήματος, μαζί και η σημαντικότερη αιτία που το ΚΚΣΕ δεν μάθαινε από τα λάθη του.Το κόμμα είχε εθιστεί σε έναν τρόπο σκέψης που απόκλειε κάθε προσπάθεια, ακόμα και στο επίπεδο μιας τοπικής οργάνωσης, να λειτουργήσει ως συλλογικός διανοούμενος. Αυτή η κατάσταση διατηρήθηκε και μετά την καταδίκη του σταλινισμού και της προσωπολατρίας από το 20-ο συνέδριο του κόμματος.

. Η ηγεσία του κόμματος εξακολουθούσε να χρησιμοποιεί τις οργανώσεις του κόμματος και τα μέλη του κόμματος ως απλούς ιμάντες εφαρμογής των αποφάσεών της. Χαρακτηριστική είναι η πλήρης αποτυχία της απόφασης της Κ.Ε. για ανοιχτό δημόσιο διάλογο για το επταετές προσχέδιο (1959 -1965), που ενέκρινε το 21-ο συνέδριο. Το συνέδριο αυτό κήρυξε την έναρξη της εισόδου της Σ.Ε σε μια νέα περίοδο εξέλιξης, στην περίοδο της πλατιάς οικοδόμησης της κομμουνιστικής κοινωνίας στη Σ.Ε. Προσυνεδριακά, στη χώρα έγιναν πάνω από 968 χιλιάδες συγκεντρώσεις στις οποίες πήραν μέρος πάνω από 70 εκατομμύρια άτομα, μίλησαν 4 672 χιλιάδες. Πέρα από αυτό, στα ΜΜΕ στάλθηκαν 650 χιλιάδες γράμματα και άρθρα, από αυτά δημοσιεύτηκαν 300 χιλιάδες. Όμως, στη συνοπτική έκθεση προς την ηγεσία του κόμματος δεν υπήρχε τίποτα από τις κριτικές παρατηρήσεις και τα κριτικά άρθρα για το 7-ετές πρόγραμμα. Το 7-ετές προσχέδιο εγκρίθηκε από το συνέδριο. Η απόφαση του συνεδρίου περιείχε την εκτίμηση – πρόβλεψη ότι σε 12 χρόνια η Σ.Ε. θα έφτανε και θα ξεπερνούσε τις ΗΠΑ στην κατ’ άτομο παραγωγή. Και ήταν πολλοί στο κόμμα, στη χώρα οι οποίοι πίστευαν ότι αυτός ο στόχος ήταν απραγματοποίητος! *

---------------------------------

* Για περισσότερα βλέπε, Θ. Βακαλιός, Η επιστημονικοτεχνική επανάσταση, ο σοσιαλισμός και ο άνθρωπος, εκδόσεις Θεμέλιο 1979, σελ. 22-29.

--------------------------------------------

Η πολιτική είναι η τέχνη του εφικτού (Μπίσμαρκ,Γερμανός καγκελάριος – 1815 -1898). Η εφαρμογή αυτής της αρχής είναι ευκολότερη για ένα κόμμα που λειτουργεί στα πλαίσια του συστήματος (του οικονομικο-κοινωνικού σχηματισμού) απ’ ότι για ένα κόμμα, επί του προκειμένου για ένα μαρξιστικό επαναστατικό κόμμα, που θέλει να ανατρέψει το σύστημα. Για ένα τέτοιο κόμμα η άποψη για το εφικτό εμπεριέχει κινδύνους που μπορούν να οδηγήσουν στην αλλοίωση της επαναστατικής του φυσιογνωμίας έως του σημείου εγκατάλειψης του ιστορικού του ρόλου.

Με δεδομένο αυτόν το κίνδυνο η στρατηγική της επαναστατικής αριστεράς οφείλει να απαντήσει, με πολιτικούς όρους, στα θέματα που έχουν να κάνουν με τη διαλεκτική μεταρρύθμισης και επανάστασης και της μεθόδου των διαδοχικών ρήξεων, έχοντας εξασφαλίσει για κάθε τέτοια τομή - μεγαλύτερη ή μικρότερη- την ενεργό στήριξη και συμμετοχή των εργαζομένων, τη μεγαλύτερη δυνατή υποστήριξη της πλειοψηφίας του λαού, των πολιτών.

