ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΗ ΤΗΣ «ΚΟΚΚΙΝΗΣ ΓΡΑΜΜΗΣ» ΤΩΝ ΙΔΙΩΤΙΚΟΠΟΙΗΣΕΩΝ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ;

Του ΑΝΕΣΤΗ ΤΑΡΠΑΓΚΟΥ

Μία θεμελιώδης «κόκκινη γραμμή» που προβλήθηκε από την κυβέρνηση «κοινωνικής σωτηρίας» του ΣΥΡΙΖΑ ήταν, παράλληλα με εκείνες των εργασιακών δικαιωμάτων, του ασφαλιστικού συστήματος και της ταπείνωσης της έμμεσης φορολογίας, η αποτροπή των αποκρατικοποιήσεωνδημόσιων και κοινωφελών επιχειρήσεων, καθώς και περιουσιακών στοιχείων του ελληνικού κράτους.

Άλ­λω­στε ιστο­ρι­κή προ­γραμ­μα­τι­κή κα­τεύ­θυν­ση της Ρι­ζο­σπα­στι­κής Αρι­στε­ράς στά­θη­κε συ­νέ­χεια ο τερ­μα­τι­σμός των ιδιω­τι­κο­ποι­ή­σε­ων, η ανά­κτη­ση της δη­μό­σιας κυ­ριό­τη­τας σε επι­χει­ρή­σεις και δρα­στη­ριό­τη­τες που έχουν πα­ρα­χω­ρη­θεί στο ιδιω­τι­κό κε­φά­λαιο, η κα­τάρ­γη­ση των Συ­μπρά­ξε­ων Δη­μό­σιου και Ιδιω­τι­κού Τομέα, η λει­τουρ­γία ενός δη­μό­σιου τομέα της οι­κο­νο­μί­ας με κοι­νω­νι­κά χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά, απο­τε­λε­σμα­τι­κή πα­ρα­γω­γι­κή λει­τουρ­γία και δρα­στι­κό ερ­γα­τι­κό έλεγ­χο. Ένας τέ­τοιος κοι­νω­νι­κός οι­κο­νο­μι­κός το­μέ­ας θε­ω­ρού­νταν, και είναι, ένα ση­μα­ντι­κό πλε­ο­νέ­κτη­μα για μια αρι­στε­ρή κυ­βερ­νη­τι­κή πο­λι­τι­κή, ένας είδος «ατμο­μη­χα­νής» της όποιας οι­κο­νο­μι­κής ανά­τα­ξης, πα­ράλ­λη­λα με μέτρα που αφο­ρούν τις με­γά­λες επι­χει­ρή­σεις του ιδιω­τι­κού τομέα της οι­κο­νο­μί­ας.

Εντού­τοις δια­πι­στώ­νε­ται ότι, πα­ρ’ ό­λες αυτές τις δε­σμεύ­σεις, η «κόκ­κι­νη αυτή γραμ­μή» έχει εξα­φα­νι­σθεί από το προ­σκή­νιο των δια­πραγ­μα­τεύ­σε­ων της ελ­λη­νι­κής κυ­βέρ­νη­σης με τα νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρα ευ­ρω­παϊ­κά πο­λι­τι­κά, οι­κο­νο­μι­κά και νο­μι­σμα­τι­κά κέ­ντρα. Ο ρόλος του ΤΑΙ­ΠΕΔ έχει ανα­βα­πτι­σθεί και ανα­βαθ­μι­στεί και οι δια­δι­κα­σί­ες υλο­ποί­η­σης των δια­γω­νι­σμών για την πα­ρα­χώ­ρη­ση των πλειο­ψη­φι­κών πα­κέ­των των με­το­χών ση­μα­ντι­κών δη­μό­σιων επι­χει­ρή­σε­ων προ­ω­θού­νται κα­νο­νι­κά από τα αντί­στοι­χα υπουρ­γεία, κατά έναν τρόπο απρο­σχη­μά­τι­στο, ωμό και αναι­τιο­λό­γη­το. Οι διε­θνείς οι­κο­νο­μι­κοί κο­λοσ­σοί αδη­μο­νούν να πραγ­μα­το­ποι­ή­σουν τις επεν­δύ­σεις τους προ­κει­μέ­νου να πε­ριέλ­θει στην κυ­ριό­τη­τά και δια­χεί­ρι­σή τους  η εκ­με­τάλ­λευ­ση των δη­μό­σιων επι­χει­ρή­σε­ων που είχαν απο­φύ­γει μέχρι σή­με­ρα την απο­κρα­τι­κο­ποί­η­ση.

