Το κυνήγι της πλαστικής σακούλας

Ηλέκτρα Κλείτσα

Η πρόσφατη απόφαση της κυβέρνησης να περιορίσει τη χρήση της πλαστικής σακούλας στα εμπορικά καταστήματα απαγορεύοντας τη δωρεάν διανομή τους, έχει προκαλέσει έντονες συζητήσεις και προβληματισμό. Το μέτρο αυτό στοχεύει, θεωρητικά τουλάχιστον, στην προστασία του περιβάλλοντος από τον πελώριο όγκο των πλαστικών που καταλήγουν πεταμένα, απειλώντας ακόμη και την επιβίωση ευαίσθητων οικοσυστημάτων. Πως θα λειτουργήσει όμως στην πράξη;

Ένας παγκόσμιος εφιάλτης

Υπολογίζεται ότι κάθε χρόνο καταλήγουν στους ωκεανούς του πλανήτη μεταξύ 1,15 και 2,41 εκατομμύρια τόνοι πλαστικών αποβλήτων, ενώ μέχρι το 2050 θα υπάρχουν στους ωκεανούς περισσότερα πλαστικά σκουπίδια από ό,τι ψάρια! Τα απόβλητα αυτά και κυρίως οι λεπτές πλαστικές σακούλες που διασπώνται πιο γρήγορα σε μικρότερα κομμάτια, καταλήγουν στο καθημερινό μενού των ψαριών και άλλων θαλάσσιων οργανισμών, φτάνοντας έτσι κάποια στιγμή στο πιάτο μας.


Μόνο στην κλειστή θάλασσα της Μεσογείου, της οποίας η ανανέωση απαιτεί περίπου 90 χρόνια, κυκλοφορούν περίπου 250 δισεκατομμύρια μικροσωματίδια πλαστικού. Στην Ελλάδα, όπου κάθε άνθρωπος χρησιμοποιεί κατά μέσο όρο 400 σακούλες το χρόνο, ένα στα δύο απορρίμματα στο βυθό της θάλασσας είναι πλαστική σακούλα! Όσο για την πλήρη διάλυσή τους, υπολογίζεται ότι απαιτούνται περίπου 400 χρόνια.
Με βάση τα παραπάνω, είναι προφανές ότι η προσπάθεια περιορισμού της χρήσης πλαστικών είναι παραπάνω από απαραίτητη. Μπορεί όμως το πρόβλημα να λυθεί χρεώνοντας την πλαστική σακούλα στα καταστήματα; Κι ακόμη κι αν το μέτρο φέρει αποτελέσματα, τελικά ποιος θα πληρώσει γι’ αυτό; Οι βιομηχανίες που παράγουν ατελείωτους τόνους πλαστικών συσκευασιών για να κάνουν τα προϊόντα τους πιο ελκυστικά και βγάζουν ατελείωτα κέρδη, ή για άλλη μια φορά οι καταναλωτές;

Ποιος πληρώνει τελικά;

