Δυσκολίες Πολιτευομένου

O Θ.Σ. Έλιοτ τιμήθηκε με τις μεγαλύτερες τιμές που έλαβε άνθρωπος των Γραμμάτων της Ευρώπης. Έγινε γνωστός, κυρίως, από το έργο του «Έρημη χώρα», που ο Έλληνας νομπελίστας Γιώργος Σεφέρης μετέφρασε μαζί με άλλα ποιήματα μεταξύ των  οποίων αυτό που έχει τον εξαιρετικά επίκαιρο τίτλο «Δυσκολίες Πολιτευομένου», γραμμένο το 1932. Το παρακάτω απόσπασμα του ποιήματος, πιστεύω, ότι  θα μπορούσε να θεωρηθεί κείμενο που συντάχθηκε στις μέρες μας, στις δύσκολες και αδιέξοδες ώρες που περνά η χώρα μας οικονομικά, πολιτικά, κοινωνικά.

«ΦΩΝΑΞΕ τι να φωνάξω;

Εκείνο που πρέπει να γίνει πρώτα είναι να σχηματιστούν οι επιτροπές: τα γνωμοδοτικά συμβούλια, διαρκείς επιτροπές, ειδικές επιτροπές και υποεπιτροπές.

Μία επιτροπή έχει διοριστεί για να υποδείξει ένα συμβούλιο μηχανικών.

Ένας γραμματέας φτάνει για πολλές επιτροπές.

Με μισθό μιάμιση λίρα τη βδομάδα που με πέντε σελίνια ετήσια αύξηση

Γίνεται δυόμιση λίρες τη βδομάδα

Κι’ ένα επίδομα τριάντα σελίνια τα Χριστούγεννα

Και μια βδομάδα το χρόνο άδεια.

Τι να φωνάξω ;

Απαιτούμεν μίαν επιτροπήν, μίαν  αντιπροσωπευτικήν επιτροπήν, μίαν επιτροπήν ελέγχου

ΠΑΡΑΙΤΗΣΙΣ !  ΠΑΡΑΙΤΗΣΙΣ ! ΠΑΡΑΙΤΗΣΙΣ !»

Την ώρα που το πολιτικό σύστημα στη χώρα μας ταράσσεται συνθέμελα, πολλά θα είχαν να κερδίσουν οι πολιτικοί μας από το παρελθόν, που αναμφίβολα διδάσκει για το μέλλον, διαβάζοντας και ολίγη ποίηση. Πέρα όμως από την ποίηση του Έλιοτ, που είναι τόσο επίκαιρη, αξίζει να αναφερθώ στον πρόλογο της μετάφρασης του Σεφέρη, όπου ο νομπελίστας δεν αρκείται σε παρατηρήσεις για τη μετάφραση αλλά προχωρά σε επισημάνσεις για την Ελλάδα και τους Έλληνες, γραμμένες το 1967, γι’ αυτό και έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον.

«Ας κοιτάξουμε τι μας υπαγορεύει η πείρα της καθημερινής ζωής μας. Είναι εύκολο πράγμα να λέμε: κλείστε τις πόρτες , οι ξένοι θα μας μολύνουν, οι θεοί δεν το θέλουν. Σύμφωνοι, αλλά πρέπει να είμαστε συνεπείς. Την πνευματική καλλιέργεια ενός λαού, δυστυχώς, δεν τη φτιάνει μονάχα ο ποιητής , τη φτιάχνουν ακόμη – και στην περίπτωση αυτή με τρόπο ολωσδιόλου ανεξέλεγκτο και ασύδοτο- το ραδιόφωνο, τα τηλέτυπα, τα διάφορα ξενόφωνα ή ελληνόφωνα περιοδικά, οι προπαγάνδες κάθε λογής και τέλος η πολιτική ζωή του κόσμου μας, που έχει πάθει τέτοιο συμφυρμό ώστε ένα γεγονός που γίνεται στη Σαγκάη ή στην Τεχεράνη να έχει άμεσο αντίκτυπο, όχι στον εγκέφαλο ενός εξαιρετικά διορατικού πολιτευομένου, αλλά στην καθημερινή ζωή του συνταξιούχου που κοιτάζει το περιβολάκι του στις Κουκουβάουνες. Το πρόβλημα δεν είναι τόσο απλό. Με την πορεία που πήρε ο κόσμος μετατοπιστήκαμε ξαφνικά από μια θέση τυπικού ενδιαφέροντος σε μια θέση ενδιαφέροντος γενικού και είμαστε ένα από τα επίκεντρα της παγκόσμιας κρίσης.  Αυτό δημιουργεί ανάμεσα στον τόπο μας και τα μεγάλα κράτη της γης επαφές τόσο επιτακτικές και τόσο διεισδυτικές που δεν μπορούμε καν να τις υποψιαστούμε πριν από μια ή δύο δεκαετηρίδες… Η μοίρα μας θέλησε να αντιμετωπίζουμε τον κίνδυνο σχεδόν αβοήθητοι, γιατί χάσαμε πολύτιμο καιρό και στο θέμα της παιδείας και στο θέμα της γενικής πνευματικής καλλιέργειας του τόπου. Είναι κρίμα… Το δίλημμα είναι αμείλικτο: είτε θα αντικρύσουμε το δυτικό πολιτισμό, που είναι κατά μέγα μέρος και δικός μας , μελετώντας με λογισμό και με νηφάλιο θάρρος τις ζωντανές πηγές του- κι’αυτό δε  βλέπω  πώς μπορεί να γίνει αν δεν αντλήσουμε τη δύναμη από τις δικές μας ρίζες και χωρίς ένα συστηματικό μόχθο για τη δική μας παράδοση- είτε θα του γυρίσουμε τις πλάτες και θα τον αγνοήσουμε, αφίνοντάς τον να μας υπερφαλαγγίσει, με κάποιον τρόπο από τα κάτω, με τη βιομηχανοποιημένη, την αγοραία, τη χειρότερη μορφή της επίδρασής του.»

Ας διαβάσουμε, λοιπόν, όλοι μας πολιτικοί και πολίτες τους ποιητές μας, ας στοχαστούμε και ας διδαχθούμε από το παρελθόν μήπως και μπορέσουμε να προχωρήσουμε στο μέλλον που αξίζει στην Ελλάδα μας.

*Η Καθηγήτρια Στέλλα Πριόβολου είναι πρόεδρος στο Τμήμα Ιταλικής Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών.