RΟΒΕRΤ FΟGΕL Η καπιταλιστική Κίνα του 2040 με οικονομία 123 τρισ. δολαρίων

Στο τεύχος Φεβρουαρίου του περιοδικού «Foreign Ρolicy» δημοσιεύεται άρθρο του καθηγητή Ρόμπερτ Φόγκελ με συγκριτικάστοιχεία Κίνας και Ευρώπης.Σχετικά με την Κίνα, περιληπτικάαναφέρει τα εξής:

Τριάντα χρόνια από σήμερα, το 2040, η οικονομία της Κίνας θα φθάσει τα 123 τρισ. δολάρια, δηλαδή τρεις φορές το οικονομικό δυναμικό όλου του πλανήτη μας το 2000. Το κατά κεφαλήν εισόδημα στην Κίνα θα είναι 85.000 δολάρια, δηλαδή διπλάσιο του προβλεπομένου για την Ευρωπαϊκή Ενωση, πολύ υψηλότερο από αυτό της Ιαπωνίας ή της Ινδίας. Με άλλα λόγια, ο κάτοικος μιας κινεζικής μεγαλούπολης θα ζει δύο φορές καλύτερα από ό,τι ο μέσος Γάλλος. Το μερίδιο της Κίνας στο παγκόσμιο κατά κεφαλήν εισόδημα, μολονότι δεν θα έχει ξεπεράσει της Αμερικής, θα είναι 40%, πολύ μεγαλύτερο της Αμερικής (14%) και της ΕΕ (μόλις 5%). Αυτή είναι η εικόνα της οικονομικής ηγεμονίας. 

Πώς γίνεται αυτό με την «πάμπτωχη» ως πρόσφατα Κίνα; Δεν είναι δύσκολη η εξήγηση. Πρώτον, το «θαύμα» οφείλεται στις τεράστιες επενδύσεις της Κίνας στην εκπαίδευση. Οι καλύτερα μορφωμένοι εργάτες είναι οι πιο παραγωγικοί. Από το 1998, όταν ο τότε πρόεδρος Ζιανγκ Ζεμίν ζήτησε τη «μαζική αύξηση των σπουδαστών», ο αριθμός των μαθητών γυμνασίου αυξήθηκε κατά 165% και εκείνων που με κρατική υποτροφία σπουδάζουν στο εξωτερικό αυξήθηκε κατά 152%. Ετσι τα επόμενα 20 χρόνια η Κίνα θα έχει διπλασιάσει τον αριθμό των μαθητών γυμνασίου ενώ των σπουδαστών θα έχει αυξηθεί κατά 50%, γεγονός το οποίο θα προσθέσει τουλάχιστον 6 μονάδες στην ετήσια αύξηση της οικονομίας της. Δεύτερο στοιχείο είναι ο συνεχιζόμενος ρόλος του αγροτικού παράγοντα. Μπορεί να βλέπουμε το μέλλον της Κίνας μέσω των ουρανοξυστών της Σανγκάης ή των εργοστασίων της Γκουαντόνγκ αλλά είναι οι αλλαγές που συντελούνται στην κινεζική ύπαιθρο οι οποίες τροφοδοτούν την οικονομική μηχανή. Το 2009 το 55% του πληθυσμού της Κίνας, δηλαδή 700 εκατομμύρια, ζούσαν στην αγροτική επαρχία. Αυτός ο μεγάλος αγροτικός τομέας συμβάλλει κατά το ένα τρίτο τουλάχιστον στη σημερινή οικονομική ανάπτυξη της Κίνας και δεν πρόκειται να εξαφανιστεί τα επόμενα 30 χρόνια. 

Τρίτον, η κινεζική Στατιστική Υπηρεσία μάλλον υποτιμά τη συνολική οικονομική πρόοδο και αυτό είναι φυσικό. Διότι οι μικρές επιχειρήσεις, ιδιαίτερα στην ύπαιθρο, δεν δίνουν πάντοτε αναφορά στο κράτος για την παραγωγή τους, κάτι που συμβαίνει άλλωστε και στην Αμερική.

