ΕΚΤΟΣ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΟ ΧΡΕΟΣ ΝΕΑ ΜΕΤΡΑ ΣΤΟ ΦΟΝΤΟ

Ρεπορτάζ : Ελένη Κωσταρέλου
(από την Ελευθεροτυπία)
Ανεξέλεγκτη πορεία του χρέους, στο 172% του ΑΕΠ το 2012, και αποτυχία του Μεσοπρόθεσμου ακόμα κι αν εφαρμοστούν, τα μέτρα, διαβλέπει το Γραφείο Προϋπολογισμού του Κράτους, το... 
οποίο συστήνει και νέα μέτρα... Η νέα θεσμοθετημένη Αρχή, που εδρεύει στη Βουλή και της οποίας η στελέχωση συνάντησε τις έντονες αντιρρήσεις της αντιπολίτευσης και στελεχών της κυβέρνησης, ελλείψει διαφανών διαδικασιών καθιστώντας το κατ' ουσίαν κυβερνητικό όργανο, προετοιμάζει το έδαφος στην κυβέρνηση για νέο πακέτο μέτρων. Επειτα από ενάμιση χρόνο, με μέτρα επί μέτρων, και κυρίως ύστερα από την ψήφιση του Μεσοπρόθεσμου Πλαισίου Δημοσιονομικής Στρατηγικής, καταλήγουν στο χειρότερο σενάριο: Την ανεξέλεγκτη πορεία του χρέους, όπου μετά και την αναθεώρηση επί τα χείρω των εκτιμήσεων για βαθύτερη ύφεση, θεωρείται «απίθανο να σταθεροποιηθεί» ο λόγος χρέος προς το ΑΕΠ, προβλέποντας να φθάσει στο 172% από 142,8% (328.588 εκατ. ευρώ) τέλη του 2010 και 150,1% (340.187 εκατ.) τέλη Μαρτίου 2011. Εξέλιξη, που ενισχύει τις αμφιβολίες των αγορών για την επιτυχία του ΜΠΔΣ και την ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας, κατά την τετραμελή ομάδα των οικονομολόγων, με επικεφαλής τη διδάκτορα Στέλλα Σάββα-Μπαλφούσια. Η αύξηση του χρέους σε απόλυτες τιμές κατά 11.599 εκατ. προήλθε από το έλλειμμα του τριμήνου της γενικής κυβέρνησης 7.328 εκατ., την έκδοση ομολόγων 4 δισ. ευρώ για κάλυψη παλαιών οφειλών των νοσοκομείων και την έκδοση ομολόγων 139 εκατ. ευρώ από την αποζημίωση υπαλλήλων της Ολυμπιακής Αεροπορίας. Από τις 7,3 ποσοστιαίες μονάδες αύξησης του χρέους οι 2,2 προέρχονται από τη μείωση του ΑΕΠ 226.685 εκατ. το 2011 από 230.173 εκατ. το 2010. Το χειρότερο είναι η εκτίμηση της Αρχής ότι ακόμα κι αν μηδενιζόταν το χρέος η δημοσιονομική θέση της χώρας «δεν θα ήταν βιώσιμη χωρίς δανεισμό». Στόχοι οι δαπάνες Με δεδομένο ότι η αύξηση του πρωτογενούς πλεονάσματος σε συνδυασμό με την περαιτέρω πτώση της οικονομικής δραστηριότητας «ενισχύουν σημαντικά τη δυναμική του χρέους» αντισταθμίζοντας και τα οφέλη από τις αποφάσεις της συνόδου κορυφής της 21ης Ιουλίου, συστήνεται με τον πιο ξεκάθαρο τρόπο η μείωση των πρωτογενών δαπανών, χαρακτηρίζοντας τη λύση αυτή «περισσότερο φιλική προς την ανάπτυξη», εν αντιθέσει με την αύξηση των φόρων -τομέα στον οποίο βλέπει μόνο την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής. Και η επιτάχυνση των διαρθρωτικών αλλαγών αποτελεί το πρώτο μέλημα της Αρχής. Το σκεπτικό της Αρχής είναι