Όπως φαίνεται, η ελληνική κυβέρνηση, όπως και η Ε.Ε., της οποίας η οδηγία εξάλλου εφαρμόζεται με το συγκεκριμένο μέτρο, έχουν αποφασίσει να εισπράξουν το «περιβαλλοντικό τέλος», όχι από τις βιομηχανίες που παράγουν και διαθέτουν ανεξέλεγκτα στην αγορά αμέτρητους τόνους άχρηστων πλαστικών, αλλά όλους εμάς που χρησιμοποιούμε τις σακούλες. Το επιχείρημα είναι γνωστό: Η ευθύνη είναι συλλογική. Για την καταστροφή του περιβάλλοντος, ευθυνόμαστε όλοι το ίδιο. Με παρόμοια επιχειρήματα, προσπαθούν να αποδώσουν την ευθύνη για την υπερθέρμανση του πλανήτη στο φως που ξεχνάμε αναμμένο στο δωμάτιό μας, ή για την εξάντληση των φυσικών πόρων στη βρύση που μένει ανοιχτή ενώ βουρτσίζουμε τα δόντια μας.
Γενικά, φταίμε όλοι! Και για να βάλουμε μυαλό, θα πληρώνουμε τις πλαστικές σακούλες, μέχρι να τις αντικαταστήσουμε με πάνινες ή χάρτινες. Γιατί κι αυτό είναι δική μας ευθύνη και όχι των πολυκαταστημάτων. Ούτε λόγος βέβαια για να υποχρεωθούν οι βιομηχανίες να παράγουν λιγότερο πλαστικό και να το ανακυκλώνουν. Ούτε συζήτηση για να υποχρεωθούν οι μεγάλες αλυσίδες σούπερ μάρκετ να καταργήσουν πλήρως τις πλαστικές σακούλες, παρέχοντας δωρεάν χάρτινες ή πάνινες τσάντες μεταφοράς. Για τη ρύπανση φταίει ο καταναλωτής και αυτός πρέπει να πληρώσει!
Αντί λοιπόν να υποχρεώσει η κυβέρνηση τις βιομηχανίες και τις αλυσίδες των πολυκαταστημάτων να μειώσουν τη χρήση των πλαστικών (και με πρόστιμα βέβαια αν χρειαστεί), πληρώνουμε πρόστιμο όλοι εμείς, για να συνεχίζουν οι βιομηχανίες και τα σούπερ μάρκετ να βγάζουν κέρδη και η κυβέρνηση να εμφανίζει περιβαλλοντικό πρόσωπο.

Πλαστικά δεν είναι μόνο οι σακούλες

Η χρήση πλαστικού, έχει τις τελευταίες δεκαετίες ξεφύγει από κάθε όριο λογικής. Στον παραλογισμό της αγοράς σήμερα, μπορεί κανείς να βρει από καθαρισμένα πορτοκάλια μέσα σε πλαστικά κουτιά, κομμένες σαλάτες σε πλαστικές σακούλες, ακόμη και πλαστικά καλαμάκια για τον καφέ, τυλιγμένα το καθένα ξεχωριστά στη δική του νάυλον συσκευασία και όλα μαζί σε μια μεγαλύτερη πλαστική συσκευασία! Αντικείμενα τα οποία θα μπορούσαν μια χαρά να κυκλοφορούν στην αγορά χωρίς κάποιου είδους «ενδυμασία», καλύπτονται με πλαστικό για να γίνουν πιο «όμορφα» και ελκυστικά.

Αντί λοιπόν να συζητάμε για μέτρα ελέγχου πάνω στην ανεξέλεγκτη παραγωγή και διάθεση στην αγορά πλαστικών συσκευασιών, συζητάμε για το πως θα μετακυλιστεί το κόστος μείωσης της ρύπανσης σε όλους εμάς. Και το ακόμη χειρότερο είναι ότι το παραπάνω μέτρο, μπορεί να μετριάσει σε ένα βαθμό, αλλά δεν πρόκειται να λύσει ολοκληρωτικά το πρόβλημα. Ακόμη και η πλήρης απαγόρευση της πλαστικής σακούλας και η αντικατάστασή της από χάρτινες, ή πάνινες δε θα αρκούσε για να απαλλαγούμε από τον πλαστικό εφιάλτη. Για τον επιπλέον λόγο, ότι το σύστημα διαλογής και διαχείρισης των απορριμμάτων σήμερα, δεν επιτρέπει τον τερματισμό ή έστω τη σημαντική μείωση στη χρήση της πλαστικής σακούλας.