Αν τα προη­γού­με­να κύ­μα­τα απο­κρα­τι­κο­ποι­ή­σε­ων που πραγ­μα­το­ποι­ή­θη­καν στις δε­κα­ε­τί­ες του 1990και του 2000 και εξί­σου στην μνη­μο­νια­κή εποχή της κα­πι­τα­λι­στι­κής κρί­σης (2008 – 14), οδή­γη­σαν στην ιδιω­τι­κο­ποί­η­ση ενός μέ­ρους των δη­μό­σιων επι­χει­ρή­σε­ων (ΟΤΕ, Αγρο­τι­κή Τρά­πε­ζα, Δω­δώ­νη, Τα­χυ­δρο­μι­κό Τα­μιευ­τή­ριο, μέ­ρους του κε­φα­λαί­ου της ΔΕΗ, Αγνό, τρα­πε­ζι­κό σύ­στη­μα, αυ­το­κι­νη­τό­δρο­μοι κλπ.), εφό­σον στην ση­με­ρι­νή πε­ρί­ο­δο προ­ω­θη­θούν οι προ­γραμ­μα­τι­ζό­με­νες πα­ρα­χω­ρή­σεις κοι­νω­φε­λών επι­χει­ρή­σε­ων και δη­μό­σιων ακι­νή­των στο ιδιω­τι­κό επι­χει­ρη­μα­τι­κό κε­φά­λαιο, τότε ο το­μέ­ας της δη­μό­σιας οι­κο­νο­μί­ας θα έχει απο­ψι­λω­θεί ολο­κλη­ρω­τι­κά, και δεν θα έχουν μεί­νει παρά ελά­χι­στες επι­χει­ρή­σεις υπό τον έλεγ­χο του δη­μο­σί­ου (ΕΥΑΘ, ΕΥΔΑΠ, ΔΕΗ).

Στη ση­με­ρι­νή πε­ρί­ο­δο, και παρά τις περί του αντι­θέ­του προ­γραμ­μα­τι­κές δε­σμεύ­σεις του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ, βρί­σκο­νται σε δια­δι­κα­σία απο­κρα­τι­κο­ποί­η­σης, με­τα­ξύ των άλλων :

-Τα πε­ρι­φε­ρεια­κά αε­ρο­δρό­μια από την γερ­μα­νι­κή εται­ρία Fraport, συ­μπε­ρι­λαμ­βα­νο­μέ­νου του αε­ρο­λι­μέ­να Ελευ­θέ­ριος Βε­νι­ζέ­λος και του με­γά­λου αε­ρο­δρο­μί­ου του Ηρα­κλεί­ου στην Κρήτη.

– Ο Ορ­γα­νι­σμός Λι­μέ­να Πει­ραιά με την πα­ρα­χώ­ρη­ση της πλειο­ψη­φί­ας του με­το­χι­κού κε­φα­λαί­ου και της δια­χεί­ρι­σης στον κι­νε­ζι­κό κο­λοσ­σό της Cosco.

– Αντί­στοι­χα ο Ορ­γα­νι­σμός Λι­μέ­να Θεσ­σα­λο­νί­κης καθώς και άλλες λι­με­νι­κές πύλες της χώρας μι­κρό­τε­ρης εμπο­ρι­κής εμ­βέ­λειας.

– Οι με­γά­λοι οδι­κοί άξο­νες Κε­ντρι­κής Ελ­λά­δας, Αι­γαί­ου, Ολυ­μπί­ας και Ιο­νί­ας Οδού, πα­ράλ­λη­λα με την πα­ρα­χώ­ρη­ση της εκ­με­τάλ­λευ­σης της Ατ­τι­κής Οδού ήδη από τις αρχές της δε­κα­ε­τί­ας του 2000.

– Το Θριά­σιο Εμπο­ρευ­μα­τι­κό Κέ­ντρο καθώς και το ίδιο το σι­δη­ρο­δρο­μι­κό δί­κτυο της ΤΡΑΙ­ΝΟ­ΣΕκαι η Rosco, που απο­τε­λούν πεδίο έκ­φρα­σης εν­δια­φέ­ρο­ντος κι­νε­ζι­κών και ρω­σι­κών κρα­τι­κο­μο­νο­πω­λια­κών επι­χει­ρή­σε­ων κλπ.

