Η ΥΦΑΡΠΑΓΗ ΤΗΣ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑΣ ΜΕΣΩ ΤΗΣ ΚΑΤΑΡΓΗΣΗΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ

Της ΕΛΕΝΗΣ ΠΟΡΤΑΛΙΟΥ*

Α. Η νεοφιλελεύθερη στρατηγική των ιδιωτικοποιήσεων  

Οι ιδιωτικοποιήσεις, δηλαδή η υφαρπαγή της δημόσιας περιουσίας από το ιδιωτικό κεφάλαιο, αποτελούν σήμερα βασικό πυλώνα της στρατηγικής της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης. Επιβάλλονται σε όλα τα κράτη από υπερεθνικούς, ανεξέλεγκτους οργανισμούς, όπως το ΔΝΤ, ο ΟΟΣΑ, η Παγκόσμια και η Ευρωπαϊκή Τράπεζα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και οι εθνικές κυβερνήσεις.

Στη μεταπολεμική περίοδο που χαρακτηρίστηκε από την ανάπτυξη συγκρουσιακών κινημάτων στην Ευρώπη και την Αμερική και εθνικοαπελευθερωτικών κινημάτων στον Γ΄ Κόσμο υπήρξαν σημαντικές κοινωνικές κατακτήσεις. Το κοινωνικό κράτος, δηλαδή η δημόσια παιδεία, η δημόσια υγεία, η κοινωνική ασφάλιση, κ.λπ., με λίγα λόγια ένας πολιτισμός των δημόσιων και γι’ αυτό κοινών αγαθών, δημιουργήθηκε ως αποτέλεσμα μεγάλων αγώνων. Ταυτόχρονα, το κράτος ανέλαβε κεντρικούς τομείς της οικονομίας, μέσω των οποίων η λεγόμενη ανάπτυξη μπορεί να κατευθύνεται σε στόχους που αποφασίζει το δημόσιο και όχι οι ιδιώτες. Στην Ελλάδα, η Αγροτική Τράπεζα παρενέβαινε στην αγροτική οικονομία, η Ελληνική Τράπεζα Βιομηχανικής Ανάπτυξης στη βιομηχανική/βιοτεχνική παραγωγή και ο Ελληνικός Οργανισμός Μικρών-Μεσαίων Επιχειρήσεων και Χειροτεχνίας κατεύθυνε τη μικρή και μεσαία επιχειρηματικότητα. Βασικές κοινωφελείς επιχειρήσεις όπως οι Εταιρείες Ύδρευσης, η Δημόσια Επιχείρηση Ηλεκτρισμού, η Δημόσια Επιχείρηση Φυσικού Αερίου, τα Ελληνικά Ταχυδρομεία και οι υπηρεσίες μεταφορών ήταν, επίσης, δημόσιες. Δημόσιες ήταν και βασικές υποδομές : λιμάνια και αεροδρόμια.

Δεν υπήρχαν προβλήματα στη λειτουργία τους ; Βεβαίως υπήρχαν. Αλλά το φάρμακο που υποτίθεται θα θεραπεύσει τα κακώς κείμενα, δηλαδή οι ιδιωτικοποιήσεις, είναι δηλητήριο. Όλος ο πλούτος του Ελληνικού κράτους μεταβιβάζεται σήμερα, χαρίζεται κυριολεκτικά με σκανδαλώδεις μεθοδεύσεις οι οποίες επισύρουν σοβαρές ποινικές ευθύνες, στο μονοπωλιακό κεφάλαιο, σε πολυεθνικές αλλά και κρατικές εταιρίες άλλων κρατών. Γνωρίζουμε ότι συχνά τα κράτη βρίσκονται ανίσχυρα απέναντι στην εξουσία τόσο των πολυεθνικών όσο και του χρηματοπιστωτικού συστήματος - των αγορών και των τραπεζών, που αποτελούν από κοινού την κυρίαρχη παγκόσμια οικονομική εξουσία.

Οι απαρέγκλιτες αρχές της νεοφιλελεύθερης ενιαίας οικονομικής σκέψης έχουν συνταγματοποιηθεί στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα (ισοσκελισμένοι προϋπολογισμοί, απόλυτη ανεξαρτησία της ΕΚΤ, απαγόρευση κάθε νομισματικής χρηματοδότησης των ελλειμμάτων, στενή σχέση με χρηματοπιστωτικές αγορές). Καταργείται βάναυσα κάθε έννοια δημοκρατίας, κρατικής, εθνικής και λαϊκής κυριαρχίας, με αποτέλεσμα να υφαρπάζεται και να σπαταλιέται ο κοινός πλούτος, να καταστρέφεται η ανθρώπινη εργασία και να υπονομεύεται η επιβίωση του πλανήτη.  

Β. Η υφαρπαγή της δημόσιας περιουσίας πραγματοποιείται

στο όνομα της αποπληρωμής του φερόμενου ως δημόσιου χρέους.  

Η στρατηγική υφαρπαγής της δημόσιας περιουσίας στη χώρα μας αποτελεί μια από τις τρεις ανατροπές στο καθεστώς ιδιοκτησίας, που επιβλήθηκαν με τις δανειακές συμβάσεις και τη συνακόλουθη υπογραφή 3 μνημονίων- μεταξύ αυτών και το επαχθέστερο τρίτο μνημόνιο.

Πρώτον, οι τράπεζες παραχωρήθηκαν σε εξευτελιστικές τιμές σε ξένους επενδυτές. Το δημόσιο, που τις είχε εξαγοράσει με τα χρήματα των φορολογουμένων και θα μπορούσε να τις εθνικοποιήσει, έχασε ένα βασικό ρυθμιστικό εργαλείο της οικονομίας.

