Κάποτε πούλαγε η Ερατώ, τώρα η Μαρία...

Ξαφνικά, το όχημα για την άνοδο του ναζισμού στην Ευρώπη παρκάρει στα Φάρσαλα, για να κολλήσει άλλη μια ρετσινιά στην τσιγγάνικη κοινωνία: «Κλέφτες παιδιών». Στον απόηχο της Χρυσής Αυγής, την ώρα που...
μια ευρωπαϊκή χώρα, όπως η Σλοβακία, στειρώνει τις γυναίκες Ρομά, η Ελλάδα στεγάζει τους δικούς της Τσιγγάνους σε ελενίτ αποκλείοντάς τους από τις βασικές δομές υγείας, πρόνοιας και εκπαίδευσης.
«Κάποτε πούλαγε η Ερατώ. Επειτα από 20 χρόνια πουλάει η Μαρία», λέει ο πρόεδρος της Ενωσης Ελλήνων Τσιγγάνων Διαμεσολαβητών και Συνεργατών, Κώστας Παϊτέρης. Οι Τσιγγάνοι τον φωνάζουν «ο Κώστας ο ρακλό» επειδή έχει ενταχτεί στον κόσμο των «μπαλαμών». «Ρομ είμαι. Οχι ρακλό», τους απαντά εκείνος. «Ρομ ή Τσιγγάνος;», τον ρωτάω εγώ. «Τσιγγάνος. Το Ρομά είναι ξενόφερτο, υιοθετημένο από την Ευρώπη για να παίρνει η Ελλάδα επιδοτήσεις. Το αθίγγανος, σημαίνει ακάθαρτος. Βρόμικος και μιαρός, αυτός που δεν πρέπει να τον αγγίζουν».
Δημοτικός σύμβουλος της Αγίας Βαρβάρας ο ίδιος, εκφράζει τον φόβο του ότι «στον ελλαδικό χώρο και παγκοσμίως θα ανοίξει μπαρούτι και θα γίνει σκοτωμός. Πας σε ένα καφενείο και σου λένε, "άντε ρε, κλέβετε παιδιά". Δεν θέλει και πολύ... Είμαι πεπεισμένος και μακάρι να βγω ψεύτης, ότι σε κάθε καταυλισμό ένα σπίρτο να πέσει θα σκοτωθούν Τσιγγάνοι με μη Τσιγγάνους. Θα σκοτωθούν άνθρωποι».
Ο ίδιος ισχυρίζεται ότι «καταυλισμός με καταυλισμό έχει διαφορά. Αλλο οι Ελληνες, άλλο οι Ρωσοπόντιοι, άλλο οι Αλβανοί, άλλο οι Βούλγαροι. Εμείς οι Ελληνες Τσιγγάνοι δεν έχουμε αναγνωριστεί ως μειονότητα για να πάρουμε τα "κονδύλια". Σε θέματα εθνικής ταυτότητας είμαστε κάθετοι. Πρώτα είμαστε Ελληνες και μετά Τσιγγάνοι».
Τις τελευταίες ημέρες, βλέποντας τις ειδήσεις, δεν σοκάρεται. «Οι Τσιγγάνοι πάντα πλήρωναν τα σπασμένα». Διαπιστώνει την ανάγκη ύπαρξης «ελεγκτικού μηχανισμού εντός των καταυλισμών. Οι ίδιοι οι Τσιγγάνοι είναι αυτοί που σε πολλούς καταυλισμούς αποβάλλουν την παραβατικότητα. Γι' αυτό πρώτα πρέπει να μάθουν τις υποχρεώσεις τους και μετά τα δικαιώματά τους». «Οι Ευρωπαίοι Τσιγγάνοι έχουν υποστεί πολλά δεινά», συνεχίζει.