ότι ακόμα κι αν εφαρμοστεί απαρέγκλιτα το Μεσοπρόθεσμο, μπορεί μεν να περιορίσει, αλλά σε καμία περίπτωση δεν θα εξαλείψει τις αποκλίσεις ακόμα και από το διορθωμένο στόχο του ελλείμματος 8,8%. Πιθανές σκέψεις μη εφαρμογής των μέτρων αποκλείονται, καθώς κάτι τέτοιο θα οδηγούσε σε αύξηση του ελλείμματος του κρατικού προϋπολογισμού και της γενικής κυβέρνησης. Αντιθέτως, συστήνονται και πρόσθετα μέτρα στον τομέα των πρωτογενών δαπανών. Στο στόχαστρο μπαίνουν πάλι οι δημόσιοι υπάλληλοι, μέσω του Ενιαίου Μισθολογίου και των συγχωνεύσεων φορέων. Ενώ δεν μπορεί να παραβλεφθούν οι κίνδυνοι στην υλοποίηση του ΜΠΔΣ, όπως «η βαθύτερη ύφεση, η αύξηση των επιτοκίων από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, οι αρνητικές συνέπειες των ίδιων των μέτρων κ.λπ.» και η έγκαιρη υλοποίηση επιμέρους ρυθμίσεων. Το Γραφείο Προϋπολογισμού του Κράτους βάσει των στοιχείων του επταμήνου Ιανουαρίου-Ιουλίου 2011, μεταξύ άλλων, καταλήγει σε «5» διαπιστώσεις: 1 Το έλλειμμα του κρατικού προϋπολογισμού, που διαμορφώνεται στα 15.587 εκατ. ευρώ έναντι 12.448 εκατ. πέρυσι, θα ήταν ακόμα χειρότερο -μεγαλύτερο κατά 0,7% του ΑΕΠ- αν δεν είχαν περιοριστεί οι πληρωμές του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων κατά 1,6 δισ. σε σχέση με το 2010. Τρεις είναι οι κύριες αιτίες διεύρυνσης των ελλειμμάτων: καθυστερήσεις στην υλοποίηση των προγραμματισμένων ρυθμίσεων, περιορισμένη απόδοση δημοσιονομικών μέτρων και χαμηλή αποτελεσματικότητα των μηχανισμών συλλογής των εσόδων. 2 Η υστέρηση των εσόδων στο επτάμηνο, κατά 1,4 δισ. σε σύγκριση με το 2010 ή 87 εκατ. μετά τον αναθεωρημένο στόχο του ΜΠΔΣ, αποδίδεται σε «15» δυσμενείς παράγοντες: σημαντική μείωση εισοδημάτων κυρίως μισθωτών και συνταξιούχων, νέα φορολογική κλίμακα ευνοϊκότερη για εισοδήματα μέχρι 25.000 ευρώ (μείωση παρακράτησης 24,8%), αύξηση ΛΑΦΚΑ που προκαλεί μείωση εσόδων από τον φόρο εισοδήματος, μείωση απασχόλησης, μεγαλύτερη ύφεση, εντατικοποίηση προσπαθειών φορολογουμένων να φοροδιαφεύγουν, συμψηφισμό υποχρεώσεων και απαιτήσεων μεταξύ Δημοσίου και φορολογούμενων (διαφορές ΦΠΑ), μείωση εισαγωγών (πτώση εσόδων 44%), πτώση ζήτησης αυτοκινήτων (66,9%) και ακινήτων (23,9%), κάμψη κατανάλωσης υγρών καυσίμων (17,3%), περιορισμός στη χρήση κινητών τηλεφώνων (21,9%), είσπραξη των τελών κυκλοφορίας του 2011 το προηγούμενο έτος (77,2%), καθώς και οι περιορισμένες συναλλαγές στο Χρηματιστήριο. Προβλέπουν και μείωση εισπράξεων από τον φόρο εισοδήματος νομικών προσώπων λόγω ζημιών το 2010. Αντίθετα αυξήθηκαν 61,5% τα έσοδα από μέρισμα και προμήθειες (528 εκατ. από πρόγραμμα ενίσχυσης ρευστότητας