Ως αι­τιο­λο­γία για αυτή την συ­νο­λι­κή πλέον πα­ρα­χώ­ρη­ση των δη­μό­σιων πα­ρα­γω­γι­κών μο­νά­δων στο διε­θνές επι­χει­ρη­μα­τι­κό κε­φά­λαιο, προ­βάλ­λε­ται σή­με­ρα, όπως και προη­γού­με­να με την μνη­μο­νια­κή δια­κυ­βέρ­νη­ση της χώρας, η εί­σπρα­ξη πόρων για την κα­τα­βο­λή δό­σε­ων το­κο­χρε­ω­λυ­σί­ων του δη­μό­σιου χρέ­ους.

Και πράγ­μα­τι οι προη­γού­με­νες κυ­βερ­νή­σεις ΠΑΣΟΚ και ΝΔ συ­νέ­λε­ξαν στην πε­ρί­ο­δο 2010 – 14 περί τα 5,5 δι­σε­κατ. ευρώ από τις απο­κρα­τι­κο­ποι­ή­σεις, ενώ σή­με­ρα υπο­λο­γί­ζε­ται ότι οι τρέ­χου­σες ιδιω­τι­κο­ποι­ή­σεις θα απο­φέ­ρουν περί τα 7 δι­σε­κατ. ευρώ, που και αυτά κατά κύριο μέρος θα πά­ρουν τον δρόμο για τηνεξυ­πη­ρέ­τη­ση του δη­μό­σιου χρέ­ους. Και στην πε­ρί­πτω­ση δη­λα­δή αυτή, όπως και στον εται­ρι­κό τομέα της ελ­λη­νι­κής οι­κο­νο­μί­ας, το δη­μό­σιο χρέος χρη­σι­μο­ποιεί­ται ως όχημα για την θέση του δη­μό­σιου τομέα της οι­κο­νο­μί­ας κάτω από την κυ­ριαρ­χία του οι­κο­νο­μι­κού νε­ο­φι­λε­λευ­θε­ρι­σμού.

Οι συ­νέ­πειες και η νοη­μα­το­δό­τη­ση της άσκη­σης μιας τέ­τοιας πο­λι­τι­κής και από την κυ­βέρ­νη­ση του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ, είναι πε­ρισ­σό­τε­ρο από εμ­φα­νείς :

1) Κατ’ αυτό τον τρόπο μια κυ­βέρ­νη­ση της Αρι­στε­ράς στε­ρεί­ται πλέον ενός από τα θε­με­λιώ­δη πα­ρα­γω­γι­κά ερ­γα­λεία για την άσκη­ση μιας λαϊ­κής οι­κο­νο­μι­κής πο­λι­τι­κής, δη­λα­δή του δη­μό­σιου τομέα της οι­κο­νο­μί­ας. Η έντα­ξη του συ­νο­λι­κού φά­σμα­τος των κοι­νω­φε­λών επι­χει­ρή­σε­ων (επι­κοι­νω­νιών, ενέρ­γειας, με­τα­φο­ρών, πί­στης κλπ.) σε ένα συ­νο­λι­κό δη­μό­σιο οι­κο­νο­μι­κό τομέα, με πα­ρα­γω­γι­κή απο­τε­λε­σμα­τι­κό­τη­τα (απαλ­λαγ­μέ­νο από τα γρα­φειο­κρα­τι­κά χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά του κρα­τι­κο­μο­νο­πω­λια­κού κα­πι­τα­λι­σμού), με κοι­νω­νι­κά κρι­τή­ρια λει­τουρ­γί­ας, και δρα­στι­κό ερ­γα­τι­κό έλεγ­χο, στα σί­γου­ρα αντι­προ­σω­πεύ­ει ένα ασφα­λές ερ­γα­λείο οι­κο­νο­μι­κής ανά­τα­ξης της χώρας. Κι’ ακόμη πε­ρισ­σό­τε­ρο αυτή η λει­τουρ­γία με τα συ­γκε­κρι­μέ­να χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά (δη­μό­σια κυ­ριό­τη­τα, κρι­τή­ρια κοι­νω­νι­κής ωφε­λι­μό­τη­τας, λαϊ­κός και ερ­γα­τι­κός έλεγ­χος), μπο­ρεί να λει­τουρ­γή­σει «πι­λο­τι­κά» ως υπό­δειγ­μα για τον κοι­νω­νι­κό με­τα­σχη­μα­τι­σμό της ίδιας της πλειο­ψη­φι­κής κα­πι­τα­λι­στι­κής οι­κο­νο­μί­ας. Δια­φο­ρε­τι­κά η αρι­στε­ρή πο­λι­τι­κή στο κυ­βερ­νη­τι­κό επί­πε­δο γί­νε­ται έρ­μαιο του επι­χει­ρη­μα­τι­κού κε­φα­λαί­ου που ασκεί την κυ­ριαρ­χία του στο σύ­νο­λο των πα­ρα­γω­γι­κών δρα­στη­ριο­τή­των της οι­κο­νο­μί­ας.