Δεύτερον, η ιδιωτικοποίηση αυτή των τραπεζών διευκολύνει την υφαρπαγή της ιδιωτικής περιουσίας των ελληνικών επιχειρήσεων μέσω των «κόκκινων δανείων» και των εγγυήσεων που κατέχουν οι τράπεζες. Το πρώτο βήμα έγινε με τη λεγόμενη αναδιάρθρωση/εξυγίανση των μεγάλων επιχειρήσεων ώστε αυτές ν’ αλλάξουν ιδιοκτήτες με τον πιο συμφέροντα τρόπο για τους νέους και να εφαρμοστεί η εργαλειοθήκη του ΟΟΣΑ στα εργασιακά. Ακολούθησαν οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, Η υφαρπαγή συνεχίζεται με την κατ’ εξαίρεση και υπό όρους προστασία της πρώτης κατοικίας έναντι οφειλών σε τράπεζες και δημόσιο, ενώ μεγάλο μέρος πρώτων κατοικιών μένει ακάλυπτο έναντι κατασχέσεων, όπως και άλλα περιουσιακά στοιχεία αγροτών, αυτοαπασχολούμενων, μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Τα distress funds έχουν ήδη ξεκινήσει την εξαγορά από τις τράπεζες μη εξυπηρετούμενων δανείων.

Η τρίτη θεμελιακή ανατροπή στο καθεστώς ιδιοκτησίας αφορά στην υφαρπαγή της δημόσιας περιουσίας ώστε αυτή να εξυπηρετήσει το φερόμενο ως δημόσιο χρέος. Σ’ αυτή την ανατροπή θ’ αναφερθώ αναλυτικά. Αρχικά θα εξετάσω αν ευσταθούν τα περί δημόσιου χρέους της χώρας, στο όνομα της αποπληρωμής του οποίου πραγματοποιείται η εκποίηση της δημόσιας περιουσίας.

Βασικός πυλώνας του νεοφιλελευθερισμού είναι, όπως ήδη έχει λεχθεί, οι ιδιωτικοποιήσεις. Πως συνδέονται οι ιδιωτικοποιήσεις με το δημόσιο χρέος ; Στην Ευρώπη, όπως και στην Αμερική, η πραγματική εστία της κρίσης βρίσκεται στον τραπεζικό τομέα και στο δημόσιο χρήμα που δαπανάται για ν’ αποφευχθεί η χρεοκοπία του, οδηγώντας χώρες, όπως η Ελλάδα, στη χρεοκοπία. Το δημόσιο χρέος δεν είναι χρέος των κοινωνιών αλλά του παγκόσμιου τραπεζικού συστήματος που κατέρρευσε λόγω της ανεξέλεγκτης κερδοσκοπικής λειτουργίας του χρηματιστικού κεφαλαίου και υποστηρίχθηκε με δημόσιο χρήμα για να διατηρηθεί στη ζωή και να συνεχίσει να λειτουργεί σήμερα με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που λειτουργούσε πριν την κατάρρευση.

Το πόρισμα της Επιτροπής Αλήθειας της Βουλής για το Δημόσιο Χρέος (Ιούλιος 2015) τεκμηριώνει γιατί το φερόμενο ως δημόσιο χρέος είναι «παράνομο, αθέμιτο, επονείδιστο» - επομένως δεν πρέπει να πληρωθεί. Σε κάθε περίπτωση είναι «μη βιώσιμο» - σήμερα αγγίζει τα 321 δις € - όπως ομολογείται ακόμα και από το ΔΝΤ.

Απόσπασμα από το πόρισμα της Επιτροπής :

«Η Επιτροπή διαπίστωσε, επίσης, ότι η μη βιωσιμότητα του ελληνικού δημόσιου χρέους ήταν εξαρχής προδήλως γνωστή στους διεθνείς δανειστές, τις ελληνικές αρχές και τα συστημικά μέσα ενημέρωσης. Παρ’ όλα αυτά, οι ελληνικές αρχές, μαζί με κάποιες κυβερνήσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης, συνωμότησαν το 2010 ενάντια στην αναδιάρθρωση του δημόσιου χρέους, προκειμένου να προστατεύσουν τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα. Τα συστημικά μέσα μαζικής ενημέρωσης απέκρυψαν την αλήθεια από τους πολίτες, παριστάνοντας ότι δήθεν η διάσωση αφορούσε την Ελλάδα και όχι τις τράπεζες και συνάμα εξυφαίνοντας μια αφήγηση που στόχευε να εμφανίσει τον ελληνικό πληθυσμό ως δήθεν άξιο των αδικοπραξιών των δανειστών».

«Το ποσό που διατέθηκε μέσω των προγραμμάτων «διάσωσης» (μνημονίων) του 2010 και του 2012 ελέγχονταν από το εξωτερικό μέσα από περίπλοκες διευθετήσεις, οι οποίες απέκλειαν κάθε δημοσιονομική αυτονομία. Οι δανειστές υπαγόρευσαν αυστηρά τον τρόπο διάθεσης των δανειακών κεφαλαίων «διάσωσης», εκ των οποίων μόνο ένα ελάχιστο τμήμα, λιγότερο από το 10%, κατευθύνθηκε στην κάλυψη των τρεχουσών δημόσιων δαπανών».¹

Είναι χαρακτηριστικό το σύνθημα των πρώτων, εξαιρετικά μαζικών και μαχητικών, αντιμνημονιακών κινητοποιήσεων (2010-2012) : Δεν χρωστάμε, Δεν πουλάμε, Δεν πληρώνουμε. Σε κάθε περίπτωση ένα κυρίαρχο κράτος μπορεί να αρνηθεί την εκποίηση των περιουσιακών του στοιχείων.

Όπως σημειώνει για το θέμα της δημόσιας περιουσίας στην Ελλάδα ο Μάϊκλ Χάντσον, καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο του Μισούρι και σύμβουλος πολλών κυβερνήσεων, «κανένα κυρίαρχο κράτος δεν μπορεί να στερηθεί την περιουσία του. Εδώ δεν είναι μόνο το ότι γίνεται υπέρβαση της δημοκρατίας, αλλά απορρίπτεται ο ίδιος ο ορισμός του κυρίαρχου κράτους σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο. Άρα είναι κάτι πολύ πιο σοβαρό από μια επίθεση στη δημοκρατία. Είναι ένας διευρωπαϊκός πόλεμος».²