 «Στη Σλοβακία, ακόμα και σήμερα υποβάλλουν τις γυναίκες σε αναγκαστική στείρωση. Καθημερινά, καταπατούνται τα ανθρώπινα δικαιώματα όλων. Ε, στους Τσιγγάνους πολλαπλασιάστε επί 100. Οταν αποκαλυφθεί η αλήθεια κι αν άδικα έχουν κατηγορηθεί οι γονείς, θα βγει κανείς να ζητήσει συγγνώμη;».
5+1 ΠΛΗΓΕΣ
Οι γεννήσεις
Τη Μαρία την ξεγέννησε η θεία της στην παράγκα. Την Παναγιώτα η νονά της. Η κυρία Ελλάδα, προγιαγιά ετών 60, το όγδοο παιδί της το γέννησε στο ταξί και τα δύο τελευταία, όπως λέει χαρακτηριστικά, «τα έβγαλα σαν τα αβγά. Μπλουκ! Ημουν καλή γεννήστρια εγώ. Γεννούσα και μετά πήγαινα στο νοσοκομείο μόνο για τον αφαλό», λέει. Αν το παιδί γεννηθεί στην παράγκα του καταυλισμού, συνήθως πηγαίνει ο πατέρας με δύο μάρτυρες και επιβεβαιώνει τη γέννηση στο ληξιαρχείο. «Κάθε δήμος έχει άλλο νόμο», λένε οι Τσιγγάνοι αγνοώντας ότι η νομοθεσία είναι κοινή. Εννοούν ότι από κάθε δήμο αντιμετωπίζονται διαφορετικά. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτό του «γραμματικού της Καλαμάτας», ο οποίος για πέντε ολόκληρα χρόνια είχε στήσει τη δική του επιχείρηση. «Θα μου δώσεις 50-100.000 και θα σου βάλω δύο παιδιά», έλεγε στους Τσιγγάνους.
Η εκπαίδευση
«Κον τζανέλ μπουτ, μπουτ σουρντέλ» ή αλλιώς «αυτός που ξέρει πολλά τραβάει πολλά». Η παραπάνω τσιγγάνικη παροιμία συνοψίζει την εντύπωση που είχε για χρόνια η τσιγγάνικη κοινωνία για τη σχολική εκπαίδευση. Οι περισσότεροι θεωρούσαν ότι το σχολείο είναι χαμένος χρόνος. Απεναντίας, τα παιδιά που ακολουθούσαν τους γονείς στη δουλειά, μάθαιναν τα απαραίτητα για την επαγγελματική τους αποκατάσταση. Μαρτυρίες γονέων από τρεις καταυλισμούς της Αθήνας εκφράζουν την άποψη που έχουν οι περισσότεροι Τσιγγάνοι για το σχολείο: είναι απαραίτητο για γραφή, ανάγνωση και αριθμητική. Από κει και πέρα, τα υπόλοιπα θεωρούνται πλεονασμός.
Η μόνη κοινωνική πολιτική που ασκεί το επίσημο κράτος, είναι το πρόγραμμα ένταξης των παιδιών Ρομά, που έχει ανατεθεί στο Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών και έχει δράσεις εντός σχολείων και καταυλισμών σε ολόκληρη την Ελλάδα. Οι υπεύθυνοι του Κέντρου Διαπολιτισμικής Αγωγής που συμμετέχουν στο πρόγραμμα, καταβάλλουν καθημερινό αγώνα για την ενίσχυση της πρόσβασης των παιδιών στην προσχολική αγωγή και στο Δημοτικό και την εξοικείωσή τους με το σχολείο. Στο πλαίσιο του προγράμματος, δημιουργήθηκε μια μεικτή κατασκήνωση, στην Αγιά της Λάρισας, όπου συμμετείχαν Τσιγγάνοι και μη Τσιγγάνοι, 40-50 παιδιά από τον Ασπρόπυργο και τη Λάρισα.
