Τρεις μεγάλες τραγωδίες

Από την εποχή του Μαρξ δεν σταμάτησαν ποτέ οι προβλέψεις, σχετικά με το ότι πλησιάζει η καταστροφή του καπιταλιστικού συστήματος, χωρίς όμως να έχει συμβεί κάτι τέτοιο – οπότε, παρά τις ενδείξεις παγκοσμίου κραχ, είμαστε επιφυλακτικοί  

.

Πολλές οι αναφορές σχετικά με το ότι, κατάφερε τελικά η Αργεντινή να ξεφύγει από την παγίδα που της είχαν στήσει τα κερδοσκοπικά κεφάλαια. Εν τούτοις, τα γεγονότα δεν είναι τόσο ευχάριστα όσο ακούγονται – ξεκινώντας από το πολεμικό πλοίο της χώρας, το οποίο είχαν κατασχέσει οι πιστωτές της στο λιμάνι της Γκάνα.

Στη συνέχεια, η αριστερή πρόεδρος της σταμάτησε να πετάει με τα κυβερνητικά αεροσκάφη στο εξωτερικό, φοβούμενη πως θα κατάσχονταν επίσης – αφού οι διεθνείς δανειστές προσπαθούσαν να την πιέσουν όσο περισσότερο μπορούσαν, έτσι ώστε να εξοφλήσει τις υποχρεώσεις της.

Τελικά, μετά από 15 χρόνια συγκρούσεων, η Αργεντινή συνθηκολόγησε (γεγονός που θεωρούμε ως την πρώτη τραγωδία), όταν ανέλαβε την εξουσία η συντηρητική παράταξη – με αποτέλεσμα τα κερδοσκοπικά κεφάλαια να κερδίσουν τεράστια ποσά. Πριν από όλα το Brace Bridge Capital, τα κέρδη του οποίου έφτασαν στο 800%– αφού εισέπραξε για τα ομόλογα, τα οποία είχε αγοράσει έναντι 120 εκ. $, περί τα 950 εκ. $, εγγράφοντας 830 εκ. κέρδος στον ισολογισμό του.

Τα ποσοστιαία κέρδη του σημαντικότερου «διώκτη» της Αργεντινής, του Paul Singer, ήταν πολύ λιγότερα – αφού έφτασαν στο 370%. Εν τούτοις, πούλησε τα ομόλογα που είχε αγοράσει μόλις για 617 εκ. $ έναντι 2,3 δις$ – αποκομίζοντας ως εκ τούτου πάνω από 1,68 δις $.

Οι τρομοκράτες, οι τοκογλύφοι και οι γύπες λοιπόν, όπως πολύ σωστά είχε αποκαλέσει τα κερδοσκοπικά κεφάλαια η πρώην πρόεδρος της Αργεντινής, τα οποία είχαν αγοράσει τα ομόλογα όταν χρεοκόπησε η χώρα,αρνούμενα στη συνέχεια να συμφωνήσουν με το κούρεμα (75% για τους υπόλοιπους), πέτυχαν τελικά το στόχο τους – ενώ ο νέος πρόεδρος αναγκάσθηκε να συμφωνήσει, επειδή η χώρα του είχε αποκοπεί εντελώς από τις χρηματαγορές, οπότε δεν μπορούσε να χρηματοδοτήσει τις ανάγκες της.

Το συμπέρασμα μας για την Ελλάδα, με κριτήριο τις εμπειρίες της Αργεντινής, δεν είναι ότι καλύτερο για την ανάγκη διαγραφής των χρεών της – ειδικά μετά το PSI, όπου κανένας δεν γνωρίζει τι ακριβώς έχουν υπογράψει έκτοτε οι κυβερνήσεις της. Σε κάθε περίπτωση, οι ιδιώτες επενδυτές επέβαλλαν τότε το αγγλικό δίκαιο στα ελληνικά ομόλογα που αντάλλαξαν, στο οποίο υπάγονταν επίσης εκείνα τα ομόλογα της Αργεντινής που τελικά εισέπραξαν με υπερκέρδη τα κερδοσκοπικά κεφάλαια – οπότε δεν υπάρχει καμία δυνατότητα να μην τους πληρώσει κανείς, αποφασίζοντας μονομερώς τη διαγραφή τους.