Σύμφωνα με την πρόεδρο του Επιμελητηρίου Περιβάλλοντος και Βιωσιμότητας, σύμβουλο Επικρατείας κα Μαρία Καραμανώφ, τα δημόσια ακίνητα χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες. Η πρώτη περιλαμβάνει δημόσια ακίνητα που είναι καθεαυτά άρρηκτα συνδεδεμένα με τους θεμελιώδεις δημόσιους σκοπούς της εθνικής κυριαρχίας και της βιώσιμης ανάπτυξης (άμυνα, ασφάλεια, ουσιώδη στοιχεία του φυσικού και πολιτισμικού περιβάλλοντος, βασικές ενεργειακές και συγκοινωνιακές υποδομές, κ.λπ.). Η δεύτερη κατηγορία περιλαμβάνει ακίνητα που εξυπηρετούν δημόσιους σκοπούς, οι οποίοι αποτελούν αναπόσπαστο στοιχείο του σύγχρονου κοινωνικού κράτους και την αναγκαία υποδομή για την παροχή αντίστοιχων δημόσιων υπηρεσιών (νοσοκομεία, σχολεία, δημόσια κτίρια, στρατόπεδα, κ.λπ.). Η τρίτη κατηγορία περιλαμβάνει τα δημόσια ακίνητα τα οποία αποτελούν την καθαρώς ιδιωτική περιουσία του δημοσίου. Μόνο αυτή η τρίτη κατηγορία μπορεί υπό όρους να δοθεί σε ιδιώτες, πάντως με διαδικασίες που καθορίζει το κυρίαρχο κράτος και όχι εξωχώριοι οργανισμοί, όπως εν μέρει το Ταμείο Αποκρατικοποιήσεων Ιδιωτικής Περιουσίας του Δημοσίου (ΤΑΙΠΕΔ) και πολύ περισσότερο το σημερινό Υπερταμείο (Ελληνική Εταιρία Συμμετοχών και Περιουσίας ΑΕ) για την υφαρπαγή του συνόλου της δημόσιας περιουσίας, με άμεσο έλεγχο των αποφάσεων από Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) και Ευρωπαϊκή Επιτροπή (ΕΕ).³

Σε κάθε περίπτωση, η διαχείριση της παραχώρησης περιουσιακών στοιχείων του κράτους, που επιτρέπεται από το Σύνταγμα να παραχωρηθούν, είναι αποκλειστική ευθύνη του κράτους. Σχετικά με το ΤΑΙΠΕΔ ο έγκριτος συνταγματολόγος Γεώργιος Κασιμάτης είχε δηλώσει ότι «το Ταμείο Αποκρατικοποιήσεων Ιδιωτικής Περιουσίας, όπως κι αν ονομαστεί, αποτελεί θεσμό παράνομο και εγκληματικό γιατί παραβιάζει την εθνική κυριαρχία ως προς τη διαχείριση της δημόσιας περιουσίας και δημιουργεί τεράστιας έκτασης οικονομική ζημία στο κράτος».  

Γ. Ταμείο Αποκρατικοποιήσεων Ιδιωτικής Περιουσίας Δημοσίου (ΤΑΙΠΕΔ)  

Η εκποίηση/υφαρπαγή της δημόσιας περιουσίας προωθήθηκε μέχρι πρόσφατα μέσω του Ταμείου Αποκρατικοποιήσεων Ιδιωτικής Περιουσίας Δημοσίου (ΤΑΙΠΕΔ), που θεσμοθετήθηκε με τον μνημονιακό νόμο 3968/2011 με σκοπό το προϊόν της δραστηριότητάς του να χρησιμοποιείται αποκλειστικά για την αποπληρωμή του δημόσιου χρέους της χώρας.

Στο ΤΑΙΠΕΔ έχουν περιέλθει σταδιακά πλήθος δημόσιων περιουσιακών στοιχείων που κατατάσσονται στις παρακάτω κατηγορίες : πάνω από 35 λιμένες, πάνω από 3.000 δημόσια ακίνητα (μεταξύ αυτών το Ελληνικό και ο Αστέρας Βουλιαγμένης, ιαματικές πηγές, κάμπινγκ, Ξενία, κτίρια υπουργείων, δημόσιας διοίκησης, κ.λπ.), δεκάδες ακίνητα εξωτερικού, δεκάδες ιστορικά διατηρητέα ή όχι μνημεία, εθνικές οδοί, 40 αερολιμένες, στρατιωτικές εγκαταστάσεις, φυσικό αέριο (ΔΕΠΑ, ΔΕΣΦΑ, κ.λπ.), αμυντική βιομηχανία (ΕΑΣ, ΕΛΒΟ), πετρέλαιο (ΕΛΠΕ), πλήθος παραλιών - αιγιαλών εκατοντάδων χιλιάδων στρεμμάτων, ύδρευση (ΕΥΔΑΠ, ΕΥΑΘ), χιλιάδες στρέμματα γης, υγρότοποι/υδροβιότοποι, σιδηρόδρομοι (ΤΡΑΙΝΟΣΕ ΑΕ, ΕΕΣΣΤΥ), ταχυδρομεία (ΕΛΤΑ), κερδοφόρες επιχειρήσεις.

Οι εκποιήσεις μέσω ΤΑΙΠΕΔ δεν προχώρησαν με τους αναμενόμενους από τους λεγόμενους «θεσμούς» της Ευρωζώνης με την επιθυμητή ταχύτητα πριν από την άνοδο της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ. Υπήρξαν κινητοποιήσεις, έγιναν προσφυγές στα συνταγματικά δικαστήρια και σε αρκετές περιπτώσεις ασκήθηκαν διώξεις ποινικές για οικονομικά εγκλήματα από τους Εισαγγελείς Οικονομικού Εγκλήματος. Σε κάθε περίπτωση έγινε φανερό ότι η διατυμπανιζόμενη «ανάπτυξη» σημαίνει παράδοση στο μεγάλο ιδιωτικό κεφάλαιο των περιουσιακών στοιχείων του ελληνικού λαού που ανήκουν στο κράτος, με αποτέλεσμα τον αθέμιτο πλουτισμό των ολίγων, την καταστροφή της οικονομίας και των επιχειρήσεων της χώρας, της μαζικής ανεργίας και της γενικευμένης χαμηλά αμειβόμενης, ανασφάλιστης εργασίας.  