2) Προ­ά­γε­ται βέ­βαια η λο­γι­κή ότι οι προ­ω­θού­με­νες αυτές απο­κρα­τι­κο­ποι­ή­σεις αντι­προ­σω­πεύ­ουν το πεδίο προ­σέλ­κυ­σης και επέν­δυ­σης ξένων κε­φα­λαί­ων, και άρα οδη­γούν στην οι­κο­νο­μι­κή ανά­πτυ­ξη, στη δη­μιουρ­γία θέ­σε­ων απα­σχό­λη­σης κλπ. Κάθε άλλο παρά περί αυτού πρό­κει­ται. Η όλη δια­δι­κα­σία των ιδιω­τι­κο­ποι­ή­σε­ων δεν αφορά στην επέν­δυ­ση νέων κε­φα­λαί­ων σε μια και­νού­ρια πα­ρα­γω­γι­κή δρα­στη­ριό­τη­τα, δη­λα­δή στη δη­μιουρ­γία πα­γί­ων κε­φα­λαί­ων και στην πρό­σλη­ψη ερ­γα­τι­κού δυ­να­μι­κού, καθώς και στην πα­ρα­γω­γή προ­στι­θέ­με­νης αξίας και την αύ­ξη­ση του επι­χει­ρη­μα­τι­κού κύ­κλου ερ­γα­σιών. Εδώ πρό­κει­ται απλά για την με­τα­βί­βα­ση ήδη υπαρ­κτών πα­γί­ων κε­φα­λαί­ων (που έχουν χρη­μα­το­δο­τη­θεί στη διάρ­κεια δε­κα­ε­τιών από την  λαϊκή φο­ρο­λό­γη­ση) των δη­μό­σιων επι­χει­ρή­σε­ων, την ύπαρ­ξη ενός ήδη εξει­δι­κευ­μέ­νου προ­σω­πι­κού που απα­σχο­λεί­ται, την κα­πι­τα­λι­στι­κή «νομή» μιας ήδη δια­σφα­λι­σμέ­νης αγο­ράς, χωρίς άρα κα­νέ­να απο­λύ­τως επι­χει­ρη­μα­τι­κό ρίσκο. Στην κα­λύ­τε­ρη των πε­ρι­πτώ­σε­ων πρό­κει­ται μόνον για ορι­σμέ­νες επεν­δύ­σεις ανα­βάθ­μι­σης οι οποί­ες και συ­μπε­ρι­λαμ­βά­νο­νται στο τί­μη­μα της πα­ρα­χώ­ρη­σης, χωρίς ιδιαί­τε­ρες επι­πτώ­σεις στην απα­σχό­λη­ση και στον επι­χει­ρη­μα­τι­κό τζίρο.