Αποφασιστικής σημασίας στοιχείο αυτής της άποψης, αυτής της πρακτικής είναι ότι πετυχαίνει την ανάπτυξη της σοσιαλιστικής συνείδησης των εργαζομένων, των πολιτών, που συμμετέχουν ενεργά σ αυτή τη διαδικασία. Το κόμμα δεν εξαρτά την παρέμβασή του στην ιστορία από την ωρίμανση της σοσιαλιστικής συνείδησης της εργατικής τάξης. Αυτή είναι μια άγονη άποψη, μια άγονη αντίληψη για ένα επαναστατικό κόμμα.

Αυτή η άποψη μας παραπέμπει σε ιστορικές συγκυρίες που η αφύπνιση, η επαναστατικοποίηση των λαϊκών μαζών είναι ζήτημα εβδομάδων και ημερών. Είναι η ιστορική στιγμή που ο λαός ξυπνά μονομιάς και αλλάζει ο ντουνιάς- για να θυμηθούμε το Βάρναλη. Αυτή ήταν η ιστορική στιγμή της οκτωβριανής επανάστασης που η εργατική τάξη της Πετρούπολης και της Μόσχας είχε κάνει τη μεγάλη ανατροπή – με το κόμμα των μπολσεβίκων έτοιμο για την κατάληψη της εξουσίας. Ο ιμπεριαλιστικός πόλεμος, στον οποίο συμμετείχε η Ρωσία, με την ανείπωτη δυστυχία για το λαό (για τους λαούς των χωρών που συμμετείχαν σ΄αυτόν τον πόλεμο) και τα εκατομμύρια των θυμάτων του, λειτούργησε ως το ψυχολογικό, ηθικό ή και ως το υπαρξιακό κίνητρο της επαναστατικής έξαρσης, της επαναστατικής συμπεριφοράς των εργατών και των στρατευμένων παιδιών του λαού. Την επανάσταση την έκαναν κατά το πλείστον νέοι άνθρωποι.

Η άποψη ότι στην εποχή μας ένας καθολικός πόλεμος μπορεί να δημιουργήσει μια κατάσταση ανάλογη με εκείνη του πρώτου παγκοσμίου πολέμου, είναι ανυπόστατη. Αυτή την άποψη την απορρίπτει η σύγχρονη μαρξιστική αριστερά. Πολύ περισσότερο που ένας γενικευμένος πόλεμος μπορεί να οδηγήσει στην αυτοκαταστροφή της ανθρωπότητας. Η σύγχρονη μαρξιστική επαναστατική αριστερά απορρίπτει και την άποψη ότι ο εμφύλιος ταξικός πόλεμος μπορεί να αποτελέσει τακτική επιλογή της.

Η λενινιστική παράδοση που έχει την καταβολή της στις ειδικές συνθήκες του πρώτου παγκοσμίου πολέμου δεν έχει διαχρονική ισχύ. Άλλωστε τώρα κανείς δεν υποστηρίζει δημόσια αυτή την άποψη. Το ζητούμενο είναι ο συνδυασμός της αρχής της δημοκρατίας με την αρχή της ταξικής σύγκρουσης. Αυτό σημαίνει ότι η σύγχρονη μαρξιστική αριστερά δεν μπορεί εξ ορισμού να απορρίπτει την ιδέα του δημοκρατικού κοινοβουλευτικού δρόμου προς το σοσιαλισμό.

Όμως, σπεύδω να πω ότι η μαρξιστική αριστερά χάνει τον επαναστατικό της χαρακτήρα όταν αποφασίζει και επιχειρεί να εφαρμόσει ως αυτόνομο το πρώτο σκέλος αυτής της συνάφειας,αδιαφορώντας για το δεύτερο, για την αρχή και την πρακτική της σύγκρουσης με την εξουσία του κεφαλαίου και των πολιτικών που την εκφράζουν και τη στηρίζουν.

Και κάτι άλλο, επίσης σημαντικό. Το κόμμα που επιλέγει αυτό το δρόμο έχει το πλεονέκτημα, έναντι του κομμουνιστικού κόμματος που ακολουθεί τη λενινιστική παράδοση, ότι κατά τη διάρκεια της διαδικασίας σοσιαλιστικού μετασχηματισμού της κοινωνίας και μετάβασης στο σοσιαλισμό, μαθαίνει τον τρόπο διακυβέρνησης με βάση τις αρχές, τους κανόνες και τις αξίες του σοσιαλισμού και του κομμουνισμού –στο βαθμό που σ’ αυτή τη διαδικασία πραγματοποιούνται αλλαγές κομμουνιστικού χαρακτήρα. Για ένα τέτοιο κόμμα είναι μικρός ο κίνδυνος εθισμού του στελεχικού του δυναμικού σε καταστάσεις, που η μετάβαση από μια φάση ρήξης με το κεφάλαιο σε μια άλλη φάση ο χρόνος είναι μεγάλος, με αποτέλεσμα την αδυναμία ή και την απροθυμία στελεχών του να προχωρήσουν στην επόμενη, περισσότερο ριζοσπαστική φάση

Η αποφυγή αυτού του κινδύνου – σε πιο βαθμό δεν μπορώ να το ξέρω- έχει να κάνει με την ιδεολογική συγκρότηση των στελεχών του κόμματος και τη λειτουργία του κόμματος ως συλλογικού διανοούμενου, με σταθερές ηθικές αρχές και αξίες.

Το αριστερό κόμμα που επιλέγει τον κοινοβουλευτικό δρόμο προς το σοσιαλισμό, αδιαφορώντας για τη σύγκρουσή του με το κεφάλαιο, είναι καταδικασμένο να απωλέσει τον αντικαπιταλιστικό του χαρακτήρα, επομένως και την αρχική επαναστατική του ταυτότητα- στο βαθμό που την είχε. Τα στελέχη ενός τέτοιου κόμματος ασκώντας την εξουσία εντός του συστήματος εθίζονται σε τρόπους διοίκησης που επιβάλλουν οι ίδιοι οι κανόνες και οι αρχές του συστήματος ,«παθαίνοντας» φθορά στην επαναστατική τους διάθεση. Δεν μπορείς να ασκείς εξουσία με τους νόμους και τις αρχές του συστήματος το οποίο θέλεις να ανατρέψεις και να λειτουργείς επαναστατικά! Οφείλεις να προσαρμοστείς. Το πράγμα δεν αλλάζει ακόμα και στην περίπτωση που το κόμμα έχει την απόλυτη πλειοψηφία στη βουλή.

Στη σύγχρονη αστική δημοκρατία περιθώρια και δυνατότητες διαμόρφωσης ενός στελεχικού δυναμικού ικανού να διαχειριστή την πολυσύνθετη υπόθεση μετάβασης στο σοσιαλισμό, υπάρχουν και για ένα κοινοβουλευτικό κομμουνιστικό κόμμα. Ωστόσο, και για το στελεχικό δυναμικό αυτού του κόμματος υπάρχει ο κίνδυνος εθισμού στον κυβερνητισμό. Αυτός ο κίνδυνος είναι μικρότερος όταν το κόμμα, πιστό στη λενινιστική παράδοση, συνειδητά αποφεύγει τη συμμετοχή του στην άσκηση της εξουσίας με τους όρους του αστικού συντάγματος. Και το παράδοξο: Τηρεί το αστικό σύνταγμα, όμως αρνείται (αποφεύγει) να κυβερνήσει σύμφωνα με τις αρχές και τους νόμους του συντάγματος, σύμφωνα με τη φιλοσοφία και τη λογική που το διέπει. Επιδιώκει συνειδητά να ασκήσει εξουσία μόνον όταν η εργατική τάξη, ο λαός του δώσει την εντολή να κυβερνήσει, σύμφωνα με το δικό του πρόγραμμα, τη δική του φιλοσοφία και λογική, σύμφωνα με τους νόμους του νέου συντάγματος που θα κατοχυρώνει τη νέα αντικαπιταλιστική εξουσία. Το πρόβλημα για ένα τέτοιο κόμμα είναι η διάρκεια του αναγκαίου χρόνου για την προσδοκώμενη «ωρίμανση των μαζών» για τις αναγκαίες επαναστατικές αλλαγές. Πρόκειται για μια ιδιότυπη ερμηνεία της λενινιστικής παράδοσης.