Δ. Ελληνική Εταιρία Συμμετοχών και Περιουσίας ΑΕ  

Μετά την υπογραφή του τρίτου μνημονίου η επίθεση των ευρωπαϊκών «θεσμών» γενικεύτηκε. Η Ελληνική Εταιρία Συμμετοχών και Περιουσίας ΑΕ ψηφίστηκε στις 21/7/2016 ως τέταρτο μέρος του νόμου «Επείγουσες Διατάξεις για την Εφαρμογή της Συμφωνίας Δημοσιονομικών Στόχων και Διαρθρωτικών Μεταρρυθμίσεων και άλλες διατάξεις» και αποτελεί το Τέταρτο Μέρος του (άρθρα 184-233). Η Εταιρεία δεν ανήκει στο δημόσιο ή ευρύτερο δημόσιο τομέα. Οι διατάξεις που αναφέρονται σε δημόσιες επιχειρήσεις δεν εφαρμόζονται, εκτός εάν αυτό προβλέπεται ρητά από τον νόμο.

Η Εταιρεία λειτουργεί σύμφωνα με τους κανόνες της ιδιωτικής οικονομίας χάριν του δημοσίου συμφέροντος για ειδικό σκοπό, ο οποίος προσδιορίζεται α. ως αποπληρωμή του (φερόμενου) ως δημόσιου χρέους β. ως συνεισφορά πόρων για την επενδυτική πολιτική της χώρας, η οποία ελέγχεται πλήρως από τους ευρωπαϊκούς «θεσμούς» ESM (Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας) και ΕΕ (Ευρωπαϊκή Επιτροπή). Η διανομή των κερδών της Εταιρείας γίνεται ως εξής : ποσοστό 50% καταβάλλεται για το χρέος, τα υπόλοιπα κέρδη χρησιμοποιούνται για τις επενδύσεις της Εταιρείας σύμφωνα με την πολιτική που αναφέρεται στα άρθρα του νόμου.  

Η διάρκεια της Εταιρείας ορίζεται σε 99 έτη - η διάρκεια του ΤΑΙΠΕΔ ήταν 6 έτη και το νέο Ταμείο υπολογιζόταν αρχικά να έχει διάρκεια 35 ετών. «Θεσμοί» και κυβερνήσεις φαντάζονται ότι το μέλλον θα τους ανήκει αιώνια !! Με τη σύσταση/απόκτηση νομικής προσωπικότητας της Εταιρείας τα παρακάτω νομικά πρόσωπα θεωρούνται άμεσες θυγατρικές αυτής και ενσωματώνονται κατά πλήρη κατοχή, νομή και κυριότητα.

α. Το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (ΤΧΣ)

β. Το Ταμείο Αξιοποίησης Ιδιωτικής Περιουσίας δημοσίου (ΤΑΙΠΕΔ)

γ. Η Εταιρεία Ακινήτων Δημοσίου (ΕΤΑΔ ΑΕ)

δ. Η Εταιρεία Δημοσίων Συμμετοχών ΑΕ (ΕΔΗΣ), η οποία συστήνεται τώρα

και στην οποία περιλαμβάνονται όλες οι επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας.

Η Εταιρεία μπορεί να ιδρύει και άλλες θυγατρικές για την επίτευξη των σκοπών της.

Όλα τα βασικά περιουσιακά στοιχεία του κράτους, ένα μικρό - έναντι των σημερινών παραχωρήσεων - μέρος των οποίων είχε περιληφθεί στο ΤΑΙΠΕΔ, περιέρχονται στη νέα Εταιρεία. Όσον αφορά τη νεόκοπη Εταιρεία Δημοσίων Συμμετοχών (ΕΔΗΣ), αυτή θα κατέχει τη συμμετοχή του Κράτους - όση απέμεινε - σε δημόσιες επιχειρήσεις, θα διαχειρίζεται και θα αξιοποιεί τα εν λόγω ποσοστά σύμφωνα με βέλτιστες διεθνείς πρακτικές και τις κατευθυντήριες γραμμές του ΟΟΣΑ. Οι δημόσιες επιχειρήσεις που ελέγχονται από την ΕΔΗΣ υπόκεινται σε κατάλληλη εποπτεία σύμφωνα με τους κανόνες της εθνικής και ευρωπαϊκής νομοθεσίας. Με την καταχώρηση του καταστατικού της ΕΔΗΣ, οι μετοχές των δημόσιων επιχειρήσεων μεταβιβάζονται αυτοδικαίως και χωρίς αντάλλαγμα σ’ αυτή.

Η κυριότητα και νομή όλων των κινητών και ακινήτων περιουσιακών στοιχείων, τα οποία ανήκουν στο Ελληνικό Δημόσιο και τα διαχειρίζεται η ΕΤΑΔ σύμφωνα με τον νόμο 2636/1998, μεταβιβάζονται αυτομάτως στην ΕΤΑΔ χωρίς αντάλλαγμα, με εξαιρέσεις προστατευόμενων φυσικών περιοχών, για να πάρουν των άγουσα της νέας διαχείρισης μέσω Εταιρείας.

Το Εποπτικό Συμβούλιο της Ελληνικής Εταιρείας Συμμετοχών και Περιουσίας ΑΕ αποτελείται από 5 μέλη. 3 εξ αυτών επιλέγονται από το Ελληνικό Δημόσιο, κατόπιν όμως σύμφωνης γνώμης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (Ε.Ε.) και του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ESM) και 2 μέλη, μεταξύ των οποίων ο Πρόεδρος του Εποπτικού Συμβουλίου, επιλέγονται από την Ε.Ε. και τον ESM, με σύμφωνη γνώμη του Υπουργού Οικονομικών. Η θητεία του Εποπτικού Συμβουλίου είναι πενταετής, αποφασίζει δε για τα παρακάτω θέματα : εκλέγει και διορίζει τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου της Εταιρείας, ανακαλεί τον διορισμό των μελών του, καθορίζει τις αμοιβές τους, προσυπογράφει την πρόταση του Διοικητικού Συμβουλίου προς τη Γενική Συνέλευση του μοναδικού μετόχου (Ελληνικό Δημόσιο) για οποιαδήποτε τροποποίηση του Εσωτερικού Κανονισμού της Εταιρείας και των θυγατρικών της, εκτός ΤΧΣ και ΤΑΙΠΕΔ, και για οποιαδήποτε τροποποίηση Καταστατικού. Επίσης, αποφασίζει για αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου, αξιολογεί τα πεπραγμένα του Διοικητικού Συμβουλίου, ασκεί ένα πλήθος εξουσιών για τον έλεγχο των αρμοδιοτήτων του ΔΣ, καθιστώντας το τελευταίο ανεύθυνο. Σε κάθε περίπτωση, για να μην υπάρχει καμιά αμφιβολία για το ποιός διαθέτει την εξουσία της πολιτικής και των αποφάσεων, το Εποπτικό Συμβούλιο παρεμβαίνει και στο διορισμό των μελών του Διοικητικού Συμβουλίου. Το Διοικητικό Συμβούλιο της Εταιρείας αποτελείται από 5 - 7 μέλη τα οποία εκλέγονται για τετραετή θητεία, όπως ορίζεται στο Καταστατικό της με απόφαση του Εποπτικού Συμβουλίου και υπό τις προϋποθέσεις που θέτει ο Εσωτερικός Κανονισμός. Το Εποπτικό Συμβούλιο διορίζει μεταξύ των μελών του ΔΣ τον Πρόεδρο και τον Διευθύνοντα Σύμβουλο.

