Η οικονομική τραγωδία της Κύπρου, οι τεράστιες ευθύνες των πολιτικών και τα λάθη που οδήγησαν στην καταστροφή. Μια πικρή "ιστορία χαμένων καταθέσεων" και εθνικής κυριαρχίας
Όπως γράφονται αυτές οι γραμμές δεν είναι γνωστό το ακριβές ποσοστό των καταθέσεων που θα δεσμευθούν για την ανακεφαλαιοποίηση της "καλής" τράπεζας. Ήδη τα νούμερα που έχουν διαρρεύσει είναι τρομακτικά (60%).
Στην Κύπρο ήδη άρχισε η διαδικασία για την απόδοση ευθυνών για την καταστροφή. Το μόνο σίγουρο είναι πως τα γεγονότα των τελευταίων ημερών έχουν προϊστορία και μάλιστα μακρά.
Πως χάθηκαν τόσα πολλά χρήματα; Ήταν προϊόν κακοδιαχείρισης, άγνοιας επενδυτικών κινδύνων ή εγκληματικής ενέργειας. Το μόνο σίγουρο είναι πως η καταστροφή ούτε απρόσμενη ήταν αλλά ούτε και αναπόφευκτη.
Το ηφαίστειο φούσκωνε για πολλά χρόνια όπως και στην Ελλάδα. Η κατάρρευση στην Κύπρο έχει τρεις χρηματοοικονομικές συνιστώσες.
1. Την ασύμμετρη έκθεση των Κυπριακών τραπεζών σε Ελληνικά ομόλογα (προ PSI ονομαστική αξίας 5,3 δισ.) και νοικοκυριά (22 δισ. σε δάνεια), δηλαδή συνολικά στο 160% του ΑΕΠ.
2. Τα δάνεια των Κυπριακών τραπεζών προς Κύπριους πολίτες (43 δισ. ήτοι 230% του ΑΕΠ)
3. Αλόγιστη δημοσιονομική πολιτική των τελευταίων που εκτόξευσε το δημόσιο χρέος από 45% το 2008 στο 84% το 2012.
Και δύο πολιτικές συνιστώσες
1. Την απαράδεκτη ολιγωρία της κυβέρνησης Χριστόφια να λάβει μέτρα παρά την τραγική πορεία των δημοσίων οικονομικών και την αναζήτηση σωτήρων εκτός ΕΕ.
2. Την διαφθορά και τις αμφιβόλου νομιμότητος σχέσεις πολιτικών και τραπεζών.
Τα γεγονότα που σημάδεψαν την πορεία της Κύπρου είναι δύο
Πρώτον, η μεταφορά της έδρας της Μαρφιν-Λαικής τράπεζας στην Κύπρο με απόφαση Επαρχιακού Δικαστηρίου της Λευκωσίας το Δεκέμβριο του 2010 και χωρίς να ζητηθεί η συγκατάθεση της ΚΤΚ (Κεντρικής Τράπεζας Κύπρου).
Αυτό σήμαινε και την ανάληψη όλων των υποχρεώσεων των Ελληνικών υποκαταστημάτων από την Κύπρο.
Δεύτερον, την απόφαση για το PSI (Οκτ 2011), που δεν προέβλεπε την σύγχρονη ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών της Κύπρου.
Όμως τα προβλήματα ήταν εμφανή από το 2008, έτος σταθμό για τις χώρες τις Ευρώπης αλλά και για τις τράπεζες.
Η χρηματοπιστωτική κρίση που άρχισε στην Αμερική το 2007 οδήγησε τον Σεπτέμβριο του 2008 στην χρεοκοπία της επενδυτικής τράπεζας Lehman, τον Οκτώβριο στην κατάρρευση της Ισλανδίας, λόγω της μεγάλης έκθεσης των τραπεζών, ενώ η Ιρλανδία τον Σεπτέμβριο του 2008 αναγκάστηκε να εγγυηθεί όλες τις τράπεζές της.
