Δημοκρατία υπό προϋποθέσεις

Όσοι πιστεύουν ότι το σημερινό ευρωπαϊκό μοντέλο είναι ελκυστικό και αξίζει τον κόπο να το υπερασπιστούμε ως έχει, αφήνοντας κατά μέρος τις γκρίνιες, τις μεμψιμοιρίες και την αναζήτηση εναλλακτικών λύσεων, ας ρίξουν μια ματιά στην Πορτογαλία.
Οσοι πιστεύουν ότι το σημερινό ευρωπαϊκό μοντέλο είναι ελκυστικό και αξίζει τον κόπο να το υπερασπιστούμε ως έχει, αφήνοντας κατά μέρος τις γκρίνιες, τις μεμψιμοιρίες και την αναζήτηση εναλλακτικών λύσεων, ας ρίξουν μια ματιά στην Πορτογαλία.

Στη χώρα αυτήν εφαρμόστηκαν μνημόνια με τις γνωστές συνέπειες για τους εργαζόμενους. Στις πρόσφατες εκλογές κέρδισε η Δεξιά, αλλά δεν μπόρεσε να σχηματίσει κυβέρνηση. Τρία κόμματα της Αριστεράς (το σοσιαλιστικό, το κομμουνιστικό και το Μπλόκο) που έχουν την πλειοψηφία στη Βουλή κατάφεραν, ύστερα από επίπονες διαπραγματεύσεις, να καταλήξουν σε προγραμματική συμφωνία.
Μη φανταστείτε κάτι επαναστατικό. Δεν πρόκειται για ακραία ριζοσπαστική στρατηγική, ούτε καν για μια πολιτική με ισχυρό μεταρρυθμιστικό πρόσημο. Σε άλλες εποχές, όχι πολύ μακρινές, θα τη χαρακτηρίζαμε δειλή σοσιαλδημοκρατική πρόταση.
Κεντρικός στόχος των τριών συμμάχων είναι το σταδιακό σπάσιμο του φαύλου κύκλου της λιτότητας. Ωστόσο, στη σημερινή Ευρώπη ακόμη κι ένα τέτοιο πρόγραμμα δεν γίνεται ανεκτό. Ο πρόεδρος της Πορτογαλίας έθεσε όρους για να δώσει την εντολή σχηματισμού κυβέρνησης στον επικεφαλής των Σοσιαλιστών. Στην πραγματικότητα, απαιτεί να συνεχίσει η νέα κυβέρνηση στη γραμμή της προηγούμενης.
Δεν νομίζω ότι υπάρχει κανείς που να πιστεύει ότι ο Καβάκο Σίλβα λειτουργεί αυτόνομα, ότι δηλαδή δεν εκτελεί κατά γράμμα τις εντολές που έχει λάβει από τις Βρυξέλλες και το Βερολίνο. Αλλωστε και πριν από τις εκλογές και αμέσως μετά, Ευρωπαίοι αξιωματούχοι, μηδέ της Μέρκελ εξαιρουμένης, διεθνείς επιχειρηματικοί όμιλοι, οίκοι αξιολόγησης και η οικονομική ελίτ της Πορτογαλίας (τραπεζίτες, βιομήχανοι) είχαν προειδοποιήσει με ηχηρό τρόπο ότι αν η εξουσία περάσει στα χέρια των αντιπάλων της λιτότητας η Πορτογαλία θα μπλέξει σε επικίνδυνες περιπέτειες και πιθανότατα θα απειληθεί η θέση της στην ευρωζώνη.
Συμβαίνει κάτι ανάλογο μ’ αυτό που ζήσαμε στην Ελλάδα τον Ιανουάριο του 2015 με τη νίκη του ΣΥΡΙΖΑ. Τα συμπεράσματα που δικαιούμαστε να βγάλουμε για το τι ισχύει στην Ευρώπη είναι προφανή: η λαϊκή κυριαρχία έχει καταντήσει ρητορικό σχήμα, η δημοκρατία είναι φασκιωμένη, οι εκλογές έχουν μικρή αξία, τα κοινοβούλια υπάρχουν για να επικυρώνουν τις αποφάσεις που λαμβάνονται στις Βρυξέλλες.
Δυστυχώς, στον επιθετικό διεθνισμό του νεοφιλελευθερισμού δεν υπάρχει αντίβαρο. Η Αριστερά στην Ευρώπη ασχολείται κυρίως με τον εαυτό της και τον εσωτερικό εχθρό.
Ο ανυπόμονος και ανελαστικός ριζοσπαστισμός ξεψαχνίζει τα «ιερά κείμενα» του 19ου αιώνα μπας και βρει απαντήσεις στα σύγχρονα προβλήματα, ονειρεύεται την τελική έφοδο αφού προηγουμένως έχει αλείψει με πίσσα και πούπουλα τους οπορτουνιστές, ενώ ο ρεφορμισμός έχει παραιτηθεί από κάθε προσπάθεια για τη δημιουργία ενός «καπιταλισμού με ανθρώπινο πρόσωπο» και θεωρεί αριστερίστικο και εξτρεμιστικό ό,τι αμφισβητεί την υπάρχουσα κατάσταση. Η απάντηση στο ερώτημα «ποιος ωφελείται;» είναι αυτονόητη.