Η Εταιρεία και οι άμεσες θυγατρικές της, εξαιρουμένων των ΤΧΣ και ΤΑΙΠΕΔ, μπορούν να μετέρχονται όλες τις μεθόδους που κρίνονται κατάλληλες προκειμένου ν’ αξιοποιούν τα περιουσιακά τους στοιχεία. Προκειμένου να προβούν σε ιδιωτικοποίηση των περιουσιακών τους στοιχείων δύνανται να προβαίνουν ενδεικτικά στην πώλησή τους, τη μεταβίβαση οποιωνδήποτε εμπράγματων ή ενοχικών δικαιωμάτων επί αυτών ή την εισφορά των τελευταίων σε ανώνυμες εταιρείες ή ιδιωτικές και κεφαλαιουχικές εταιρείες και στη συνεπακόλουθη πώληση των σχετικών μετοχών σε τρίτους.

Η Εταιρεία και οι άμεσες θυγατρικές της μπορούν να προσλαμβάνουν προσωπικό με συμβάσεις εργασίας ιδιωτικού δικαίου για απασχόληση ορισμένου ή αορίστου χρόνου, με σχέση εντολής ή με σύμβαση έργου. Μπορούν, επίσης, να καλύπτουν τις ανάγκες σε προσωπικό συνάπτοντας συμβάσεις δανεισμού εργαζομένων με εταιρείες του ιδιωτικού τομέα ή εταιρείες των οποίων οι μετοχές έχουν μεταφερθεί στην Εταιρεία ή σε κάποια από τις θυγατρικές της. Μπορούν να αποφασίσουν τη μεταφορά εργαζομένων από την Εταιρεία στις θυγατρικές της ή από μια θυγατρική στην άλλη ή στην Εταιρεία. Τέλος, επιτρέπεται η απόσπαση στην Εταιρεία και τις θυγατρικές της προσωπικού από το Δημόσιο ή τα ΝΠΔΔ ή τον ευρύτερο δημόσιο τομέα. Είναι φανερό ότι οι εργασιακές σχέσεις και τα εργασιακά δικαιώματα έχουν καταλυθεί.

Η παράδοση των περιουσιακών στοιχείων του Ελληνικού Κράτους σε εξωχώριους θεσμούς και ανέλεγκτες από αιρετά όργανα διαδικασίες έγινε μέσα σε μια νύχτα κι ενώ το σχέδιο νόμου ήταν γνωστό μόλις δύο μέρες πριν. Τα κείμενα των συμφωνιών συντάσσουν στο πόδι οι «θεσμοί» και επικυρώνουν οι εθελόδουλοι Έλληνες βουλευτές. Είναι αυτονόητο ότι η όποια επίφαση δημοκρατίας έχει καταργηθεί.    

Ε. Δύο παραδείγματα υφαρπαγής δημόσιας περιουσίας από το προηγούμενο Ταμείο Αποκρατικοποιήσεων (ΤΑΙΠΕΔ)

α. 14 Περιφερειακά Αεροδρόμια

β. Δημόσιο ακίνητο πρώην Αεροδρομίου Ελληνικού    

Η εκποίηση των 14 Περιφερειακών Αεροδρομίων, εναντίον της οποίας αναπτύχθηκε σημαντικό κίνημα από τις τοπικές κοινωνίες έχει σχεδόν ολοκληρωθεί, πάντως με παράκαμψη της νομιμότητας.

Πρόκειται για τα αεροδρόμια Θεσσαλονίκης, Κέρκυρας, Ζακύνθου, Κεφαλονιάς, Ακτίου, Καβάλας, Χανίων, Ρόδου, Κω, Σαντορίνης, Μυκόνου, Μυτιλήνης, Σκιάθου, Σάμου.

Στα αεροδρόμια τίθεται εξαρχής το θέμα παραχώρησης και διαχείρισης δημόσιων κοινοχρήστων πραγμάτων, που αντίκειται στο Σύνταγμα. Επίσης, θέμα αναρμοδιότητας του οργάνου το οποίο ενέκρινε την υπογραφή της σύμβασης παραχώρησης και ασυμβίβαστου επειδή η Lufthansa - τεχνικός σύμβουλος του ελληνικού δημοσίου - μετέχει στην Κοινοπραξία στην οποία παραχωρούνται τα αεροδρόμια, παραβιάζοντας ευρωενωσιακούς και διεθνείς κανόνες περί διαφάνειας, αμεροληψίας και ελεύθερου ανταγωνισμού. Αίτημα να ερωτηθεί προδικαστικά το Δικαστήριο της ΕΕ δεν εισακούστηκε. Στην πραγματικότητα η παραχώρηση γίνεται σε κρατική γερμανική εταιρεία, επομένως δεν πρόκειται για αποκρατικοποίηση. Γι’ αυτό και τέθηκε το θέμα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και έγινε προσφυγή στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή Ανταγωνισμού.

