Πού πήγε η Ευρώπη του Διαφωτισμού;

Αυτά τα χρόνια που ζήσαμε και θα ζήσουμε θα γραφτούν στην ιστορία. Παρά το λιφτινγκ, η ασχήμια της σύγχρονης Ευρώπης είναι πια τόσο έντονη που προκαλεί την κοινωνική και παγκόσμια κατακραυγή. Μέχρι την στιγμή που θα βρει, αν βρει ποτέ ξανά, τον λόγο που ιδρύθηκε και τα χαμένα ιδανικά που η ιδία στραγγάλισε με την στάση της απέναντι στην ανθρωπιστική κρίση και όχι μόνο. Μέχρι τότε όμως, ας ελπίσουμε σε μικρές αναλαμπές και μπάι – μπας.
Το ένα σκέλος με το άλλο δεν έχουν καμιά ταύτιση πια. Δυστυχώς η Ευρώπη κρύβεται πίσω από το δάκτυλο της, κάτι που πια δεν μπορεί να κρύψει. Οι μάσκες έπεσαν και όποιος τολμήσει να σηκώσει κεφάλι «λιθοβολείται».
Ο Διαφωτισμός, «Siècle des lumières» όπως τον αποκάλεσαν οι Γάλλοι ανήκει τελικά μόνο στην Ευρώπη; Και αν ναι τότε για ποιο πολιτιστικό αξίωμα μιλάμε ακριβώς; Ιδού η απορία των πολιτών της σύγχρονης εποχής.

Ο Διαφωτισμός αποτελεί σημαντικό πνευματικό κίνημα, που τοποθετείται στα τέλη του 17ου αιώνα και αρχές του 18ου. Πού χάθηκε όμως αυτό το ουσιαστικό πνεύμα που έφερε την ρήξη και την αλλαγή; Η σημερινή Ευρώπη παρουσιάζει ένα εχθρικό και εκβιαστικό πρόσωπο που δεν σέβεται ουσιώδη ανθρώπινα δικαιώματα, με εθνικιστικές τάσεις που δεν έχουν καμία πια απολύτως σχέση με το κίνημα του διαφωτισμού. Διαβρώθηκαν πλήρως μέσα σε αυτό το σύστημα που οι ίδιοι έχτισαν.
Οι Διαφωτιστές πρέσβευαν τον ορθολογισμό και την πίστη στην πρόοδο, αξιώνοντας αλλαγές σε όλες τις πτυχές της ανθρώπινης δράσης, στους πολιτικοκοινωνικούς θεσμούς, την οικονομία, την εκπαίδευση και τη θρησκεία. Τάχθηκαν υπέρ της ατομικής ελευθερίας και ενάντια στην τυραννική διακυβέρνηση και την καταπίεση που ασκούσε η Εκκλησία. Η Ευρώπη πια, τρώει τα παιδιά της και η αλληλεγγύη αποτελεί άγνωστη λέξη στο λεξιλόγιο της, ενώ το μόνο που υπάρχει έντονα είναι αριθμοί. Οι λαοί έγιναν αριθμοί, μετρώνται όλα με βάση το χρήμα και το «πνεύμα» πήγε περίπατο.
Πώς μπορεί να αλλάξει η δύναμη μιας ιδέας που έσπειρε την απελευθέρωση στο παρελθόν και έδωσε την θέση της στην εξουσία και την άκρατη αλαζονεία; Ακόμα στην ευρωπαϊκή ζώνη χρησιμοποιούν τα κατορθώματα του παρελθόντος με τόση περηφάνια αν και δεν έχουν καμιά σχέση πια ούτε οι ίδιοι με τα ευρωπαϊκά ιδεώδη.