Φαίνεται επομένως πως είμαστε πράγματι παγιδευμένοι στο ευρώ, στο χρέος και στα μνημόνια (ανάλυση), με ελάχιστες (εάν όχι καμία) δυνατότητες απεγκλωβισμού μας – καταδικασμένοι από την κυβέρνηση του 2011, η οποία υπέγραψε το καταστροφικό PSI. παρά το ότι έως τότε τα ομόλογα μας ήταν κατά 90% στο ελληνικό δίκαιο, οπότε υπήρχε η δυνατότητα μετατροπής τους σε δραχμές. Αφού λοιπόν χάθηκε η μεγάλη μας ευκαιρία, εάν πράγματι έχουμε τη δυνατότητα της στάσης πληρωμών τότε ίσως μόνο εντός της Ευρωζώνης – επειδή διαφορετικά θα ήταν αδύνατον ποτέ να εξυπηρετήσουμε τα χρέη μας σε ευρώ, έχοντας τη δραχμή ως εθνικό νόμισμα.

.

Η Ιταλική τραγωδία

Δεν αντιμετωπίζουμε όμως μόνο εμείς προβλήματα επιβίωσης. Η Ιταλία είναι επίσης σε μία πολύ άσχημη οικονομική κατάσταση, παρά τις μεταρρυθμίσεις που δρομολόγησε ο πρωθυπουργός της – αφού τελικά δεν κατάφερε απολύτως τίποτα. Το μεγάλο της πρόβλημα δεν είναι άλλο από το χρεοκοπημένο τραπεζικό της σύστημα – το οποίο διατηρείται ακόμη σε λειτουργία τεχνητά, με τις κρυφές και φανερές ενέσεις ρευστότητας της ΕΚΤ.

Ειδικότερα, τα κόκκινα δάνεια στους Ισολογισμούς των τραπεζών της έχουν ήδη φτάσει στο εξωπραγματικό ποσόν των 350 δις € – είναι υψηλότερα δηλαδή από το δημόσιο χρέος της Ελλάδας. Το ποσόν αυτό πλησιάζει στο 20% των συνολικών πιστώσεων τους, καθώς επίσης του ΑΕΠ της Ιταλίας – μακράν το υψηλότερο μεταξύ όλων των χωρών της G7.

Στην ενδεχόμενη περίπτωση μίας καινούργιας κατάρρευσης, θα έπρεπε να υιοθετηθούν οι νέοι ευρωπαϊκοί κανόνες διάσωσης των τραπεζών (Bank Recovery and Resolution Directive – BRRD) – σύμφωνα με τους οποίους πριν χρησιμοποιηθούν κρατικά χρήματα, θα πρέπει να συμβάλλουν οι μέτοχοι, καθώς επίσης οι κάτοχοι των ομολόγων τους και οι καταθέτες.

Εάν όμως ακολουθούσε ένα τέτοιο «κούρεμα», τότε θα ζημιωνόταν κυρίως οι αδύναμες εισοδηματικές τάξεις, οι οποίες στηρίζουν το σημερινό πρωθυπουργό – επειδή, με βάση το γράφημα που ακολουθεί, τα τραπεζικά ομόλογα των ινστιτούτων της χώρας (ανοιχτή κίτρινη επιφάνεια) κατέχονται κατά 46% από τα ιταλικά νοικοκυριά.

.

.

Το μεγάλο πλεονέκτημα λοιπόν της Ιταλίας, ο εσωτερικός δανεισμός της τόσο όσον αφορά το δημόσιο, όσο και τις τράπεζες, ο οποίος υπολογίζεται στα ίδια περίπου ποσοστά (50% σε ομόλογα του δημοσίου, 46% σε ομόλογα τραπεζών), ίσως τελικά να αποδειχθεί θανατηφόρο – σημειώνοντας πως τα αντίστοιχα ποσοστά στην Ελλάδα δεν είχαν ξεπεράσει ποτέ το 10%.