Το οικονομικό σκέλος της συμφωνίας είναι σκανδαλώδες. Η κοινοπραξία θα πληρώσει εφάπαξ στο ελληνικό δημόσιο 1,234 δις €, που ισοδυναμούν με τα τριετή καθαρά έσοδα του κράτους από τα αεροδρόμια. Αν αφαιρεθούν τα 520 εκατ. € που έχουν δοθεί από το ΕΣΠΑ για έργα στα αεροδρόμια Θεσσαλονίκης και Χανίων και τα οποία πρέπει να επιστρέψει το κράτος, τότε το τίμημα που θα δοθεί τελικά είναι 714 εκατ. €. Το ετήσιο μίσθωμα που καταβάλει η Fraport για τα 14 αεροδρόμια είναι 0,023 δις € που ισοδυναμεί με τον ετήσιο τζίρο μόνο του κρατικού αερολιμένα Κέρκυρας. Στο διάστημα 40 ετών της σύμβασης η κοινοπραξία θα εισπράξει πάνω από 22 δις € και θα αποδώσει στο κράτος μόνο 3,85 δις €. Αν η εκποίηση των 14 εύρωστων αεροδρομίων, από τα οποία χρηματοδοτούνται 18 οικονομικά αδύναμα, πραγματοποιηθεί το κράτος θα κληθεί ή να πληρώσει το κόστος διατήρησης των 18 ή να τα κλείσει, με τραγικές περιπτώσεις στις τοπικές κοινωνίες, ιδιαίτερα τις νησιωτικές.

Εξ ίσου σοβαρό θέμα είναι ο έλεγχος των αερομεταφορών και του τουριστικού τομέα από γερμανικά κεφάλαια. Με δεδομένη και τη σκανδαλώδη παραχώρηση του αερολιμένα Αθηνών στη Hochtief, το ελληνικό κράτος θα απολέσει τον σχεδιασμό των αερομεταφορών (εξυπηρέτηση τοπικών κοινωνιών, πολιτική ενίσχυσης περιοχών, τουριστική ανάπτυξη, κ.λπ.), που αποτελούν βασικό πυλώνα της παραγωγικής συγκρότησης/παραγωγικού μετασχηματισμού της χώρας.

Ο Πανελλήνιος Σύλλογος Αερολιμενικών Υπηρεσίας Πολιτικής Αεροπορίας έχει παρουσιάσει ένα αναπτυξιακό σχέδιο εκσυγχρονισμού των αεροδρομίων και πολλαπλασιασμού των εσόδων τα οποία μπορούν να αποφέρουν. Η έκθεση είναι συντριπτική : η δημόσια περιουσία κυριολεκτικά χαρίζεται ενώ υπάρχει ένα εναλλακτικό, άμεσα εφαρμόσιμο σχέδιο. Αλλά ακόμα και αν το τίμημα ήταν εύλογο η παραχώρηση δεν θα έπρεπε να γίνει, ακριβώς γιατί το κράτος χωρίς περιουσιακά στοιχεία χάνει την κυριαρχία του, καθίσταται προτεκτοράτο, όπως είναι η Ελλάδα σήμερα.  

Στην περίπτωση του Δημόσιου Ακίνητου του πρώην Αεροδρομίου Ελληνικού και της Παραλίας Αγίου Κοσμά, υπάρχουν σοβαρά θέματα νομιμότητας και συνταγματικής τάξης τα οποία επεσήμαναν με εξώδικό τους προς τον Πρωθυπουργό κ. Τσίπρα και τον Υπουργό Οικονομικών κ. Τσακαλώτο 40 πολίτες, με επικεφαλής τον Μανώλη Γλέζο και τον Έλληνα ευρωβουλευτή Νίκο Χουντή.

Η φερόμενη ως «επένδυση» στο Ελληνικό αποτελεί υφαρπαγή δημόσιας γης 6.205.677 τ.μ., τεράστιας οικολογικής και οικονομικής αξίας, με διαδικασίες διάτρητες νομικά και συνταγματικά, που επισύρουν ποινικές ευθύνες. Ήδη βρίσκεται σε εξέλιξη εισαγγελική έρευνα, την οποία διενεργεί ο εισαγγελέας Οικονομικού Εγκλήματος Γ. Δραγάτσης για το χαμηλό τίμημα της παραχώρησης, και εξετάζεται από την Επιτροπή Αναφορών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου αναφορά σχετικά με τις παραβιάσεις της Ευρωπαϊκής Νομοθεσίας.

Η επιλεγείσα επενδύτρια εταιρεία Lamda Development αποκτά στο Ελληνικό Δικαιώματα Επιφανείας για 99 έτη (!) και ποσοστό 30% εξ αδιαιρέτου κατά πλήρη κυριότητα, νομή και κατοχή. Κατ’ ουσίαν ιδιοποιείται σκανδαλωδώς το δημόσιο ακίνητο.

Σύμφωνα με το σχέδιο Foster, που συνοδεύει τη σύμβαση, στο Ελληνικό θα δημιουργηθεί μια νέα εσωστρεφής ιδιωτική πόλη 27.000 κατοίκων και δόμησης 3-3,6 εκατ. τ.μ. Στις χρήσεις περιλαμβάνονται κατοικία διαφορετικών ειδών, τουριστικά καταλύματα, καζίνο και συνοδές χρήσεις, κτίρια γραφείων, λιανικό εμπόριο και τεράστια πολυκαταστήματα, κτίρια υγείας - πρόνοιας, ιδιωτικό πανεπιστημιακό συγκρότημα, άλλα κτίρια εκπαίδευσης, πολιτισμού, αθλητισμού. Η εσωστρεφής αυτή πόλη απομονώνει όσους θα κατοικήσουν εκεί, παρέχοντας όλες τις δυνατές εξυπηρετήσεις. Στις ζώνες που γειτνιάζει με ενεργές οικονομικά περιοχές των πέριξ δήμων, λειτουργεί ανταγωνιστικά προς αυτές, καθώς δημιουργεί νέες εκτεταμένες ζώνες γραφειακών χώρων, πολυκαταστημάτων κ.λπ. Πρόκειται για μία ιδιωτική πόλη η οποία θα χρηματοδοτείται από το Ελληνικό Δημόσιο ως προς τις δημοτικές υπηρεσίες και τις κοινόχρηστες λειτουργίες.

