Η Ελλάδα ως εναλλακτική στρατηγική επιλογή

Στο περιθώριο του περιφερειακού συνεδρίου των Φοιτητών για την Ελευθερία που έλαβε χώρα στη Θεσσαλονίκη το περασμένο Σάββατο (21/11), ένας εκ των επίτιμων ομιλητών συζητούσε για αρκετή ώρα με έναν σύνεδρο. Ό νεαρός Έλληνας εξηγούσε στον συνομιλητή του, που είχε φτάσει από τη Γαλλία, ότι έπρεπε να λάβει ειδική άδεια για να μπορέσει να παραστεί στο συνέδριο διότι υπηρετεί στις Ένοπλες Δυνάμεις. Ο συμπαθής Γάλλος, θεωρούσε ακατανόητη την υποχρεωτική στράτευση και τις αμυντικές δαπάνες γενικότερα ενώ ανοίγοντας δηκτικά τα χέρια του διερωτήθηκε «που είναι ο εχθρός;».

Δύο ημέρες μετά, τη Δευτέρα, η Τουρκία κατέρριψε ένα ρωσικό βομβαρδιστικό τύπου Sukkhoi με την αιτιολογία ότι αυτό παραβίασε για λίγα δευτερόλεπτα τον τουρκικό εναέριο χώρο. Η Ελλάδα, από τις ελάχιστες χώρες του ΝΑΤΟ που τηρούν τις συμβατικές τους υποχρεώσεις, αισθάνθηκε έντονα το ενδεχόμενο ανάφλεξης των συγκρούσεων στην περιοχή. Οι μεταμοντέρνοι διεθνολόγοι που θεωρούσαν τη συζήτηση περί εθνικής κυριαρχίας ξεπερασμένη, αφού ο πόλεμος έχει εξαφανιστεί δια παντός πια από την Ευρώπη, δυσκολεύονται να εξηγήσουν τις πρόσφατες προκλήσεις στη θεωρία τους. Η πολεμική ενέργεια της Τουρκίας γκρέμισε αυτοστιγμεί την εύθραυστη ισορροπία μεταξύ των χωρών του ΝΑΤΟ και της Ρωσίας ανοίγοντας τον ασκό του Αιόλου για την ευρύτερη περιοχή, σε μια πολύ κρίσιμη στιγμή για την κρίση στη Συρία και ολόκληρη τη νότιο-ανατολική Μεσόγειο. Η χρήση χερσαίων δυνάμεων από τη Ρωσία, δεν πρέπει άλλο να αποκλείεται.
Στη συνεδρίαση του ΝΑΤΟ που ακολούθησε το συμβάν, τα μέλη αναλώθηκαν σε μία τεχνική συζήτηση γύρω από το τυπικό σκέλος της υπόθεσης, δηλαδή κατά πόσο το ρωσικό αεροσκάφος παραβίασε το τουρκικό FIR ή αν βρισκόταν μέσα στα όρια του συριακού. Ο δε Πρόεδρος Ομπάμα έλαβε «χλιαρή» θέση αναφερόμενος στο δικαίωμα της χώρας να υπερασπιστεί τα σύνορα της, αλλά ταυτόχρονα της έστειλε μήνυμα να αποκλιμακώσει την ένταση, διότι αφενός η Ρωσία αποτελεί μία απροσδόκητη σύμμαχο στον πόλεμο κατά του Ισλαμικού Κράτους κι αφετέρου σε μια γενικευμένη σύγκρουση με τη Ρωσία οι δυτικοί σύμμαχοι θα βρίσκονταν σε πολύ δύσκολη θέση.

Η Τουρκία, θεωρώντας δεδομένη την κάλυψη των ΗΠΑ, κάνει κατάχρηση των συμμαχικών της δικαιωμάτων την στιγμή που τα αρνείται σε άλλες χώρες.

