paske . larco . mei : Rohingya στη Μυανμάρ: Μια σύγχρονη γενοκτονία;

Rohingya στη Μυανμάρ: Μια σύγχρονη γενοκτονία;

Η Μυανμάρ (πρώην Βιρμανία) είναι μία χώρα της Νοτιοανατολικής Ασίας που έχει απασχολήσει ουκ ολίγες φορές τη διεθνή κοινότητα, για τους πλέον αρνητικούς λόγους.

Μετά την ανεξαρτητοποίηση της περιοχής από τη Βρετανική κυριαρχία, το 1948, η χώρα έχει περάσει πλείστες μελανές περιόδους στην ιστορία της, αφού -από το 1962, έως και μόλις το 2015- βρισκόταν υπό καθεστώς στρατιωτικής δικτατορίας.

Συγκεκριμένα, η Μυανμάρ είναι ένα κράτος που βιώνει μία δύσκολη μετάβαση – τη μετάβαση από μια δικτατορία που διήρκεσε πάνω από πενήντα χρόνια, σε ένα δημοκρατικό καθεστώς. Σήμερα, το εν λόγω κράτος έχει Σύνταγμα, διάκριση των εξουσιών, ενώ για πρώτη φορά το 2015 έγιναν ελεύθερες εκλογές στη χώρα. Ωστόσο, ακόμη και με αυτή την ευτυχή εξέλιξη, ο ρόλος του στρατού στη διακυβέρνηση της χώρας είναι σημαντικός, αφού το 25% των εδρών και στα δύο κοινοβούλια της χώρας δεν ανήκει σε αιρετούς βουλευτές, αλλά σε αξιωματικούς των ενόπλων δυνάμεων, οι οποίοι έχουν, μάλιστα, και βέτο σε σημαντικά ζητήματα, όπως την αναθεώρηση του Συντάγματος. Οι αξιωματικοί αυτοί φτάνουν τους 220 σε σύνολο 864 εδρών, δημιουργώντας σοβαρές υποψίες για το κατά πόσο πρόκειται για ένα δημοκρατικό πολίτευμα.

Ακόμη, όμως, και μετά την επαναφορά αυτής της υποτιθέμενης δημοκρατίας, η χώρα έχει υπάρξει πολλάκις τόπος καταπάτησης ανθρωπίνων δικαιωμάτων, μιάς και αποτελείται από σχεδόν 135 διαφορετικές εθνότητες, οι οποίες βρίσκονται σε διαμάχη μεταξύ τους. Η χώρα βρίσκεται σε ένα συνεχή εμφύλιο πόλεμο, με την κυρίαρχη εθνότητα των Βουδιστών Bamar να προσπαθεί να απορροφήσει ή να εκδιώξει τις λοιπές μειονότητες, οι οποίες συνήθως είναι αλλόθρησκες.

Ένα τέτοιο παράδειγμα δίωξης μειονότητας που έχει λάβει διαστάσεις τόσο μεγάλες, ώστε να τείνει να θεωρηθεί εθνοκάθαρση ή ακόμη και γενοκτονία, είναι η δίωξη των Μουσουλμάνων Rohingya από την πολιτεία Rakhine στην βορειοδυτική Μυανμάρ, οι οποίοι θεωρούν τους εαυτούς τους απογόνους των Μουσουλμάνων εμπόρων που δρούσαν στην περιοχή ήδη από τη γένεση του Ισλάμ.

Υπολογίζεται ότι περίπου 600 χιλιάδες Rohingya -περίπου το 1/3 του πληθυσμού τους- έχουν εγκαταλείψει τη χώρα και έχουν βρει καταφύγιο στο όμορο και ομόθρησκο Μπανγκλαντές και, κυρίως, στην επαρχία του Cox Bazar, αλλά και στην Ταϊλάνδη, την Σρι Λάνκα και ολόκληρο τον κόσμο. Πολλές φορές έχουν χαρακτηριστεί ως «η λιγότερο επιθυμητή μειονότητα στον κόσμο», και ξεκίνησαν να καταδιώκονται ήδη από τη δεκαετία του 1970. Χαρακτηριστικό είναι ότι η μειονότητα αυτή στερείται δικαιώματος ψήφου αλλά και ιθαγένειας. Η μετακίνησή τους, όπως και η σύναψη γάμου μεταξύ τους, γίνεται μόνο με ειδική κρατική άδεια, ενώ απαγορεύεται η πλέον των πέντε ατόμων συνάθροιση.