Στο κορεσμένο οικολογικά Λεκανοπέδιο όπου η Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή είναι απαγορευτική σε νέα δόμηση και στην καρδιά των παράκτιων και γειτονικών δήμων, όπου υπάρχει ήδη τεράστια φούσκα ακινήτων, η φερόμενη ως επένδυση αποτελεί μια καταστροφική οικολογικά βόμβα με τεράστιες επιπτώσεις για την οικονομία της περιοχής, ευρύτερα του Λεκανοπεδίου.

Η νέα ιδιωτική πόλη θα προσελκύσει για ορισμένες, προσιτές οικονομικά λειτουργίες, καταναλωτές από τους κατοίκους των πέριξ δήμων και όλο το Λεκανοπέδιο, πλήττοντας τις ήδη συρρικνωμένες οικονομικές δραστηριότητες της Αττικής. Τα νέα κτίρια γραφείων, τα malls και λοιπά καταστήματα στον άξονα της Βουλιαγμένης και το πλήθος των κατοικιών του σχεδίου Foster θα οδηγήσουν σε οριστικό μαρασμό τη σημερινή αγορά ακινήτων και σε πτώχευση τις σχετικές επιχειρήσεις. Οι νέες κακοπληρωμένες και ανασφάλιστες θέσεις εργασίας θα δημιουργηθούν στα ερείπια των μικρών και μεσαίων οικοδομικών, εμπορικών και τουριστικών επιχειρήσεων, της μισθωτής εργασίας, της αυτοαπασχόλησης και των συμπληρωματικών εισοδημάτων από ενοικίαση. Ένα τεράστιο εργοτάξιο θα λειτουργεί για δεκαετίες, δημιουργώντας μόνιμη επιβάρυνση τόσο στις λειτουργίες της πόλης και της ζωής των κατοίκων όσο και στον τομέα του τουρισμού, ενώ ένας τεράστιος όγκος μπάζων θα επιβαρύνει τη γη της Αττικής.

Η υφαρπαγή του Ελληνικού συντελείται στο όνομα της αποπληρωμής του δημόσιου χρέους αλλά σχεδόν τίποτε δεν φτάνει στη μαύρη τρύπα των 321 δις €. Σύμφωνα με την πραγματογνωμοσύνη του Τεχνικού Επιμελητηρίου (2014) η επενδυτική αξία του Ελληνικού είναι 3 δις €, όμως καταβάλλονται σε παρούσα αξία μόλις 576 εκατ. €. Σύμφωνα με τις δύο πρόσφατες πραγματογνωμοσύνες, που διέταξε ο Εισαγγελέας Οικονομικού Εγκλήματος Γ. Δραγάτσης, η πραγματική αξία του ακινήτου είναι τέσσερις φορές πάνω από το καταβαλλόμενο τίμημα (α΄ περίπτωση), ενώ το τίμημα σε παρούσα αξία που θα πρέπει να καταβάλλει η επενδύτρια εταιρεία είναι τουλάχιστον δυόμιση φορές μικρότερο με βάση τη σημερινή αξία του ακινήτου (β΄ περίπτωση).

Σε κάθε περίπτωση το πενιχρό τίμημα θα δοθεί για το χρέος. Όμως, το Ελληνικό Δημόσιο θα κληθεί να πληρώσει άμεσα 134 εκατ. € για τη μετεγκατάσταση των δημοσίων υπηρεσιών που στεγάζονται στο ακίνητο, επίσης το κόστος της υπογειοποίησης της λεωφόρου Ποσειδώνος και θα αναλάβει, από την πρώτη μέρα δημιουργίας της νέας πόλης, τη λειτουργία και συντήρηση των ελεύθερων χώρων και του πάρκου, των κοινόχρηστων πολεοδομικών έργων και υποδομών, των κοινωφελών κτιρίων και υπηρεσιών, θεσπίζοντας ειδικό διοικητικό φορέα. Επίσης, το Δημόσιο παραχωρεί το Ολυμπιακό Κέντρο Ιστιοπλοΐας Αγίου Κοσμά και άλλες Ολυμπιακές Εγκαταστάσεις, μεγάλης οικονομικής αξίας. Δηλαδή το Ελληνικό κράτος ζημιώνει από την «επένδυση», η οποία δεν θα γίνει με ίδιους πόρους του ιδιώτη αλλά με δανεισμό από τις τράπεζες (1 προς 3) που αρνούνται να δώσουν ρευστότητα στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις.

Υπάρχει εναλλακτική λύση. Στο Ελληνικό μπορεί να δημιουργηθεί ένα Μητροπολιτικό Πάρκο ως σημαντικός Πόλος Περιβάλλοντος, Πολιτισμού και Αθλητισμού, ανοιχτό στους κατοίκους της Αττικής και τους ξένους επισκέπτες. Ένας πόλος έλξης εναλλακτικού φυσιολατρικού/πολιτισμικού τουρισμού, που λειτουργεί όλο τον χρόνο και συνεργάζεται με τα μνημεία της φύσης και του πολιτισμού από τη Λυρική Σκηνή και τη Βιβλιοθήκη μέχρι το Ναό του Ποσειδώνα και τη Γαλλική Εταιρεία Μεταλλείων Λαυρίου. Ένας πόλος που ενεργοποιεί φθίνουσες υπηρεσίες και αδιάθετα ακίνητα στους παρακείμενους δήμους και το παράκτιο μέτωπο από τον Πειραιά έως το Λαύριο. Το Μητροπολιτικό Πάρκο θα συμβάλλει σοβαρά, αν δημιουργηθεί, στην παραγωγική/κοινωνική ανασυγκρότηση της Αττικής, την οικολογική αναβάθμιση και την ευημερία των κατοίκων της.

Το σχέδιο αυτό είναι εύκολα υλοποιήσιμο σταδιακά και μπορεί να χρηματοδοτηθεί άμεσα από την ορθολογική λειτουργία του Ολυμπιακού Κέντρου Ιστιοπλοΐας Αγίου Κοσμά και από ένα μέρος του ποσού των 134 εκατ. € που θα πληρώσει εξ αρχής για τη μετεγκατάσταση των υπηρεσιών του το Δημόσιο, εφόσον υλοποιηθεί το σχέδιο της Lamda Development.        

ΣΤ. Αντιστάσεις στην υφαρπαγή της δημόσιας περιουσίας.