Η λενινιστική παράδοση είναι υπέρ των χρονικά γρήγορων αλλαγών. Αυτό είναι μια αντίφαση που εξ ορισμού ένα κοινοβουλευτικό λενινιστικό κομμουνιστικό κόμμα αδυνατεί να τη διαχειριστεί. ¨Ένα κοινοβουλευτικό κόμμα δεν μπορεί να επιδιώκει την κατάκτηση της εξουσίας με τη μέθοδο της κατάληψης των χειμερινών ανακτόρων. Άλλωστε, αυτή ήταν μια ειδική περίπτωση ειδικών συγκυριακών καταστάσεων, παρόμοιων - mutatis mutandis- με εκείνη της γαλλικής επανάστασης - με την κατάληψη της Βαστίλης.

Και είναι εξαιρετικά χρήσιμη η (αρνητική) εμπειρία των Ιακωβίνων και των Μπολσεβίκων, που αμέσως μετά την κατάληψη της εξουσίας προχώρησαν στην υλοποίηση ιδεών και στόχων που ήταν φορτισμένοι από το όραμά τους . Με τους μπολσεβίκους να το επιχειρήσουν αυτό σε συνθήκες πολέμου με τα στρατεύματα της Ανταντ απέναντί τους από τις τέσσερις μεριές της Ρωσίας (Δύση,Ανατολή,Νότο και Βορρά) προχωρώντας στην εφαρμογή των αρχών του κομμουνισμού (όπως αυτές είχαν διατυπωθεί στο βιβλιαράκι των Μπουχάριν – Πρεομπραζένσκι, Το αλφαβητάριο του κομμουνισμού). Εφάρμοσαν το σύστημα του «πολεμικού κομουνισμού». Και είναι βέβαιο ότι ο πόλεμος, η λογική και η πρακτική του πολέμου, τους εμπόδισαν να δουν τη ζημιά που θα είχαν από αυτή την πράξη, την οποία ο Λένιν θέλησε να διορθώσει με την Νέα Οικονομική Πολιτική, τη ΝΕΠ.* Και δεν ξέρουμε πως ο ίδιος θα

--------------------------------------------

* Για τους όρους «πολεμικός κομμουνισμός» και ΝΕΠ βλέπε στο βιβλίο ΜΠΟΥΧΑΡΙΝ (Μετάφραση, Εισαγωγή, λεξιλόγιο, Θ. Βακαλιός) , εκδόσεις Θεμέλιο, 2009.

-----------------------------------------------

διαχειρίζονταν τη νέα κατάσταση μένοντας πάντα προσηλωμένος στον ιστορικό στόχο του κομμουνισμού. Αυτό δεν θα το μάθουμε ποτέ. Μπορούμε να κάνουμε μόνον εικασίες.

Επιμένω στο Λένιν, αποδεχόμενος την άποψη του Λούκατς για την μοναδικότητα ηγέτη κόμματος να εφαρμόζει τη διαλεκτική στην πολιτική, την άποψή του ότι μετά το θάνατο του Λένιν, και ως τώρα θα έλεγα εγώ, η επαναστατική αριστερά., δεν έχει βγάλει άλλη τέτοια ηγετική προσωπικότητα ή αν υπήρξε, οι συνθήκες στον κόσμο και στο κίνημα δεν ευνόησαν την ανάδειξη του στην ηγεσία του κομμουνιστικού κινήματος.

