Ελληνικές απορίες εννέα σημείων

Νέα δεδομένα στο ελληνικό ζήτημα δημιούργησαν οι αποφάσεις που ελήφθησαν στις Βρυξέλλες. Από τη μια, είναι το σχέδιο στήριξης που υιοθέτησε η Ε.Ε., οι λεπτομέρειες του οποίου μένει να καθοριστούν στη συνέχεια. Από την άλλη, η απόφαση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας να εξακολουθήσει να δέχεται και το 2011 χαμηλής βαθμολογίας ομόλογα (όπως τα ελληνικά) ως ενέχυρο για τη χορήγηση ρευστότητας στις τράπεζες. Πληροφορίες για το τι συνέβη και πώς μας επηρεάζει δίνονται μέσα από τις παρακάτω ερωτήσεις - απαντήσεις.

Τρισέ, πρόεδρος ΕΚΤ, Παπαδήμος, αντιπρόεδρος. Η κίνηση του πρώτου ερμηνεύτηκε σαν φως στο βάθος του τούνελ.* Τι είναι ο ευρωπαϊκός μηχανισμός στήριξης και πώς λειτουργεί; Ποιος θα αποφασίσει, και με ποιους όρους, να δώσει το πράσινο φως;

- Πρόκειται για την απαρχή -λέμε απαρχή γιατί ορισμένα σημεία χρειάζονται περαιτέρω διευκρίνιση- ενός μηχανισμού στήριξης χωρών-μελών που θα δυσκολευτούν να πάρουν δάνεια στη διεθνή αγορά, όπως συμβαίνει στην περίπτωση της Ελλάδας σήμερα. Χρήμα θα δίνουν οι χώρες-μέλη (εικάζεται κατά τα 2/3) αλλά και το ΔΝΤ (μάλλον κατά 1/3) υπό προϋποθέσεις: Η συμμετοχή των Ευρωπαίων θα είναι με δάνεια της κάθε χώρας μέλους προς την «προβληματική» χώρα (διμερή), ώστε να μην υπάρχει πρόβλημα με το κοινοτικό δίκαιο. Με τα έως τώρα δεδομένα, προϋποθέσεις είναι:

(α) Η δανειοδοτούμενη χώρα να βρίσκεται σε ακραία κατάσταση αδυναμίας να δανεισθεί από τις αγορές.

(β) Να έχει προηγηθεί η αξιολόγηση αυτής της κατάστασης από την ΕΚΤ και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και να έχει το eurogroup ομόφωνα υπερψηφίσει τη χορήγηση βοηθείας.

(γ) Να μην υπάρχει το στοιχείο της «επιδότησης». Το δάνειο δηλαδή θα δίνεται με επιτόκιο αγοράς, προφανώς στα επίπεδα που δανείζονται οι άλλες χώρες-μέλη που θα βάλουν πλάτη και σε αυτά που δανείζει το ΔΝΤ.

(δ) Να συνοδεύεται ο δανεισμός με την αυστηρή τήρηση όποιων όρων κρίνει η Ε.Ε. (ΕΚΤ, Κομισιόν, eurogroup) απαραίτητους για τη διαρθρωτική εξυγίανση της δημοσιονομικής κατάστασης της ενδιαφερόμενης χώρας.

* Θα τον χρησιμοποιήσει η Ελλάδα;

- Στόχος της ελληνικής κυβέρνησης ήταν να υπάρχει ένα «πακέτο στήριξης», ώστε να γνωρίζουν οι επενδυτές πως η Ελλάδα δεν είναι μόνη και αβοήθητη και η Ευρώπη αδύναμη να παρέμβει. Πιστεύει ότι με αυτό θα μειωθεί το κόστος δανεισμού. Ηδη, οι πρώτες αντιδράσεις των αγορών ήταν θετικές για την ελληνική πλευρά, μολονότι είναι νωρίς για πανηγύρια.