Σύνδεση με τα μείζονα αιτήματα : α. αποκατάστασης της δημοκρατίας, της κρατικής /εθνικής/λαϊκής κυριαρχίας β. διαγραφής του χρέους.  

Οι αγώνες για κάθε επιμέρους περίπτωση εκποίησης - ιδιαίτερα όταν πρόκειται για βασικές κοινωφελείς επιχειρήσεις και περιουσιακά στοιχεία του κράτους - είναι εκ προοιμίου άνισοι. Αντίπαλοι των κινημάτων είναι οι ευρωπαϊκοί «θεσμοί» επιβολής της νεοφιλελεύθερης πολιτικής, η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, η αντιπολίτευση και η εθνική ολιγαρχία. Αξίζει, όμως, να διεξάγονται αυτοί οι αγώνες όχι μόνο γιατί η κοινωνία δεν πρέπει να αυτοχειριαστεί αλλά και γιατί εγγράφονται σ’ ένα ευρύτερο σχέδιο αμφισβήτησης/ανατροπής των μνημονιακών δεσμεύσεων, ανάκτησης της κυριαρχίας της χώρας και αποκατάστασης των δημοκρατικών θεσμών, οι οποίοι έχουν ανασταλεί εξαιτίας του θεσμικού πραξικοπήματος που επιβάλλεται μέσω της Ευρωζώνης και του ευρώ.

Οι αγώνες στα επιμέρους μέτωπα κατά της υφαρπαγής της δημόσιας περιουσίας συνεχίζονται, πολύ περισσότερο που οι κυβερνητικές αποφάσεις και οι αποφάσεις της Βουλής συνιστούν ανατροπή του Ελληνικού συντάγματος και σφετερισμό εξουσίας (άρθρο 134). Μέσα όμως από τις κινητοποιήσεις αυτές έχουν ήδη αναδειχθεί δύο μείζονα ζητήματα : η κατάλυση της δημοκρατίας και της κυριαρχίας της χώρας και το αίτημα διαγραφής και, πάντως, ριζικής διευθέτησης του χρέους, στο όνομα του οποίου, μέσω δανειακών συμβάσεων και μνημονίων, υφαρπάζονται τόσο τα περιουσιακά στοιχεία του κράτους όσο και των Ελλήνων πολιτών. Υπάρχει, λοιπόν, μια ευρεία κοινωνική/πολιτική σύγκλιση σε γενικούς στόχους, που συνιστούν θεμελιώδεις προϋποθέσεις για την επιβίωση της χώρας, την παραγωγική και κοινωνική ανασυγκρότηση. Ο ογκόλιθος του αθέμιτου, επονείδιστου και παράνομου χρέους είναι η βασιλική οδός κατάλυσης της αυτονομίας της ελληνικής δημοκρατίας και λήψης αποφάσεων που καθιστούν τη χώρα προτεκτοράτο, κατ’ άλλους «αποικία χρέους». Η συνειδητοποίηση αυτής της πραγματικότητας από τις πληττόμενες τάξεις της ελληνικής κοινωνίας μπορεί να οδηγήσει σε ένα κοινωνικό και πολιτικό κίνημα που θα θέτει τα μείζονα επίδικα. Για τη συγκρότησή του αγωνιζόμαστε.      

Παραπομπές  

1. Επιτροπή Αλήθειας Δημόσιου Χρέους, Προκαταρκτική Έκθεση, Ιούνιος 2015

Η Επιτροπή Αλήθειας Δημοσίου Χρέους συστήθηκε στις 4 Απριλίου 2015 με απόφαση της Προέδρου της Βουλής των Ελλήνων κ. Ζωής Κωνσταντοπούλου, η οποία όρισε ως επιστημονικό συντονιστή της Επιτροπής τον καθηγητή κ. Eric Toussaint, ενώ ανέθεσε τη συνεργασία της Επιτροπής με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, τα κοινοβούλια άλλων χωρών και τους διεθνείς οργανισμούς στην ευρωβουλευτή κ. Σοφία Σακοράφα.

Τα μέλη της Επιτροπής συνεδρίασαν σε κλειστές αλλά και δημόσιες συνεδριάσεις για τη συγγραφή της παρούσας Προκαταρκτικής Έκθεσης, υπό την επίβλεψη του επιστημονικού συντονιστή, και με τη συνεργασία και τη συμβολή των άλλων μελών της Επιτροπής, καθώς και ειδικών συνεργατών, εμπειρογνωμόνων και επιστημόνων.

Την ευθύνη των κεφαλαίων της Προκαταρκτικής Έκθεσης είχαν τα παρακάτω μέλη της Επιτροπής: Θάνος Κονταργύρης, Σταύρος Τομπάζος, Λεωνίδας Βατικιώτης, Χριστίνα Λασκαρίδη, Maria Lucia Fattorelli, Ozlem Onaran, Michel Husson, Σπύρος Μαρκέτος, Ηλίας Μπαντέκας, Renaud Vivien. Συνεργάστηκαν οι: Ηρακλής Ακτύπης, εκ μέρους και της Αλίκης Γιωτοπούλου – Μαραγκοπούλου, Daniel Albaracin, Olivier Bonfond, Diego Borja, Sergi Cutillas, Raphael Alves Gonclaves, Φώτης Γκουτζιομήτρος, Γιώργος Κασιμάτης, Άρης Καζάκος, Cephas Lumina, Σόνια Μητραλιά, Patrick Saurin, Παντελής Σκλιάς, Δέσποινα Σπανού, Νίκος Στρόμπλος, Σοφία Τζιτζίκου .  

2. Μαϊκλ Χάντσον, καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο του Μισούρι και σύμβουλος πολλών κυβερνήσεων, συνέντευξη στην Εφ. Συντακτών, 18-19/7/2015  

3. ΤΑΙΠΕΔ: Όργανο εκποίησης της περιουσίας και κατάργησης της εθνικής κυριαρχίας της

Ελλάδας, έκδοση Ιδρύματος Μαραγκοπούλου για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, Αθήνα, 2014.    

*Η Ελένη Πορτάλιου είναι μέλος της Πρωτοβουλίας Πολιτών κατά της Υφαρπαγής της Δημόσιας Περιουσίας