Η υγεία
«Στις 23 του Οκτώβρη γέννησε η Παναγιωτοπούλου. Απάνω στο Datsun το γέννησε. Πήγε στο Θριάσιο και ανέβηκαν οι γιατροί στην καρότσα και της έκοψαν το λώρο». Δεν είναι η πρώτη φορά που συμβαίνει παρόμοιο περιστατικό. Το εθνικό σύστημα υγείας είναι, άλλωστε, για τους Τσιγγάνους ένας άλλος πλανήτης. Απομονωμένοι στους καταυλισμούς τους, δεν έχουν εύκολα πρόσβαση στις δομές υγείας. Ζουν χωρίς νερό και ρεύμα, χωρίς αποχέτευση. Παιδιά παίζουν πλάι στα εργοστασιακά λύματα, εισπνέοντας καμένα ελαστικά, έχοντας άγνοια των βασικών κανόνων υγιεινής. «Καλούμε το 166 και μόλις ακούν ότι είμαστε από τον καταυλισμό Ρομά, λένε ότι δεν υπάρχει όχημα. Καίγονται τα παιδιά μας από τους πυρετούς». Οι περισσότεροι είναι ανασφάλιστοι. Καταφεύγουν στα νοσοκομεία με την περίθαλψη των απόρων. «Η υγεία μας εξαρτάται από τις οργανώσεις και τους εθελοντές γιατρούς. Αυτοί έρχονται για τα εμβόλια των παιδιών». Σε τρεις καταυλισμούς της Αθήνας, οι γυναίκες δήλωσαν ότι στον γυναικολόγο πηγαίνουν μόνο για να γεννήσουν, ενώ οι περισσότεροι άντρες ότι ποτέ δεν έχουν κάνει εξέταση αίματος.
Το «ντου»
Τις προάλλες στην Κέρκυρα «έγινε Χόλιγουντ», λένε οι Τσιγγάνοι του καταυλισμού. Οι άντρες της Ομάδας Πρόληψης και Καταστολής Εγκλήματος (ΟΠΚΕ) εισέβαλαν, σύμφωνα με μαρτυρίες, με «64 περιπολικά, 12 μηχανές, 260 αστυνομικούς. Ολη αυτή η επιχείρηση για να δουν ότι παίρνουμε ρεύμα στα κλεφτά! Πήραν και το πρα-πρά του Σήφη, να το ψάξουν αν είναι κλεμμένο», λέει ο Γιώργος, Τσιγγάνος του καταυλισμού, αναφερόμενος σε ένα παλιό μηχανάκι. Η τακτική στις αστυνομικές επιχειρήσεις είναι, σύμφωνα με τις περιγραφές, η ίδια: «Ερχονται πριν να φέξει, κατεβάζουν τις πόρτες, μπαίνουν με τα όπλα, μας τα βάζουν στο πρόσωπο. Τα παιδιά κλαίνε, φοβούνται. Κι εκείνοι κάνουν λίμπα την παράγκα. Ψάχνουν για ναρκωτικά και όπλα και κλοτσάνε τα μπεϊμπιλίνα των παιδιών, να δουν αν τα 'χουμε μέσα στις κούτες κρυμμένα». Μερικές από τις επιχειρήσεις των τελευταίων μηνών: Χαλάνδρι δύο, Ασπρόπυργος τρεις, Καλαμάτα μία, Κέρκυρα μία, Γρεβενά μία, Πάτρα δύο, Φάρσαλα μία. «Η Αστυνομία μπαίνει στα ίσα με τα όπλα και στο τέλος αυτό που αποδεικνύεται με τις δικές τους αναφορές, είναι ότι 9/10 αναφορές είναι καθαρές», σημειώνει ο Κώστας Παϊτέρης.