Κατά την πάγια άποψη μας πάντως, εάν κάποια χώρα πρέπει να φύγει από το ευρώ, έχοντας ταυτόχρονα τη δυνατότητα να το επιδιώξει, αυτή είναι η Ιταλία. Εάν δεν το επιχειρήσει, προβλέπεται πως θα αντιμετωπίσει τεράστιες δυσκολίες – πόσο μάλλον αφού τα ευρωπαϊκά ταμεία διάσωσης είναι αδύνατον ποτέ να αρκέσουν, για τη χρηματοδότηση του τεράστιου χρέους της.

Έχοντας φτάσει στο τρομακτικό ύψος των 2,18 τρις € στα μέσα του 2015, ξεπέρασε σε απόλυτο μέγεθος ακόμη και τη Γερμανία – ενώ είναι σχεδόν επτά φορές μεγαλύτερο από το ελληνικό. Εάν σε αυτό το ποσόν προσθέσει κανείς τα χρήματα που απαιτούνται για τη διάσωση των χρεοκοπημένων τραπεζών της, καθώς επίσης τους «σκελετούς» που κρύβει στα βιβλία της, τότε θα κατανοήσει πως η Ιταλία είναι δυστυχώς χρεοκοπημένη – πιθανότατα χωρίς καμία άλλη δυνατότητα διάσωσης, εκτός από τη διαγραφή χρέους.

.

Η τραγωδία των κεντρικών τραπεζών

Περαιτέρω, η αδυναμία των κεντρικών τραπεζών να ανταπεξέλθουν με τα προβλήματα της οικονομίας φαίνεται εν πρώτοις από το γεγονός ότι, η μία μετά την άλλη υιοθετούν αρνητικά επιτόκια – παρά το ότι γνωρίζουν πολύ καλά πως έχουν πλέον αποτύχει.

Η συνεχής αύξηση της ποσότητας φθηνού χρήματος δεν είχε κανένα θετικό αποτέλεσμα, ενώ πολλοί θεωρούν πως οφείλεται στον οικονομικό νόμο της «φθίνουσας οριακής ωφέλειας» – σύμφωνα με τον οποίο «η κατανάλωση ενός αγαθού, το οποίο προσφέρεται σε συνεχώς μεγαλύτερες ποσότητες, χαρακτηρίζεται από μια διαρκώς μειούμενη επιπρόσθετη ωφέλεια«.

Ο νόμος αυτός αφορά βέβαια μόνο τα καταναλωτικά αγαθά. Εν τούτοις, φαίνεται πως ισχύει και για τα χρήματα, με τα οποία οι κεντρικές τράπεζες έχουν πλημμυρίσει τις αγορές τα τελευταία χρόνια. Υποθέτουμε επομένως πως η φράση του διοικητή της ΕΚΤ, σύμφωνα με την οποία θα κάνει για το ευρώ οτιδήποτε χρειαστεί (whatever it takes), είχε αποτέλεσμα μία και μοναδική φορά – το 2012.

Σήμερα φαίνεται πως η οριακή ωφέλεια δεν είναι μόνο φθίνουσα, αλλά μηδενική – κρίνοντας από το ότι η Ευρωζώνη δεν μπορεί να αποφύγει την ύφεση, τα χρέη όλων (δημόσια και ιδιωτικά) ευρίσκονται στα ύψη, ενώ προβλέπονται μαζικές αθετήσεις πληρωμών και η τελική διάλυση του ευρώ.

Μία από τις πολλές ενδείξεις της απώλειας της μάχης των μαχών από τις κεντρικές τράπεζες είναι η τιμή του χρυσού – η οποία, παρά τις αγωνιώδεις προσπάθειες χειραγώγησης της, ακολουθεί ανοδική πορεία. Η απόδοση του, η οποία φαίνεται στο γράφημα που ακολουθεί (σε ελβετικά φράγκα), ήταν μεγαλύτερη από όλες τις υπόλοιπες επενδύσεις – σε σχέση με τις αρχές του 2016.

.