Που πηγαίνουν οι σακούλες όταν πεθαίνουν;

Δεν είναι σπάνιο το φαινόμενο κάνοντας μια βόλτα στο δάσος, ή στην παραλία να συναντάμε ενοχλητικά μεγάλες ποσότητες πλαστικών απορριμμάτων, είτε πρόκειται για ποτήρια ή μπουκάλια μιας χρήσης, είτε για πλαστικές σακούλες. Πολλά από αυτά κατέληξαν εκεί λόγω της αδιαφορίας κάποιων ανθρώπων για το φυσικό περιβάλλον. Άλλα, παρασύρθηκαν από τον αέρα ή τη βροχή από έναν ξέχειλο κάδο σκουπιδιών. Ένα μεγάλο ποσοστό των πλαστικών αποβλήτων όμως, και κυρίως της πλαστικής σακούλας, δε βρίσκεται εκεί. Βρίσκεται στις χωματερές, αφού μετά τη μεταφορά των εμπορευμάτων στο σπίτι, αναγκαστικά χρησιμοποιούμε πλαστικές σακούλες για να συλλέξουμε τα σκουπίδια και να τα μεταφέρουμε στους κάδους.

Αν απαγορεύονταν πλήρως οι πλαστικές σακούλες μεταφοράς εμπορευμάτων στα καταστήματα (κάτι που φυσικά είναι απαράιτητο) τότε αναγκαστικά θα αυξανόταν η αγορά και η χρήση των μαύρων πλαστικών σάκων σκουπιδιών. Έτσι θα μειωνόταν σημαντικά ο όγκος των πλαστικών που καταλήγει ανεξέλεγκτα στις θάλασσες και τα δάση, αλλά δε θα συνέβαινε το ίδιο με το σύνολο των πλαστικών αποβλήτων. Γιατί, οι περισσότερες σακούλες από τα πολυκαταστήματα χρησιμεύουν για να μαζεύουμε τα σκουπίδια. Αν ο κόσμος δεν τις παίρνει από τα σούπερ μάρκετ, θα αναγκαστεί να αγοράσει.
Μπορεί κάποια στιγμή στο μέλλον να τρώμε λιγότερο πλαστικό με την τσιπούρα μας. Μπορεί να βελτιωθεί σε ένα βαθμό η υγεία των θαλάσσιων και άλλων οικοσυστημάτων. Όσο όμως το σύστημα διαλογής και διαχείρισης απορριμμάτων παραμένει ως έχει, ακόμη και το μέτρο της πλήρους απαγόρευσης πλαστικών σακουλών μεταφοράς δεν αρκεί. Θα παραμείνουν στη ζωή μας και θα καταλήξουν σε κάποια χωματερή, αγκαλιά με τα υπόλοιπα σκουπίδια μας.
Συνολική λύση στο πρόβλημα μπορεί να βρεθεί μόνο αν εφαρμοστεί μια γενική αλλαγή στην διαχείριση απορριμμάτων (διαβάστε τις συνολικές μας προτάσεις για το θέμα εδώ)

Περιβαλλοντική ευαισθησία με γεύση υποκρισίας

Ανάμεσα στα υπόλοιπα, δεν μπορούμε να ξεχνάμε ότι το παραπάνω μέτρο εφαρμόζεται από μία κυβέρνηση, η οποία πρόσφατα επέκτεινε ακόμη περισσότερο τη χωματερή της Φυλής, αντί να πάρει μέτρα στην κατεύθυνση της ξεχωριστής διαλογής, της ανακύκλωσης και της κομποστοποίησης. Μια κυβέρνηση που δίνει άδεια στην ΑΓΕΤ στο Βόλο να καίει σκουπίδια και επιτρέπει στην Eldorado Gold να αποψιλώνει ένα αρχέγονο δάσος στη Χαλκιδική και να δηλητηριάζει το νερό και το έδαφος της περιοχής. Πρόκειται μόνο για λίγα παραδείγματα των περιβαλλοντικών εγκλημάτων τα οποία συντελούνται τα τελευταία χρόνια και μάλιστα από την κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ, ενός κόμματος που κάποτε συμμετείχε υποτίθεται στα κινήματα για την προστασία του περιβάλλοντος. Σήμερα, έχει βάλει την υπογραφή του σε τόσες καταστροφές, που το μόνο που του μένει να κάνει, είναι να κρυφτεί πίσω από μια πλαστική σακούλα…