Το οικιστικό πρόβλημα
«Εφτά Ρομά σε ένα δωμά», λένε χαριτολογώντας οι Τσιγγάνοι. Κι όμως είναι αλήθεια - αν υποθέσουμε πως αυτά τα σπιρτόκουτα από ελενίτ μπορούν να χαρακτηριστούν δωμάτια. Η πλειονότητα στεγάζεται σε πρόχειρα καταλύματα φτιαγμένα από σκουπίδια, χωρίς θέρμανση και τουαλέτα. «Με το νερό τι γίνεται;», ρωτήσαμε τους διαμένοντες στο Νομισματοκοπείο. «Αν ανοίξω εγώ, δεν έχεις εσύ, αν ανοίξεις εσύ, δεν έχει ο δίπλα. Για ζεστό νερό, το πετρογκάζι», λένε. «Η μεταστέγαση πολλές φορές επιδεινώνει το πρόβλημα αντί να βελτιώσει τη ζωή των Τσιγγάνων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, αυτό της Αταλάντης. Ο δήμος είχε αγοράσει το χώρο και πριν από ενάμιση μήνα έγινε η μετεγκατάσταση. Γεγονός είναι πως ο χώρος που επελέγη είναι ο πλέον ακατάλληλος. Βρίσκεται 4 χλμ. μακριά από τον οικιστικό ιστό, η πρόσβαση γίνεται μέσα από τα χωράφια και έναν χωματόδρομο ο οποίος θα γίνει ποτάμι με την πρώτη βροχή, ενώ καμία επιπλέον υποδομή δεν έχει πραγματοποιηθεί».
Η εργασία
Τον γιο του Στέλιου τον ζήλευαν όλοι. Είχε προσληφθεί με 8μηνη σύμβαση στο νεκροταφείο του Δήμου Χαλανδρίου. Εκανε, όπως λένε οι δικοί του, «τις ξεταφές». Οταν έληξε η σύμβαση, ξεκίνησε να μαζεύει σίδερα όπως οι περισσότεροι. Ο τόνος πωλείται προς 150 ευρώ. «Παλιά εμείς ήμασταν καλές υπηρέτριες. Υπήρχε εμπιστοσύνη. Το 1999 φύγαμε και οι τελευταίες από τα σπίτια. Ελάχιστες δουλεύουν καθαρίστριες», λέει η γιαγιά Αθανασία από τον καταυλισμό του Νομισματοκοπείου. «Δεν χρειάζονται του κόσμου τα εκατομμύρια. Μικρές παρεμβάσεις για να μπορέσεις να κερδίσεις τις επόμενες γενιές. Εχω βαρεθεί να βλέπω από το υπουργείο Εργασίας προγράμματα συμβουλευτικής για τους ανέργους. Πεντακόσια εργοστάσια έχουν εδώ! Πήρε κάποιος την πρωτοβουλία να πει θα προσλάβεις κι έναν Τσιγγάνο από την περιοχή, θα τον μάθεις μία δουλειά και θα επιδοτηθείς; Αυτός που θα μπει στο εργοστάσιο θα λειτουργήσει ως θετικό παράδειγμα», τονίζει ο Κώστας Παϊτέρης. Φως στο τούνελ είναι η πρωτοβουλία με τίτλο «Πράσινη Πολιτεία: Τοπική Πρωτοβουλία Απασχόλησης και Επιχειρηματικότητας των ΡΟΜΑ Δυτικής Αττικής» την οποία ανέλαβε μια σύμπραξη φορέων, ένας από τους οποίους είναι το Πράσινο Ινστιτούτο. «Κοινωνική πολιτική για τους Ρομά σημαίνει ότι πρέπει να τους εκπαιδεύσουμε γι' αυτό που ήδη κάνουν», λέει ο Ευάγγελος Σπινθάκης, υπεύθυνος έργου από πλευράς Ινστιτούτου. «Ανοίγουν το φρέαρ, καίνε καλώδια για να πάρουν χρήματα, ρίχνουν μηχανόλαδα στις σόμπες. Εμείς θα επιχειρήσουμε να τους εκπαιδεύσουμε με στόχο να δημιουργήσουν κοινωνικές συνεταιριστικές επιχειρήσεις και να πουλάνε τα σίδερα. Θα τους στηρίξουμε παρέχοντάς τους λογιστή και θα μεσολαβήσουμε κάνοντας συμβουλευτική στις επιχειρήσεις με τις οποίες θα έρθουν σε επαφή»

enet.gr