Επεξήγηση γραφήματος: Ποσοστιαία απόδοση σε φράγκα (χρυσός, ομόλογα Ελβετίας, ομόλογα Η.Π.Α., ομόλογα υψηλού ρίσκου, μετοχές αναπτυσσομένων οικονομιών, αμερικανικές μετοχές, μετοχές Ιαπωνίας, μετοχές Ευρώπης, μετοχές Γερμανίας, μετοχές Ελβετίας, πετρέλαιο, μετοχές Κίνας).

.

Συνεχίζοντας, υπό κανονικές συνθήκες η τιμή του χρυσού αυξάνεται όταν τα βασικά επιτόκια υποχωρούν ξαφνικά – επειδή μόνο τότε είναι ελκυστική η επένδυση σε χρυσό, ο οποίος δεν προσφέρει τόκους. Αυτός ήταν ο λόγος που η τιμή του αυξανόταν τους δύο προηγούμενους μήνες, όταν τα επιτόκια μειωνόταν παγκοσμίως.

Εν τούτοις, οι αποδόσεις των αμερικανικών μακροπρόθεσμων ομολόγων αυξήθηκαν ξανά πρόσφατα, οι φόβοι κατάρρευσης των αγορών περιορίσθηκαν και οι τιμές των μετοχών ακολούθησαν ανοδική πορεία – οπότε η τιμή του χρυσού έπρεπε να υποχωρήσει.

Δεν συνέβη όμως κάτι τέτοιο, ενώ τα αποθέματα των εισηγμένων επενδυτικών κεφαλαίων (ETF) σε χρυσό συνεχίζουν να αυξάνονται (+17% από τις αρχές του έτους). Οι ιδιώτες επενδυτές αγοράζουν επίσης χρυσό, στηρίζοντας την άνοδο της τιμής του – οπότε φαίνεται πως δεν αυξάνεται πλέον ως αποτέλεσμα των αλλαγών στα επιτόκια, αλλά επειδή όλο και περισσότεροι χάνουν την εμπιστοσύνη τους στις κεντρικές τράπεζες.

Το γεγονός αυτό, εάν συνεχιστεί, θα λειτουργήσει ως μία αυτοεκπληρούμενη προφητεία, λόγω της οποίας δεν είναι απίθανο να ολοκληρωθεί η τρίτη και μεγαλύτερη τραγωδία – η οποία θα μπορούσε να οδηγήσει ακόμη και στην κατάρρευση του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Κατά την άποψη μας δε, μόνο εάν αυξηθούν η τιμές της ενέργειας θα μπορούσε να αντιστραφεί η πορεία προς το χάος – κάτι που ελπίζουμε να κατανοήσουν οι μεγάλες χώρες, σταματώντας τον μεταξύ τους πετρελαϊκό πόλεμο όσο υπάρχει ακόμη καιρός.

.

Επίλογος

Όλοι γνωρίζουμε πως από την εποχή του Μαρξ δεν σταμάτησαν οι προβλέψεις, σχετικά με το ότι πλησιάζει η καταστροφή του καπιταλιστικού συστήματος – χωρίς ποτέ να συμβεί κάτι τέτοιο μέχρι σήμερα. Επίσης όλοι γνωρίζουν πως τα τελευταία 60 χρόνια, ειδικά μετά τη μονομερή έξοδο των Η.Π.Α. από τον κανόνα του χρυσού, όλοι προέβλεπαν το τέλος της αμερικανικής ηγεμονίας στον πλανήτη – επίσης χωρίς να έχει συμβεί ποτέ κάτι τέτοιο, μέχρι σήμερα.

Κάτι ανάλογο διαπιστώνεται με το δυτικό χρηματοπιστωτικό σύστημα – το οποίο όμως παραμένει ανέπαφο και κυρίαρχο στον πλανήτη. Επομένως, θα ήταν ανόητο να προβούμε σε ανάλογες προβλέψεις, απλά και μόνο στηριζόμενοι σε ενδείξεις – χωρίς όμως αυτό να σημαίνει πως δεν πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί, λαμβάνοντας υπ’ όψιν μας σοβαρά όλα τα ενδεχόμενα.