Το Φεβρουάριο του 2008 στην Κύπρο εκλέγεται πρόεδρος ο κ.Χριστόφιας, ως υποψήφιος του ΑΚΕΛ.
Οι ομοιότητες της κρίσης στην Ισλανδία την Ιρλανδία και την Κύπρο είναι μεγάλες. Και οι τρεις χώρες είχαν ένα υπερμέγεθες τραπεζικό τομέα με τεράστια έκθεση σε στεγαστική πίστη και σε άλλες χώρες.
Παρά τις αντίξοες διεθνείς συνθήκες η Κύπρος όπως και η Ελλάδα δεν έπαιρνε μέτρα. Το αποτέλεσμα ήταν η Κύπρος να αποκλειστεί από τις κεφαλαιαγορές το 2010 μαζί με την Ελλάδα.
Σε αντίθεση όμως με την Ελλάδα, η Κύπρος αρνήθηκε να ζητήσει βοήθεια από την ΕΕ και αντί αυτού, ζήτησε δάνειο από την Ρωσία ύψους 2.5 δισ. ευρώ, το οποίο και συμφωνήθηκε το Νοέμβριο του 2011.
Πολλοί θα κρίνουν αυτή την κίνηση αρνητικά. Η ΕΕ έχει συνηθίσει να λύνει τα προβλήματα των μελών εσωτερικά και η Κύπρος αγνόησε αυτόν το άγραφο κανόνα.
Η Κύπρος όμως δεν αξιοποίησε τον χρόνο που αγόρασε με τίμημα την κοινοτική αλληλεγγύη. Τα 2.5 δισ. ευρώ σπαταλήθηκαν και δεν έγιναν οι αναγκαίες διορθώσεις στην οικονομία, ενώ το χρέος αυξήθηκε. Την δε έλλειψη κοινοτικής αλληλεγγύης θα την πληρώσει το Μάρτιο του 2013.
Το μεγάλο λάθος και ο "υπουργός που δεν έβγαινε στο τηλέφωνο"
Στις 26 Οκτωβρίου 2011 αποφασίστηκε να προχωρήσει το κούρεμα των Ελληνικών ομολόγων από τα όργανα της ΕΕ.
Ήταν τραγικό σφάλμα που η κυβέρνηση της Κύπρου δεν έθεσε ως όρο την ταυτόχρονη ανακεφαλαιοποίηση των Κυπριακών τραπεζών μέσα από το πακέτο των 48δισ. ευρώ, που θα ελάμβαναν οι Ελληνικές.
Ίσως από εγκληματική άγνοια, ίσως γιατί περίμενε η Κύπρος την Ρωσική βοήθεια, ίσως γιατί κάποιοι να μην θέλανε τότε την ανάμιξη της τρόικας στις κυπριακές τράπεζες. Οι δικαιολογίες πως δεν έβρισκαν τον υπουργό στο τηλέφωνο είναι τραγελαφικές.
Αποτέλεσμα αυτού του λάθους ήταν η Τράπεζα Κύπρου και η Λαϊκή να μείνουν ξεκρέμαστες για πολλούς μήνες. Να θυμίσω πως στην αρχική απόφαση του Eurogroup είχαν προβλεφθεί 100 δισ. ευρώ για ευρωπαϊκές τράπεζες πού θα είχαν ζημίες.
Από τους 17 κεντρικούς τραπεζίτες μόνο ο κ.Ορφανίδης της Κύπρου εναντιώθηκε ανοιχτά στο PSI, αλλά η κυβέρνησή του κώφευσε.
Οι ζημίες από το PSI ήταν άνω των 3δισ. και δυστυχώς ήταν μόνο η αρχή αφού υπήρχαν και 22 δισ. δάνεια σε Ελληνικές επιχειρήσεις και νοικοκυριά.