Πρόκειται βέβαια για οργανωμένη υποκρισία. Η Δύση παρακολουθεί ατάραχη τις τεράστιες ροές ανθρώπων προς το μέρος της, τη φτώχεια στις χώρες του Τρίτου Κόσμου και τον εμφύλιο στη Συρία. Ταυτόχρονα, καλύπτει την Τουρκία παρά το γεγονός ότι διακινδυνεύει τη συνοχή της συμμαχίας για να ασκήσει αυτόνομη εξωτερική πολιτική. Αν έχει δικαίωμα να απαντά στις παραβιάσεις του εναερίου της χώρου, όπως δήλωσε ο Νταβούτογλου, τότε το ίδιο δικαίωμα έχουν και οι χώρες τον εναέριο χώρο των οποίων παραβιάζουν τα τουρκικά αεροσκάφη. Οι σύμμαχοι γνωρίζουν τι πράττουν οι Τούρκοι καθημερινά στο FIR Αθηνών και σε κάθε περίπτωση, τα ελάχιστα δευτερόλεπτα της «παραβίασης», τα οποία μπορεί να οφείλονται σε προσπάθεια ελιγμού ή αμέλεια, δεν συνιστούν «απειλή» που χρειάζεται μέτρα προστασίας των συνόρων, όπως μεγαλόφωνα δήλωσε ο Ερντογάν. Με αυτή τη στάση τους όμως δημιουργούν ένα επικίνδυνο προηγούμενο που μπορεί να χρησιμεύσει ως επιχείρημα για όσους χρειαστεί να καταρρίψουν δικά τους αεροπλάνα.
Στον διάλογο που έχει ξεκινήσει, σημειώνεται ότι το συμβάν επαναφέρει στην επικαιρότητα το αλαζονικό πρότυπο εξωτερικής πολιτικής που ακολουθεί η Τουρκία. Θεωρώντας δεδομένη την κάλυψη των ΗΠΑ, κάνει κατάχρηση των συμμαχικών της δικαιωμάτων την στιγμή που τα αρνείται σε άλλες χώρες. Τα παραδείγματα είναι πολλά: από το ισχύον casus belli στο Αιγαίο έως τις εμπορικές σχέσεις που σύμφωνα με τον διεθνή Τύπο έχει αναπτύξει με τους τρομοκράτες του ISIS.
Σε αυτή την κρίσιμη φάση η Ελλάδα είναι υποχρεωμένη να βγει στο προσκήνιο και να τονίσει στα διεθνή φόρα τη γεωπολιτική της αξία. Η κρίση μπορεί να γίνει ευκαιρία για να αξιοποιήσει τα δίκτυα της διπλωματίας που θα τη βγάλουν από το πολιτικό και οικονομικό αδιέξοδο. Ως μέλος του ΝΑΤΟ και της ΕΕ αποτελεί την πιο αξιόπιστη εναλλακτική στον νέο-οθωμανικό μεγαλοϊδεατισμό της γείτονος. Η συγκυρία την ευνοεί: το αλισβερίσι με τους τρομοκράτες, η καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, η καταδίωξη δημοσιογράφων, οι βομβαρδισμοί κουρδικών στόχων με όπλα που προορίζονται για τη μάχη κατά του Ισλαμικού Κράτους και τα «παιχνίδια» με τη Ρωσία καθιστούν την Τουρκία μη-αξιόπιστη.
Μια θετική εξέλιξη αποτελεί η εμβάθυνση των σχέσεων Ελλάδος-Ισραήλ. Η πρόσφατη επίσκεψη του Πρωθυπουργού Τσίπρα στα Ιεροσόλυμα ανέδειξε τη διάθεση συνεργασίας των Ισραηλινών στην ενέργεια, στον τουρισμό και στις επενδύσεις. Έτσι, φαίνεται ότι για πρώτη φορά στην ιστορία του το Ισραήλ προσβλέπει στην Ελλάδα (και στην Κύπρο) για να αντιμετωπίσει τις γεωπολιτικές και οικονομικές προκλήσεις της περιφέρειας μέσω μιας μακροπρόθεσμης στρατηγικής συνεργασίας. Οι δηλώσεις του Πρωθυπουργού Νεντανιάχου εκφράζουν την αποφασιστικότητα του για σύσφιξη των σχέσεων μεταξύ των δύο χωρών.
Στον νέο κόσμο που διαμορφώνεται, οι παίκτες παίρνουν θέση διεκδικώντας μερίδιο από την αναδιανομή ισχύος. Το ίδιο πρέπει να κάνει και η Ελλάδα. Η μόνη παραφωνία είναι η αδυναμία του Έλληνα Πρωθυπουργού να μιλήσει απ' ευθείας στο μη ελληνόφωνο κοινό, όχι μόνο λόγω της «αγλωσσίας» του (που έφερε σε δύσκολη θέση ακόμη και τον Ισραηλινό Πρωθυπουργό) αλλά κυρίως λόγω της μετά-στρουκτουραλιστικής προσέγγισης του στις εξωτερικές σχέσεις από την εποχή που βρισκόταν στην ελάσσονα αντιπολίτευση.
Με αυτούς τους όρους, στους τύπους η ελληνική εξωτερική πολιτική βγαίνει ζημιωμένη.