Τέταρτον, το πολιτικό σύστημα της Κίνας είναι πολύ διαφορετικό από εκείνο που νομίζουμε. Πιστεύεται γενικώς ότι τα πάντα ελέγχονται και προσδιορίζονται από το Πεκίνο. Στην πραγματικότητα όμως πάμπολλες, απολύτως επιτυχείς, μεταρρυθμίσεις διατυπώθηκαν και υλοποιήθηκαν σε τοπικό επίπεδο. Η Κίνα ασφαλώς δεν είναι μια ανοιχτή κοινωνία αλλά η κριτική που γίνεται ακόμη και στα πιο υψηλά ηγετικά πρόσωπα είναι συνεχής και αποτελεσματική. Η ηγεσία έχει πάρει το μάθημά της από το τραγικό φιάσκο του Μεγάλου Αλματος Εμπρός.

Τέλος, υπάρχει μια παρεξηγημένη αλήθεια: η Κίνα είναι η πλέον καπιταλιστική χώρα του κόσμου! Στις μεγάλες πόλεις της το επίπεδο ζωής και το κατά κεφαλήν εισόδημα είναι στο επίπεδο των χωρών που η Διεθνής Τράπεζα αποκαλεί «υψηλού μεσαίου εισοδήματος». Ο Κινέζος της μεγαλούπολης θέλει την τηλεόραση τελευταίας τεχνολογίας, σπίτι με τέλειο εξοπλισμό, αγοράζει ρούχα και άλλα προσωπικά είδη από καταστήματα με ποικιλία μεγαλύτερη από τα περισσότερα ευρωπαϊκά αντίστοιχά τους. Είναι η κυβέρνηση που παροτρύνει αυτόν τον κινεζικό καταναλωτισμό. Δεν παραγνωρίζεται το γεγονός ότι η Κίνα αντιμετωπίζει δημογραφικό πρόβλημα και οι σκεπτικιστές επισημαίνουν ότι τα επόμενα 30 χρόνια μπορεί να συμβούν μια σειρά εξελίξεις που ίσως εκτροχιάσουν το κινεζικό τρένο-βολίδα.

Οι μεγάλες διαφορές στο εισόδημα, πιθανές κοινωνικές αντιθέσεις, εδαφικές διεκδικήσεις, η έλλειψη νερού, το περιβάλλον κτλ. δεν μπορεί να αποκλείονται, αλλά το Πεκίνο έδειξε αυτά τα τελευταία χρόνια ότι ξέρει πώς να χειρίζεται έκτακτες καταστάσεις. Πέραν τούτου, η αυξανόμενη κυβερνητική ευαισθησία στην κοινή γνώμη σε συνδυασμό με τη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου έχουν ως συνέπεια να αυξηθεί η λαϊκή εμπιστοσύνη στην κυβέρνηση, γεγονός που, κατά τη γνώμη μου, απομακρύνει μια σοβαρή πολιτική αστάθεια.

Στη Δύση η ιδέα ενός κόσμου όπου το κέντρο της παγκόσμιας οικονομικής βαρύτητας βρίσκεται στην Ασία είναι αδιανόητη. Αλλά δεν θα είναι η πρώτη φορά. Οπως σημειώνουν πολλές φορές οι κινέζοι δάσκαλοι και οι διανοούμενοι που κατέχουν την Ιστορία, η Κίνα ήταν η μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου το μεγαλύτερο διάστημα των δύο τελευταίων χιλιετιών. Την ώρα που η Ευρώπη δεινοπαθούσε στον μαύρο Μεσαίωνα και οι Ευρωπαίοι αλληλοσκοτώνονταν στους καταστρεπτικούς θρησκευτικούς πολέμους, η Κίνα απολάμβανε το υψηλότερο επίπεδο ζωής του τότε κόσμου. Σήμερα η ιδέα μιας ανερχόμενης Κίνας είναι στα μάτια των Κινέζων απλώς η επιστροφή στο status quo.

Ο κ. Robert Fogel έχει λάβει το βραβείο Νομπέλ Οικονομίας το 1993 και είναι διευθυντής του Κέντρου Πληθυσμικής Οικονομίας στο Πανεπιστήμιο του Σικάγου.