Σε περίπτωση, βεβαίως, που η υποχώρηση των spreads κριθεί ανεπαρκής ή προσωρινή και η χώρα διαπιστώσει το προσεχές δίμηνο πως οφείλει να δανεισθεί με επιτόκιο πάνω από 6%, τότε είναι βέβαιο πως θα προσπαθήσει να προσφύγει στον νέο μηχανισμό δανειοδότησης. Κάποιοι λένε ότι ακόμη και αν σήμερα τα επιτόκια πέσουν, είναι πιθανόν μεσοπρόθεσμα να απαιτηθεί να προσφύγουμε στο Ταμείο. Ο λόγος είναι ότι από τα τέλη του έτους και ύστερα αρχίζουν νέες δυσκολίες. Πολλά θα εξαρτηθούν από τη συγκυρία, την πορεία των επιτοκίων διεθνώς και τους ρυθμούς οικονομικής ανάπτυξης.

* Πώς μπαίνει στο κόλπο το ΔΝΤ; Θα μας ζητήσουν παραπάνω μέτρα;

- Είναι σαφές πως δανεισμός από το ΔΝΤ, έστω και συμπληρωματικός, δεν γίνεται χωρίς την υποβολή συγκεκριμένων και συνήθως σκληρών όρων. Το ΔΝΤ δίνει χρήματα με δόσεις. Αν δεν πληρούνται οι όροι που θέτει, παγώνει την εκταμίευση της δόσης. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, όμως, τον κεντρικό εποπτικό ρόλο για την τήρηση του ελληνικού Προγράμματος Σταθερότητας έχει χρεωθεί η Ε.Ε. Συνεπώς, δεν έχουν ίσως άδικο όσοι υποστηρίζουν πως έχουν υπέρμετρα διογκωθεί οι πρόσθετοι όροι που μπορεί να ζητήσει το ΔΝΤ. Ο φόβος για μαζικές απολύσεις στον δημόσιο τομέα κατά τα πρότυπα άλλων αναδυόμενων οικονομιών μάλλον δεν ευσταθεί, αν και πρέπει να αναμένεται πίεση για περαιτέρω ιδιωτικοποιήσεις. Εκεί που τα πράγματα μπορεί, εντούτοις, να αλλάξουν σε βάρος του αρχικού πλάνου, είναι στην περίπτωση που τα μέτρα δεν αποδώσουν τα αναμενόμενα (π.χ. λόγω ύφεσης) οπότε θα πρέπει να αναμένεται σειρά νέων αιτημάτων από το ΔΝΤ για τη συνέχιση της δανειοδότησης.

* Θα έχει πρακτικό όφελος, από τη στιγμή που η Ελλάδα δεν θέλει να τον χρησιμοποιήσει αυτόν τον μηχανισμό;

- Το πρακτικό όφελος είναι η διάλυση των επενδυτικών ανησυχιών περί ανυπαρξίας ευρωπαϊκής αλληλεγγύης και πρακτικού μηχανισμού άμυνας. Το ρεβόλβερ όχι μόνο τέθηκε πάνω στο τραπέζι, αλλά και είναι πλέον οπλισμένο για τα καλά. Μένει να σημαδέψει και σωστά όταν, ό μη γένοιτο, χρειαστεί...

* Τι σημαίνει η απόφαση της ΕΚΤ για την οικονομία και τις τράπεζες;

- Η απόφαση αυτή αποτελεί την άμεση ανάσα που χρειαζόταν το τραπεζικό σύστημα. Οι ελληνικές τράπεζες μέχρι πρότινος γνώριζαν πως η ΕΚΤ δεν θα δεχόταν πέραν του 2010 τα κρατικά ομόλογα επενδυτικής διαβάθμισης ΒΒΒ- (περίπτωση ελληνικών ομολόγων), τα οποία έδιναν ως ενέχυρο για να πάρουν μετρητά με χαμηλό κόστος (γύρω στο 1%). Τώρα έμαθαν ότι μέχρι το τέλος του 2011 θα μπορούν να παίρνουν ρευστό, δίνοντας ελληνικά ομόλογα. Βέβαια, από τον Ιανουάριο το κόστος δανεισμού των τραπεζών από την ΕΚΤ ανακοινώθηκε ότι θα αυξηθεί κατά τι αναλόγως του βαθμού πιστοληπτικής διαβάθμισης των ομολόγων. Ομως, η απόφαση της ΕΚΤ θεωρήθηκε δικαιολογημένα από τις αγορές ως δώρο προς την Ελλάδα. Γιατί αν η ΕΚΤ είχε τηρήσει την αρχική της απόφαση να επαναφέρει το καθεστώς αποδοχής ομολόγων διαβάθμισης μόνον ΑΑΑ- ως ενέχυρων για την παροχή ρευστότητας, τότε το οικονομικό μέλλον της Ελλάδας θα εξαρτιόταν μόνον από τη Moody's. Η