τραπεζών) και 918 εκατ. ευρώ από την έκτακτη εισφορά των επιχειρήσεων, ενώ εισέρρευσαν μόνο 126 εκατ. ευρώ από τον ΦΜΑΠ το 2010. Ενδεικτικό είναι ότι τη μη είσπραξη του ΕΤΑΚ 2009 και του ΦΜΑΠ 2010-2011 την αποδίδει στην επιβάρυνση του φοροεισπρακτικού μηχανισμού από τις συνεχείς φορολογικές μεταβολές και το πλήθος των έκτακτων εισφορών. Μείον οι φόροι Οι άμεσοι φόροι μειώθηκαν 6,7% στα 10.249 εκατ. και οι έμμεσοι 7,2% στα 16.276 εκατ. ευρώ. 3 Η υπέρβαση των δαπανών κατά 7,8% στα 44.080 εκατ. έναντι στόχου 4,4% (αναθεωρημένη πρόβλεψη 3,6%) κάθε άλλο παρά είναι καθησυχαστική. Το δυσμενές είναι ότι η άνοδος των πρωτογενών δαπανών, παρά τη διακοπή πληρωμών που είχε γίνει το διήμερο 28-29 Ιουλίου, υπερβαίνει κατά πολύ ακόμα και την αναθεωρημένη πρόβλεψη για ετήσια μείωση 0,3%. Πέντε είναι οι αιτίες της υπέρβασης: αυξημένες κατά 33,2% επιχορηγήσεις των Ασφαλιστικών Ταμείων -κυρίως ΙΚΑ, ΟΓΑ και ΟΑΕΕ (1.740 εκατ. περισσότερα από πέρυσι), ελλείψει ανάπτυξης και απασχόλησης, αλλά και απόρροια της μείωσης των μισθών και της αύξησης της εισφοροδιαφυγής. Αύξηση επιχορηγήσεων στον ΟΑΕΔ για επιδόματα ανεργίας, αύξηση 39,1% αγροτικών επιδοτήσεων λόγω εξισωτικών αποζημιώσεων, περαιτέρω επιχορηγήσεις 969 εκατ. στα νοσοκομεία για παλιά χρέη και τρέχουσες δαπάνες, καθώς και επιστροφές ΦΠΑ σε ΟΣΕ (380 εκατ.) και επιτηδευματίες (1.300 εκατ.). Αυξητικά, 14%, κινούνται και οι δαπάνες για τόκους στα 10.218 εκατ. λόγω της ανόδου του χρέους και των πολύ υψηλών επιτοκίων δανεισμού μέσω των εντόκων γραμματίων. Αντιθέτως, και κατά το προφανές, η μισθολογική δαπάνη μειώθηκε 6,3% και η δαπάνη για συντάξεις 3,1% λόγω της αύξησης των συνταξιούχων, καθώς δημόσιοι υπάλληλοι και συνταξιούχοι έχασαν από ένα έως και πάνω από δύο μισθούς. Οσο για τις καταναλωτικές δαπάνες, μειώθηκαν 15,8%. Η Αρχή στέκεται αρνητικά στην επιβάρυνση κατά 2,5 με 3 δισ. ευρώ των πρωτογενών δαπανών, καθώς και στη συνεχή συσσώρευση χρεών 6.629 εκατ. ευρώ του Δημοσίου προς τρίτους, με το 80% των ανεξόφλητων να έχουν δημιουργηθεί το 2010! 4 Μεγάλη καθυστέρηση στην είσπραξη πόρων από την Ευρωπαϊκή Ενωση, μόνο 1.173 εκατ., γεγονός που δεν ενδείκνυται σε περιόδους ύφεσης και το οποίο συμβάλλει στην επιδείνωση του οικονομικού κλίματος και των επιχειρηματικών προσδοκιών, ιδιαίτερα στον κατασκευαστικό κλάδο. 5 Διαπιστώνεται επίτευξη των δύο στόχων: ταμειακό έλλειμμα γενικής κυβέρνησης 5.100 εκατ. και πρωτογενείς δαπάνες κρατικού προϋπολογισμού χωρίς επιστροφές φόρων 33.372 εκατ., που είχε θέσει η τρόικα, επιτυγχάνονται, όπως και το κριτήριο του δημόσιου χρέους, αλλά δεν επιτυγχάνεται η μη συσσώρευση χρεών.