Το Ανερχόμενο Οικονομικό Θαύμα στην Περιοχή μας.

Αν κάποιος σας ανέφερε ότι μιά χώρα έχει 15% δανεισμό πάνω στο ΑΕΠ της, ανεργία γύρω στο 9%, ανεργία στην πρωτεύουσά της γύρω στο 3%, προβλεπόμενη ανάπτυξη το 2010 περί το 1% και το 2011 περί το 3%, φόρο στα εταιρικά και προσωπικά εισοδήματα 10% και είναι μέλος της ΕΕ, τι θα λέγατε; Ότι πιθανόν είναι η ιδανική χώρα για δραστηριότητα. Να λοιπόν που αυτή η δύσκολη να γίνει πιστευτή για πολλούς  χώρα είναι δίπλα μας. Είναι η Βουλγαρία, μιά χώρα 7,5 εκατομμυρίων κατοίκων, που έχει σύνορα στα Βορειοανατολικά με την Ελλάδα.

Η Βουλγαρία, αθόρυβα και χωρίς να το παρατηρούν πολλοί, συντελεί ένα μικρό οικονομικό θαύμα. Μιά χώρα που το 1998 είχε κυριολεκτικά καταρρεύσει και πτωχεύσει και κατόπιν τέθηκε υπό την κηδεμονία του ΔΝΤ, σήμερα έχει καταφέρει να είναι μέλος της ΕΕ και του ΝΑΤΟ, να έχει παρουσιάσει μιά γιγαντιαία ανάπτυξη μετά το 2002 και μέχρι το 2008, που όμως δεν συνοδεύτηκε απο δανεισμό και ελλείματα, αλλά από συνεχή πλεονάσματα, που δημιούργησαν αποθεματικό.

Μάλιστα αυτή η χώρα ήταν η πρώτη, στην ΕΕ, που αναβαθμίστηκε από τους Moody’s μετά το ξέσπασμα της κρίσης που ακολούθησε την κατάρρευση της Lehman Brothers. Το 2009 η χώρα είχε προβλέψει έλλειμα κάτω από 3% αλλά αυτό ανέβηκε στο 3,9% τελικά. Αν είχε μείνει στα πλαίσια του 3%, θα έπιανε απόλυτα τα κριτήρια της Ευρωζώνης, σύμφωνα με τις βάσεις που τέθηκαν στο Maastricht, μαζί με την Φιλανδία και το Λοξεμβούργο. Εφτασε κοντά αλλά δεν έπιασε αυτό το κριτήριο.

Με την εκλογή της κυβέρνησης του Boyko Borissov, ένα χρόνο πρίν, η χώρα έχει μετατραπεί σε ένα ασφαλή προορισμό. Η εγκληματικότητα έχει περιοριστεί σε πολύ χαμηλά επίπεδα, ενώ οι οικονομικοί δείκτες σταδιακά δείχνουν ότι η χώρα επιστρέφει στην ανάπτυξη και μάλιστα με πολύ δυναμικό ρυθμό. Πριν δύο εβδομάδες η ΕΕ την επιβράβευσε στην έκθεση την οποία εξέδωσε για την Ρουμανία και την Βουλγαρία, για την πρόοδό της στην αναδιάρθρωση του δικαστικού συστήματος και του επιτυχούς τρόπου αντιμετώπισης της διαφθοράς.

Είναι πλέον ορατό και πασιφανές για όσους δραστηριοποιούμαστε εκεί, ότι η ζωή επιστρέφει σε ρυθμούς προ κρίσεως. Βλέπουμε πλέον εμφανώς την επιστροφή των διεθνών επενδυτών, των funds και δεκάδων ατόμων που επιλέγουν την χώρα ως ένα Delaware της Ευρώπης για να ξεκινήσουν την δραστηριότητά τους ή να την μεταφέρουν από άλλα μέρη της Ευρώπης.

Η χώρα επίσης έχει και ένα σοβαρό πλάνο στο να ξεχωρίσει στην περιοχή της ΝΑ Ευρώπης ως ενεργειακό, εκτός από οικονομικό, κέντρο. Ηδη η κυβέρνηση της χώρας ακύρωσε την επένδυση Burgas-Αλεξανδρούπολης, θεωρώντας το project αυτό ως μη ωφέλιμο για τη χώρα. Προχωρά σε διαπραγματεύσεις ώστε να φιλοξενήσει τη διεύλευση των αγωγών φυσικού αερίου Nabucco (που θα μεταφέρει αέριο από την Κασπία και το Ιρακ προς την Ευρώπη) και South Stream (που θα μεταφέρει ρωσικό αέριο, μέσω Μ. Θάλασσας προς Ευρώπη και Ελλάδα.

Στο κομμάτι της πράσινης ενέργειας, η δέσμευση της χώρας είναι να βασίζει την εξάρτησή της σε ανανεώσιμες πηγές στο επίπεδο του 16% κατά το 2020. Βέβαια υπάρχουν πλάνα για νέα ατομική ενεργειακή μονάδα στην περιοχή Belene, η οποία θα αντικαταστήσει το τμήμα του ατομικού εργοστασίου που σήμερα λειτουργεί στην πόλη Kozloduy και είναι παλαιώτερης τεχνολογίας. Η Βουλγαρία εξάγει κατα κύριο λόγο ηλεκτρισμό στην Τουρκία, Ελλάδα και τις υπόλοιπες γειτονικές της χώρες.

Μεγάλη πρόοδος γίνεται και στον τομέα της κατασκευής και ανακατασκευής οδικών δικτύων, όπου η χώρα έχει τεράστια ανάγκη καθόσον αποτελεί γεωγραφικά ένα κεντρικό σημείο στη ΝΑ Ευρώπη με καλή θέση για λογιστική δραστηριότητα. Ο αυτοκινητόδρομος που ενώνει την Σόφια με την Βάρνα και το τριεθνές Ελλάδος και Τουρκίας αναμένεται να είναι έτοιμος σε δύο χρόνια από σήμερα, ενώ το 2015 θα παραδωθεί και αυτός που ενώνει την Σόφια με τα Σερβικά σύνορα και θα διασχίζει το βόρειο μέρος της πόλης. Ταυτόχρονα ο περιφερειακός της Σόφιας κτίζεται με εντατικούς ρυθμούς, όπως και η παράκαμψη της Σόφιας προς τον Νότο (αυτοκινητόδρομος Liulin).

Αυτοί που δραστηριοποιούνται χρόνια στην χώρα αισθάνονται και κάτι ακόμα πιο σημαντικό: ότι η μικρομεσαία διαφθορά, που ήταν πρόβλημα τα προηγούμενα χρόνια, σταδιακά εκλείπει, λόγω της σοβαρότητας που έχει επιδείξει η Κυβέρνηση στην αντιμετώπισή της και το αμείλικτο σύστημα με το οποίο αντιμετωπίζει τους παραβάτες υπαλλήλους. Ο φόβος για την απόλυση, σε μιά χώρα όπου δεν υφίσταται μονιμότητα, τους οδηγεί στο να είναι πολύ πιό προσεκτικοί και να σκέφτονται περισσότερο.

Ενα σημαντικό σημείο αναφοράς για πολλούς υποψήφιους επενδυτές ήταν πάντοτε ένα υποτιθέμενο, νεφελώδες κλίμα «μαφίας» που σε εμάς που ζούμε στην Σόφια για πολλά χρόνια, αναφέρεται συνέχεια. Δυστυχώς όταν μιλάμε για Ελληνες επενδυτές, δεν έχουν συνειδητοποιήσει ότι η εγληματικότητα στην Ελλάδα και ειδικά στην πρωτεύουσα Αθήνα, είναι πολύ μεγαλύτερη από αυτήν που υπάρχει στην Σόφια σήμερα. Η «μαφία» ήταν το αποτέλεσμα των διαφόρων στοιχείων που αναπτύχθηκαν την δεκαετία του 90 κατά την μεταλλαγή της χώρας σε ελεύθερη οικονομία και σταδιακά είτε εξαφανίστηκαν είτε απορροφήθηκαν από την ίδια την οικονομία. Ηταν άνθρωποι που είχαν θέσεις στη κυβερνητική μηχανή του Κομμουνισμού και στη συνέχεια απόκτησαν κομμάτια της κρατικής περιουσίας. Βέβαια, ποτέ αυτά τα στοιχεία, τουλάχιστον στην δεκαετία του 2000, δεν απείλησαν δραστηριότητες ξένων επενδυτών, όπως έγινε στην Αλβανία, καθόσον οι διάφορες διαμάχες περιορίστηκαν μεταξύ των ενδιαφερομένων. Περιορίστηκαν στον έλεγχο ορισμένων τομέων της οικονομίας κατά την μετάβαση. Στην δεκαετία του 2000, οι περισσότεροι μετατράπηκαν σε white collar businessmen, έκαναν joint venture εταιρείες και πολλοί έστειλαν τα παιδιά τους στο εξωτερικό για μόρφωση, ειδικά σε κορυφαία αμερικανικά και αγγλικά πανεπιστήμια. Μάλιστα σε μερικές περιπτώσεις τα παιδιά τους έχουν αναλάβει τις επιχειρήσεις.