Γιατί τα λέω όλα αυτά; Τα λέω για να δώσω έμφαση- με τη μέθοδο του κοντράστ, της αντιπαραβολής- σε τρεις αλήθειες , 1. Το σημερινό επίπεδο ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων,συμπεριλαμβανομένης και της επιστήμης ως παραγωγικής δύναμης, ξεπερνά και τις εκτιμήσεις της ερευνητικής ομάδας Ραντοβάν Ρίχτα (Βλέπε Ραντοβαν Ρίχτα, Ο πολιτισμός στο σταυροδρόμι, εκδόσεις Ράππα, 1976). για τη μετάβαση της ανθρωπότητας –άμεσα, για τη μετάβαση των τεχνολογικά- οικονομικά προηγμένων χωρών, στο σοσιαλισμό – στον κομμουνισμό.*

------------------------------

* Για να αυξήσω τη δύναμη της αλήθειας που προκύπτει από μια τέτοια αντιπαραβολή αναφέρομαι εδώ στην εκτίμηση του Ένγκελς ο οποίος σε κείμενό του γραμμένο το 1877 έλεγε ότι το επίπεδο οικονομικής ανάπτυξης των χωρών της Δυτικής Ευρώπης ήταν κατάλληλο για το πέρασμα της ανθρωπότητας, μέσω της επαναστατικής ανατροπής, σε μια νέα φάση της ιστορίας, στο σοσιαλισμό- κομμουνισμό (βλέπε αναλυτικά στο βιβλίο μου Η επιστημονικοτεχνική επανάσταση, ο σοσιαλισμός και ο άνθρωπος, εκδόσεις Θεμέλιο, 1979, σελ. 22- 23) .

---------------------------------------

Εξάλλου, παίρνοντας ως βάση τα στοιχεία και τις εκτιμήσεις που δίνουν οι εκθέσεις του ΟΗΕ για την Ανθρώπινη Ανάπτυξη (βλέπε Human Development Report, 1998 -2000) δεν αφήνουν περιθώρια για την όποια αμφισβήτηση αυτής της εκτίμησης.

2. Παρόλα αυτά είναι λάθος να μιλά κανείς με πολιτικούς όρους για την επικαιρότητα του κομμουνισμού. Να θεωρεί ότι ο κομμουνισμός είναι (πρέπει να είναι) στρατηγικός σκοπός του μαρξιστικού επαναστατικού κινήματος που η μαζικότητά του εξακολουθεί να είναι το ζητούμενο!

Λείπει από αυτή την εκτίμηση, από αυτή τη θέση ο υποκειμενικός παράγοντας, οι άνθρωποι, πρώτα απ’ όλα το επαναστατικό εργατικό κίνημα που θα ηγηθεί αυτής της κοσμοϊστορικής πράξης. Της ανατροπής και της αναδημιουργίας- της μετάβασης σε έναν νέο αυθεντικά ανθρώπινο πολιτισμό.

3. Τίποτα το σημαντικό δεν γίνεται στην ιστορία χωρίς τη συνειδητή και συνεπή ως το «τέλος» παρέμβαση των ανθρώπων – εκείνων που «καλούνται» από την ιστορία κα εκφράσουν την ιστορική αναγκαιότητα.. Αυτή η αλήθεια για την εποχή μετά την Αναγέννηση είναι απαράβατος όρος για τις μεγάλες κοινωνικές και πολιτισμικές αλλαγές. Κάθε μεγάλη κοινωνική αλλαγή είναι και πολιτισμική αλλαγή. Αυτό πρέπει να ληφθεί υπόψη στην όποια προσπάθεια για την επεξεργασία του σύγχρονου μοντέλου του κομμουνισμού, ικανού να εμπνεύσει τις ευρύτερες κοινωνικές δυνάμεις της ανατροπής και της αναδημιουργίας του κόσμου του ανθρώπου…