3) Είναι εντε­λώς δια­φο­ρε­τι­κή πε­ρί­πτω­ση εκεί­νη όπου διε­θνή επι­χει­ρη­μα­τι­κά κε­φά­λαια απο­φα­σί­ζουν να επεν­δύ­σουν στο εσω­τε­ρι­κό μιας οι­κο­νο­μί­ας, κατά έναν τρόπο αυ­το­τε­λή (δη­λα­δή τη δη­μιουρ­γία εντε­λώς και­νού­ριων πα­ρα­γω­γι­κών μο­νά­δων), με την από­κτη­ση γη­πέ­δων, μη­χα­νο­λο­γι­κού εξο­πλι­σμού, νέου ερ­γα­ζό­με­νου προ­σω­πι­κού, με προ­σα­να­το­λι­σμό την εγ­χώ­ρια ή διε­θνή αγορά. Σ’ αυτή την πε­ρί­πτω­ση διευ­ρύ­νε­ται η πα­ρα­γω­γή προ­στι­θέ­με­νης αξίας καθώς και ο επι­χει­ρη­μα­τι­κός κύ­κλος ερ­γα­σιών. Αυτή η κί­νη­ση κε­φα­λαί­ων που γί­νε­ται συ­νή­θως με­τα­ξύ των ανα­πτυγ­μέ­νων κα­πι­τα­λι­στι­κών οι­κο­νο­μιών, συμ­βαί­νει όταν επι­χει­ρή­σεις που λει­τουρ­γούν σε μία επι­μέ­ρους οι­κο­νο­μία ανα­πτύσ­σουν έντο­νη εξα­γω­γι­κή δρα­στη­ριό­τη­τα προς άλλες χώρες. Σ’ αυτή την πε­ρί­πτω­ση απο­φα­σί­ζουν την ίδρυ­ση νέων πα­ρα­γω­γι­κών μο­νά­δων στις χώρες εξα­γω­γής των προ­ϊ­ό­ντων τους προ­κει­μέ­νου να αντα­πο­κρι­θούν απο­τε­λε­σμα­τι­κό­τε­ρα στην διά­θε­ση της πα­ρα­γω­γής των προ­ϊ­ό­ντων τους. Έτσι λει­τουρ­γούν ως «εσω­τε­ρι­κά» κε­φά­λαια για τις χώρες εξα­γω­γής και πα­ρα­γω­γής των προ­ϊ­ό­ντων τους, υπό­κει­νται στην φο­ρο­λο­γία αυτών των χωρών και στην εφαρ­μο­γή της αντί­στοι­χης ερ­γα­τι­κής νο­μο­θε­σί­ας. Η πε­ρί­πτω­ση των απο­κρα­τι­κο­ποι­ή­σε­ων, όπου το μόνο που συμ­βαί­νει είναι η αλ­λα­γή χε­ριών στην κυ­ριό­τη­τα του με­το­χι­κού κε­φα­λαί­ου, δεν έχει καμία σχέση μ’ αυτή την πα­ρα­γω­γι­κή οι­κο­νο­μι­κή δρα­στη­ριό­τη­τα της διε­θνούς κί­νη­σης των κε­φα­λαί­ων.

4) Επι­πρό­σθε­τα, επει­δή στις δη­μό­σιες επι­χει­ρή­σεις λει­τουρ­γού­σε μέχρι πρό­σφα­τα ένα «κοι­νω­νι­κό ερ­γα­σια­κό κα­θε­στώς» (απρό­σκο­πτη λει­τουρ­γία συν­δι­κα­λι­στι­κών ελευ­θε­ριών, σύ­να­ψη συλ­λο­γι­κών συμ­βά­σε­ων, σχε­τι­κή στα­θε­ρό­τη­τα απα­σχό­λη­σης κλπ.), αυτό έρ­χε­ται να «ιδιω­τι­κο­ποι­η­θεί» μαζί με την απο­κρα­τι­κο­ποί­η­ση της επι­χεί­ρη­σης (χα­ρα­κτη­ρι­στι­κό­τα­τη η πε­ρί­πτω­ση της λει­τουρ­γί­ας του ΟΛΠ υπό την δια­χεί­ρι­ση της Cosco). Μ’ αυτό τον τρόπο γε­νι­κεύ­ε­ται το κα­θε­στώς ερ­γα­σια­κής ανα­σφά­λειας και στον δη­μό­σιο οι­κο­νο­μι­κό τομέα, με τον πα­ρα­γκω­νι­σμό των ερ­γα­τι­κών δι­καιω­μά­των, τη σο­βα­ρή απο­μεί­ω­ση των μι­σθών, τις αυ­θαί­ρε­τες απο­λύ­σεις κ.ά. Έτσι η κα­τάρ­γη­ση αυτού του «κοι­νω­νι­κού ερ­γα­σια­κού κα­θε­στώ­τος» με τις ιδιω­τι­κο­ποι­ή­σεις, απο­τε­λεί πλήγ­μα στο συ­νο­λι­κό πλαί­σιο των ερ­γα­σια­κών σχέ­σε­ων, στο μέτρο που αυτό λει­τουρ­γού­σε ως μο­ντέ­λο με­τα­σχη­μα­τι­σμού για τις ερ­γα­σια­κές σχέ­σεις των ερ­γα­ζο­μέ­νων στον ιδιω­τι­κό τομέα της οι­κο­νο­μί­ας.

Κατά συ­νέ­πεια η αντι­πα­λό­τη­τα του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ προς τις ση­με­ρι­νές ιδιω­τι­κο­ποι­ή­σεις, από κοι­νού με τις σχε­τι­κές αντι­δρά­σεις των ερ­γα­ζο­μέ­νων, είναι στοι­χειω­δώς πρα­κτι­κή αντα­πό­κρι­σης στον πυ­ρή­να των προ­γραμ­μα­τι­κών θέ­σε­ων και δε­σμεύ­σε­ων της Ρι­ζο­σπα­στι­κής Αρι­στε­ράς.