Η Blackrock είχε εκτιμήσει πως οι ζημίες στις Ελληνικές τράπεζες θα υπερέβαιναν το 25%. Αυτό θα πρόσθετε άλλα 5 δισ. ευρώ ζημίες στις Κυπριακές τράπεζες.
Δηλαδή 8-9 δισεκατομμύρια, περίπου το 50% του ΑΕΠ της Κύπρου, που τώρα πια δεν είχε χρέος 45% αλλά 84% και θα το εκτόξευε στο 134%, αν η Κύπρος παρείχε εγγυήσεις για τις τράπεζες, όπως είχε κάνει η Ιρλανδία.
Τα υπόλοιπα 10δισ. από το πακέτο των 17δισ. ευρώ ήταν για να καλυφθούν οι δημοσιονομικές τρύπες αλλά και τα τοκοχρεολύσια τα επόμενα χρόνια.
Τα μηνύματα που δεν ελήφθησαν
Στην πορεία προς την καταστροφή υπήρξαν πολλές προσπάθειες αλλά και προειδοποιήσεις για τον επερχόμενο Αρμαγεδδών.
Η ΚΤΚ είχε στείλει πολλές επιστολές προς τον κυβέρνηση και από τον Δεκέμβριο του 2010 είχε υπάρξει σχέδιο πού παρουσιάστηκε στην ΕΚΤ για το σπάσιμο της Λαϊκής και την αποκοπή των Ελληνικών υποκαταστημάτων.
Ακόμα και το Απρίλιο του 2012 ο κεντρικός τραπεζίτης Ορφανίδης είχε ζητήσει από τον Μάριο Ντράγκι της ΕΚΤ να βοηθηθούν οι Κυπριακές τράπεζες. Όμως η ΕΚΤ δεν έδινε την συγκατάθεση της αν προηγουμένως η Κύπρος δεν ελάμβανε δημοσιονομικά μέτρα.
Και αυτό συναντούσε την αντίδραση της Κυβέρνησης. Νωρίτερα δε, η ΚΤΚ προσπάθησε να πείσει την Μαρφίν-Λαϊκή να μεταφερθεί πίσω στην Ελλάδα. Αρχικά φάνηκε πως η διοίκηση της τράπεζας να συμφωνεί. Όμως δεν έγινε ποτέ και δημοσιεύματα ανέφεραν πως δεν το ήθελαν οι πολιτικοί και η κυβέρνηση στην Κύπρο. Μετέπειτα υπήρξε έντονο παρασκήνιο που οδήγησε στην μη ανανέωση της θητείας του κεντρικού τραπεζίτη Ορφανίδη που πρόκρινε αυτή την λύση.
Στενές σχέσεις πολιτικών-τραπεζών
Ένας ακόμα παράγοντας είναι οι στενές σχέσεις που είχαν και έχουν πολιτικοί με τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα στην Κύπρο. Οι πρόσφατες αποκαλύψεις για διαγραφές δανείων από τράπεζες σε πολιτικούς είναι μόνο ένα παράδειγμα. Όμως αυτές καθεαυτές δεν μπορούν να ρίξουν έξω μια τράπεζα του μεγέθους της Λαϊκής. Οι στενές όμως σχέσεις τραπεζιτών και πολιτικών είναι υπεύθυνες για την ολιγωρία αντίδρασης και την αναβλητικότητα που όξυνε το πρόβλημα. Μία παρόμοια έρευνα στην Ελλάδα θα είχε ακόμα περισσότερο ενδιαφέρον.
Έτσι η Κύπρος έφτασε τον Ιούνιο του 2012 να ζητήσει βοήθεια από τον μηχανισμό διάσωσης της Ευρώπης, λίγες μέρες πριν αναλάβει την προεδρία. Θα ήταν άκομψο για μία χώρα να ζητήσει βοήθεια κατά την διάρκεια της προεδρίας της.