Η Βουλγαρία βαδίζει σταθερά σε μιά τροχιά, όχι μόνο ανάκαμψης, αλλά και σοβαρής ανάπτυξης. Η EBRD τοποθετεί την ανάπτυξη στο 3% για το 2011, ενώ οι γνώμες για το 2010 κυμαίνονται στο +0,5% μέχρι και 1%. Ο υπουργός Οικονομικών και πρώην στέλεχος της Διεθνούς Τράπεζας κ. Dyankov θεωρεί ότι η Βουλγαρία μπορεί να επανέλθει σε ρυθμούς 6% και άνω από το 2012 και μετά. Το περιθώριο για ανάπτυξη είναι τεράστιο αν λάβουμε υπόψιν ότι η ΕΕ επιδοτεί τις κοινωνίες αυτές που είναι κάτω από το 75% του μέσου όρου σε κατά κεφαλήν εισόδημα, να φτάσουν σε αυτό. Η Βουλγαρική οικονομία θα αναπτυχθεί από τα €40 δις ευρώ ΑΕΠ στα €80 δις μέσα στην ερχόμενη 15-ετία, δημιουργώντας τεράστιες ευκαιρίες για τις επιχειρήσεις που θα λάβουν μέρος σε αυτή τη διαδικασία ανάπτυξης.

Δεν είμαστε μακριά από το να δούμε την Βουλγαρία να προεδρεύει στην ΕΕ. Στην Ελλάδα μέχρι πρόσφατα, η εικόνα που υπήρχε για την βόρεια γείτονα δεν ήταν η καλύτερη – όμως αυτό οφείλεται και σε μία στρέβλωση γεγονότων και έλλειψη ενημέρωσης καθόσον η ίδια η χώρα δεν διαφημίζεται. Σήμερα, στο 30-μελές κλιμάκιο της τρόϊκας (ΔΝΤ-ΕΕ και ΕΚΤ) που εποπτεύουν την Ελληνική οικονομία και δίνουν οδηγίες για τον τρόπο που αυτή θα μεταβληθεί, συμμετέχει και στέλεχος προερχόμενο από την Βουλγαρία. Σήμερα λοιπόν βλέπουμε ότι σταδιακά, τον ρόλο που ήθελε να παίξει η Ελλάδα, ως ηγέτιδας οικονομίας στην ΝΑ Ευρώπη, ίσως να τον επωμιστεί η Βουλγαρία με τα πολύ καλά αποτελέσματα που παρουσιάζει και τους στόχους που έχει θέσει. Το σίγουρο είναι ότι αν συνεχίσει έτσι, η χώρα θα μεταβληθεί σταδιακά σε ένα μεγάλο επιχειρηματικό κέντρο, όπου μεγάλες εταιρείες θα μεταφέρουν τα κεντρικά τους γραφεία για την Ευρώπη εκμεταλλευόμενες το πολύ ευνοϊκό φορολογικό καθεστώς.

Χρήστος Ν. Μουρούτης

Σημείωση για τον συγγραφέα: Ο Χρήστος Μουρούτης είναι εγκατεστημένος στην Σόφια από το 1999. Είναι ιδρυτής και διαχειριστής της fund/asset management company ArcelandManagement (www.arceland.com) η οποία διαχειρίζεται θεσμικά και ιδιωτικά κεφάλαια στους τομείς του real estate και της καθαρής ενέργειας (ηλιακά, αιολικά και άλλα συστήματα παραγωγής ενέργειας). Η Arceland διαχειρίζεται περί τα €200 εκατ σε πάγια.