Οι ευρωπαίοι ηγέτες είναι ξένοι με ό,τι έσπειρε ο Διαφωτισμός. Η αίγλη της Ευρώπης, που προσπάθησαν πολύ σθεναρά να οικοδομήσουν καλύπτοντας της ακραίες φωνές που υπάρχουν στον κόλπο της και ο κακός χαρακτήρας της, ήρθαν στο φως με πρωτοφανή τρόπο μέσα από την οικονομική κρίση αλλά κυρίως μέσα από την ανθρωπιστική κρίση. Αντιμετώπισαν τα πάντα με απάθεια και σκληρή στάση με απειλές και τελεσίγραφα.
Όταν ακόμα και οι θάλασσες έγιναν αποθήκες ψυχών, παρέμειναν απαθείς μπροστά στο δράμα στην τραγωδία των προσφύγων και αδρανείς στο θέαμα τον νεκρών παιδικών πτωμάτων που ξέβραζε το κύμα. Το μόνο που έπραξαν είναι λόγια. Είπαν πόσο λυπούνται αλλά στην πράξη, τίποτα, δεν υπήρξε καμία ενέργεια, καμία ουσιαστική στήριξη και καμία βοήθεια σε αυτή την τεράστια τραγωδία. Αντιθέτως συνέχισαν να μιλάνε για αριθμούς. Η μόνη έγνοια τους είναι τα κομπιουτεράκια και πόσο γράφει το οικονομικό κοντέρ που τους χρωστά το εκάστοτε κράτος. Τι αξία έχει η ανθρώπινη ζωή, τι κόστος έχει, είμαι σίγουρη πως και εκεί θα μας έλεγαν ένα ποσό. Δεν τους αφορά ότι πολλοί άνθρωποι είναι εγκλωβισμένοι με κλειστά σύνορα σε μια χωρά που δεν θέλουν να είναι και το μόνο που ήθελαν ήταν να γλιτώσουν από το θάνατο και την φρίκη του πολέμου στοχεύοντας σε μια καλύτερη ζωή. Αλλά αυτά είναι ψιλά γράμματα για τους Ευρωπαίους ηγέτες..
Πού πήγαν τέλος πάντων όλες αυτές οι αξίες του Διαφωτισμού που έχτισαν τα θεμέλια της Ευρώπης; Αν σκεφτεί κανείς προσωπικότητες όπως ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, θα καταλάβει τι φταίει για αυτήν την απότομη στροφή του «πνεύματος» του ευρωπαϊκού διαφωτισμού.
Αν ζούσαν όμως σήμερα αυτοί που άναψαν την σπίθα για να πάρει ζωή η Ευρώπη τι θα έλεγαν; Οι Διαφωτιστές Ντενί Ντιντερό, Ζαν λε Ροντ ντ” Αλαμπέρ και Ζαν Ζακ Ρουσσώ συγκρότησαν το ιδεολογικό υπόβαθρο του Διαφωτισμού στην Εγκυκλοπαίδεια. Ο Τζων Λοκ διατύπωσε τη θεωρία του Κοινωνικού Συμβολαίου, προτρέποντας σε μια Ευρώπη που θα υποστήριζε τα δικαιώματα του ανθρώπου. Ενώ μη ξεχνάμε ότι ανάμεσα στους σημαντικούς εκφραστές του Διαφωτισμού τοποθετούνται ο Βολταίρος και ο Μοντεσκιέ. Νομίζω, πως θα επαναστατούσαν ξανά και θα οικοδομούσαν μια νέα Ευρώπη πιο ανθρώπινη λιγότερο βάρβαρη.
Αυτά τα χρόνια που ζήσαμε και θα ζήσουμε θα γραφτούν στην ιστορία. Παρά το λιφτινγκ, η ασχήμια της σύγχρονης Ευρώπης είναι πια τόσο έντονη που προκαλεί την κοινωνική και παγκόσμια κατακραυγή. Μέχρι την στιγμή που θα βρει, αν βρει ποτέ ξανά, τον λόγο που ιδρύθηκε και τα χαμένα ιδανικά που η ιδία στραγγάλισε με την στάση της απέναντι στην ανθρωπιστική κρίση και όχι μόνο. Μέχρι τότε όμως, ας ελπίσουμε σε μικρές αναλαμπές και μπάι – μπας.