Προηγουμένως όμως είχε ξανά επιδιώξει δάνειο από την Ρωσία. Αυτή την φορά όμως η Ρωσία δεν ενέδωσε στις ικεσίες του Χριστόφια, όπως και θα κάνει και σε όλες τις επόμενες φορές. Η εμμονή της Κυπριακής κυβέρνησης σε αυτή την εκτός Ευρώπης λύση ίσως να ήταν και η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι της ανοχής. Πολλοί δε, καταλόγισαν ευθύνες στην Κυπριακή κυβέρνηση για φορτία όπλων από την Ρωσία μέσω Κύπρου με προορισμό την Συρία.
Το μνημόνιο εντέλει συμφωνήθηκε το Νοέμβριο του 2012, τέσσερις μήνες μετά την αίτηση της Κύπρου. Στην Ελλάδα, μια πολύ μεγαλύτερη χώρα, πήρε λίγο παραπάνω από ένα μήνα.
Παρόλα αυτά, πολύ λίγα έγιναν αφού οι προεδρικές εκλογές ήταν η καταλληλότερη ευκαιρία να αναβληθούν όλα και να περάσουν την καυτή πατάτα στον επόμενο.
Έτσι έφτασε η Κύπρος με μια κυβέρνηση λίγων εβδομάδων να διαπραγματεύεται τον Μάρτιο στο Eurogroup χωρίς ούτε ένα σύμμαχο εντός και εκτός ΕΕ. Είχε ήδη βεβαρυμένο παρελθόν με τις συνεχείς αρνήσεις και λεονταρισμούς.
Το δε ΔΝΤ έχοντας προπονηθεί με την Ελλάδα δεν είχε όρεξη για επαναληπτικούς γύρους στην Κύπρο.
Είναι γεγονός πως η πρώτη απόφαση του Eurogroup να "κουρέψει" τις εγγυημένες καταθέσεις ήταν απαράδεκτη και θεσμικά επικίνδυνη. Όμως το λάθος αυτό δεν πρέπει να δώσει άλλοθι ούτε να απαλλάξει τους πραγματικούς υπευθύνους που με τις πολιτικές τους σκοπιμότητες, τους αδέξιους χειρισμούς έφεραν την καταστροφή.
Πριν χρόνια ο Ευάγγελος Αβέρωφ-Τοσίτσας είχε συγγράψει ένα βιβλίο για την Κύπρο με τίτλο "Ιστορία Χαμένων Ευκαιριών". Όπως και τότε έτσι και σήμερα η Κύπρος είχε πολλές ευκαιρίες να αποτρέψει την οικονομική καταστροφή και οι όποιες θεωρίες συνωμοσίας περί Γερμανών, Ρώσων και άλλων αλλοδαπών που επιβουλεύονται τα ενεργειακά αποθέματα της Κύπρου είναι περισσότερο δικαιολογίες των υπευθύνων και αδαών παρά οι αιτίες της κρίσης.
Η Κύπρος όπως και η Ελλάδα πάσχουν από θεσμούς και όργανα ικανά να μετριάσουν και να αποτρέψουν τις λαϊκιστικές πολιτικές και τα πελατειακά κόμματα. Η Κύπρος όπως και η Ελλάδα έχασαν μεγάλο μέρος της εθνικής τους κυριαρχίας επειδή οι πολιτικοί και οι κυβερνήσεις αυτών αρνήθηκαν για χρόνια να την εξασκήσουν. Αρνήθηκαν να λύσουν τα μεγάλα προβλήματα και τώρα επιρρίπτουν τις δικές τους ευθύνες σε άλλους.
*Ο Ανδρέας Κούτρας εργάζεται στο Λονδίνο ως αναλυτής του Ευρωπαϊκού χρέους και τραπεζικών προϊόντων στην ITC Markets. Ως φυσικός ειδικεύεται στην Γενική θεωρία της Σχετικότητας και την Κοσμολογία.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Παράκληση να μην υπάρχουν μηνύματα υβριστικού περιεχομένου.