τελευταία είναι η μόνη από τις τρεις διεθνείς εταιρείες πιστοληπτικής αξιολόγησης που δεν έχει ακόμη υποβαθμίσει την Ελλάδα σε ΒΒΒ (η ΕΚΤ λαμβάνει υπόψη την καλύτερη από τις βαθμολογίες των τριών οίκων αξιολόγησης).

* Πόσο θα βοηθήσει στην εξυπηρέτηση του δημόσιου χρέους;

- Οι τράπεζες, όταν γνωρίζουν ότι μπορούν να αγοράσουν ελληνικά ομόλογα με επιτόκια 4%, 5% και 6% και να τα δώσουν στην ΕΚΤ πληρώνοντας μόνο 1% για να δανειστούν χρήματα, έχουν κάθε λόγο να δουν με καλό μάτι τις εκδόσεις ομολόγων της Ελλάδας.

* Γιατί η ΕΚΤ δεν δίνει απευθείας λεφτά στην Ελλάδα και προτιμά να τα δώσει στις τράπεζες;

- Γιατί εμποδίζεται από το καταστατικό της. Δεν επιτρέπεται να δανείζει χώρες, αλλά τράπεζες.

* Τελικά, η νέα ευρωπαϊκή συμφωνία ποιους αφήνει κερδισμένους και ποιους χαμένους στον διεθνή ανταγωνισμό;

- Κατ' αρχάς, κερδισμένη είναι η Ε.Ε. συνολικά, η οποία, έστω και την τελευταία στιγμή, κατάφερε να αφήσει πίσω της την εικόνα της σύγχυσης, της αμηχανίας και των ανοιχτών διαφωνιών. Με τη συμφωνία, η Ε.Ε. δείχνει να ενώνεται και πάλι σε ένα κοινό σχέδιο, που όμως χρειάζεται περαιτέρω επεξεργασία και τελεί πάντα υπό όρους, με σημαντικότερο την ανάγκη ομοφωνίας. Αυτό πολύ απλά σημαίνει πως, εάν μεθαύριο η Γαλλία θέλει να βοηθήσει με δάνειο την Ελλάδα και μία μόνον χώρα από τις 16 (π.χ. η Ολλανδία) έχει αντιρρήσεις, η Ελλάδα θα μείνει στα κρύα του λουτρού και, αντί για μεικτή βοήθεια Ε.Ε. και ΔΝΤ, πρέπει να καταφύγει αποκλειστικά στο ΔΝΤ. Επίσης, σημαντικός όρος ενεργοποίησης του μηχανισμού είναι η αξιολόγηση από ΕΚΤ και Κομισιόν της αδυναμίας μιας χώρας να δανειστεί.

* Πρέπει να φθάσει μια χώρα στα πρόθυρα της χρεοκοπίας για να παρασχεθεί βοήθεια και ποιο είναι αυτό το κομβικό σημείο, δεδομένου ότι οι αγορές είναι πιθανόν να αυξάνουν συνεχώς το επιτόκιο στο οποίο δανείζουν;

- Για όλους αυτούς τους λόγους, η συμφωνία ήταν ένα βήμα προόδου, με ψυχολογικά κυρίως οφέλη για τις χρεωμένες χώρες του Ευρωπαϊκού Νότου και ουσιαστική ενδυνάμωση του Βορρά στα κέντρα λήψης των αποφάσεων. Οι μεγάλοι νικητές ήταν η Μέρκελ και η Γερμανία, που έθεσαν επί τάπητος το ζήτημα της αυστηροποίησης του Συμφώνου Σταθερότητας και πέρασαν τις ασφαλιστικές δικλίδες που ήθελαν στον νέο ευρωπαϊκό μηχανισμό.