Ο πίνακας «Η 3η Μαΐου 1808» του Φρανσίκο Γκόγια, ζωγραφίστηκε το 1814
για να πει την ιστορία της Ισπανικής αντίστασης απέναντι στις δυνάμεις
του Ναπολέοντα. Όταν ο Ναπολέων λεηλατούσε την Ευρώπη, εγκαινίασε ένα
σχέδιο για να στέψει τον αδερφό του βασιλιά της Ισπανίας. Οι δυνάμεις
του Ναπολέοντα μπήκαν στην Ισπανία αρχές του 1808, με πρόφαση την
επιδρομή στην Πορτογαλία. Αλλά μόλις οι προθέσεις του έγιναν γνωστές
ξεκίνησε η Ισπανική αντίσταση. Αντίσταση η οποία πνίγηκε στην Μαδρίτη,
στις 3 Μαΐου του 1808.
Αυτή την υποταγή αφηγείται ο πίνακας αυτός του Γκόγια. Εδώ ο πόλεμος δεν έχει σχέση με τον ηρωισμό. Πρόκειται για ωμή υποταγή. Δεν υπάρχουν ούτε πανηγυρισμοί από πλευράς Γαλλίας, αλλά και καμία προσπάθεια εξιδανίκευσης των θυμάτων. Ο πίνακας δεν θυμίζει σε τίποτε τις ρομαντικές τάσεις της εποχής της, αλλά δίνει έμφαση στη σύνθεση μιας σκοτεινής ατμόσφαιρας, μιας κατάστασης που έχει σχέση με τη στοίχιση των συμμετεχόντων, κατακτητών και υπόδουλων. Βέβαια ένα εκτελεστικό απόσπασμα, δεν θα στέκονταν ποτέ τόσο κοντά στα θύματα του, ωστόσο αυτή η έλλειψη απόστασης εκφράζει την ενωμένη δύναμη ενάντια στα θύματα. Σκληρά χρώματα, έλλειψη ισορροπίας, έλλειψη λεπτομέρειας, εντείνουν την κτηνωδία της στιγμής.
Σε αυτόν τον πίνακα βλέπει κανείς την υποταγή και την αντίσταση. Η υποταγή είναι αποτέλεσμα της αντίστασης των πολεμιστών ως και μια μόνο ημέρα πριν. Τα θύματα δεν έχουν καμία επιλογή. Πέρα από το να παραδοθούν στο απόσπασμα. Η αδυναμία τους απεικονίζεται μέσα από τον τρόπο που «πέφτουν», άκομψα, άγαρμπα, άρρυθμα, σχεδόν ανοργάνωτα. Πολλοί κριτικοί είπαν πως ο πίνακας αυτός τους θύμισε την ίδια τη σταύρωση, με κυρίαρχα τα χρώματα του κίτρινου και του λευκού. Ο Γκόγια συμπαθεί τα θύματα. Αλλά δεν τα εξιλεώνει. Μόνο τα διαχωρίζει χρησιμοποιώντας έντονα χρώματα. Αυτός ο πίνακας δεν έχει κανένα στοιχείο ντροπής από τους υποταγμένους όπως «Το σπίτι της Σκλαβιάς», αλλά ούτε θρίαμβο όπως τον απέδωσε ο Γκόγια στην «Εξέγερση της Βαρσοβίας». Αυτό που παρακολουθούμε είναι ένα απλό συμβάν, μια παράδοση, μια υποταγή, ένα γεγονός αναπόφευκτο. Η υποταγή μιας χώρας σε μιαν άλλη. Χωρίς ντροπές, ηττοπάθειες, χωρίς θριαμβολογίες. Κάπως έτσι υποτάσσεται η Ελλάδα στους λοιπούς Ευρωπαίους.
Αυτή την υποταγή αφηγείται ο πίνακας αυτός του Γκόγια. Εδώ ο πόλεμος δεν έχει σχέση με τον ηρωισμό. Πρόκειται για ωμή υποταγή. Δεν υπάρχουν ούτε πανηγυρισμοί από πλευράς Γαλλίας, αλλά και καμία προσπάθεια εξιδανίκευσης των θυμάτων. Ο πίνακας δεν θυμίζει σε τίποτε τις ρομαντικές τάσεις της εποχής της, αλλά δίνει έμφαση στη σύνθεση μιας σκοτεινής ατμόσφαιρας, μιας κατάστασης που έχει σχέση με τη στοίχιση των συμμετεχόντων, κατακτητών και υπόδουλων. Βέβαια ένα εκτελεστικό απόσπασμα, δεν θα στέκονταν ποτέ τόσο κοντά στα θύματα του, ωστόσο αυτή η έλλειψη απόστασης εκφράζει την ενωμένη δύναμη ενάντια στα θύματα. Σκληρά χρώματα, έλλειψη ισορροπίας, έλλειψη λεπτομέρειας, εντείνουν την κτηνωδία της στιγμής.
Σε αυτόν τον πίνακα βλέπει κανείς την υποταγή και την αντίσταση. Η υποταγή είναι αποτέλεσμα της αντίστασης των πολεμιστών ως και μια μόνο ημέρα πριν. Τα θύματα δεν έχουν καμία επιλογή. Πέρα από το να παραδοθούν στο απόσπασμα. Η αδυναμία τους απεικονίζεται μέσα από τον τρόπο που «πέφτουν», άκομψα, άγαρμπα, άρρυθμα, σχεδόν ανοργάνωτα. Πολλοί κριτικοί είπαν πως ο πίνακας αυτός τους θύμισε την ίδια τη σταύρωση, με κυρίαρχα τα χρώματα του κίτρινου και του λευκού. Ο Γκόγια συμπαθεί τα θύματα. Αλλά δεν τα εξιλεώνει. Μόνο τα διαχωρίζει χρησιμοποιώντας έντονα χρώματα. Αυτός ο πίνακας δεν έχει κανένα στοιχείο ντροπής από τους υποταγμένους όπως «Το σπίτι της Σκλαβιάς», αλλά ούτε θρίαμβο όπως τον απέδωσε ο Γκόγια στην «Εξέγερση της Βαρσοβίας». Αυτό που παρακολουθούμε είναι ένα απλό συμβάν, μια παράδοση, μια υποταγή, ένα γεγονός αναπόφευκτο. Η υποταγή μιας χώρας σε μιαν άλλη. Χωρίς ντροπές, ηττοπάθειες, χωρίς θριαμβολογίες. Κάπως έτσι υποτάσσεται η Ελλάδα στους λοιπούς Ευρωπαίους.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Παράκληση να μην υπάρχουν μηνύματα υβριστικού περιεχομένου.