Ήδη από τα μέσα του 2013, ορισμένοι Rohingya είχαν συνασπιστεί και είχαν δημιουργήσει τον ARSA (Arakan Rohingya Salvation Army), οργάνωση που ξεκίνησε την παραστρατιωτική της δράση το 2016, και θεωρείται από το Κράτος της Μυανμάρ ως τρομοκρατική οργάνωση – χαρακτηρισμός που ωστόσο δεν έχει υιοθετηθεί από τη διεθνή κοινότητα. Φυσικά, σε σκέψεις πρέπει να μας βάζει το γεγονός ότι ο ARSA έχει διασυνδέσεις με μετανάστες Rohingya στην Μέση Ανατολή, ενώ υπάρχουν φήμες ότι μέλη του εκπαιδεύονται από αντάρτες σε Πακιστάν και Αφγανιστάν, αν και οι ίδιοι, φυσικά, το αρνούνται. Στα μέσα του 2016, η κυβέρνηση της Μυανμάρ, διακηρύττοντας ότι μέλη της συγκεκριμένης οργάνωσης πραγματοποιούσαν τρομοκρατικές επιθέσεις με αποσχιστικές τάσεις, έστειλε στρατό στην περιοχή, ο οποίος -σύμφωνα με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους

Πρόσφυγες- προέβη σε συστηματική προσπάθεια απομάκρυνσης της μειονότητας, δολοφονώντας μουσουλμάνους ηγέτες ή κόβοντας την παροχή νερού και τροφίμων στην περιοχή. Από τότε, οι προστριβές μεταξύ του ARSA και των ενόπλων δυνάμεων της Μυανμάρ είναι πλέον καθημερινό φαινόμενο, με τον πρώτο να αναλαμβάνει ανοιχτά την ευθύνη για τις επιθέσεις, ενώ οι δεύτερες να στρέφονται μεθοδευμένα κατά αμάχων. Η ΜΚΟ Human Rights Watch έχει δημοσιεύσει δορυφορικές εικόνες όπου χωριά των Rohingya φαίνονται ολοσχερώς καμένα, ενώ η κυβέρνηση δηλώνει ότι οι Rohingya καίνε τα χωριά τους για να ενοχοποιήσουν τον κρατικό μηχανισμό.

Το Κουτουπαλόνγκ είναι ένα “στρατόπεδο συγκέντρωσης” στην Ukhia, Bangladesh όπου ζουν περίπου τριάντα χιλιάδες Ροχίνγκια.

Όλα αυτά τα γεγονότα, όπως ήταν αναμενόμενο, προκάλεσαν την κατακραυγή τόσο του ΟΗΕ και άλλων διεθνών οργανισμών, όσο και μεμονωμένων κρατών. Ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών, Antonio Guterres, κατά τις εργασίες της 72^ης Συνόδου των ΗΕ, τον Σεπτέμβριο του 2017, δήλωσε ότι «οι αιτιάσεις και η σοβαρή κατάσταση των Rohingya έχουν διαρκέσει πάρα πολύ καιρό, και γίνονται ένας αναμφισβήτητος παράγοντας περιφερειακής αποσταθεροποίησης» ενώ, ταυτόχρονα, ζήτησε την παρέμβαση του Συμβουλίου Ασφαλείας. Την ίδια περίπου περίοδο, ο Ύπατος Αρμοστής των ΗΕ για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, Πρίγκιπας Zeid bin Ra’ad της Ιορδανίας, δήλωσε ότι η κατάσταση στη Μυανμάρ είναι ένα «σχολικό παράδειγμα εθνοκάθαρσης». Την ίδια στάση τήρησε και ο Ύπατος Αρμοστής των ΗΕ για τους Πρόσφυγες, καθώς και περιφερειακοί οργανισμοί, όπως η ASEAN και o OIC. Επιπλέον, διεθνή κατακραυγή γνωρίζει η Aung San Suu Kyi, de facto κυβερνήτης της Μυανμάρ (Γενική Γραμματέας της Κυβέρνησης, με χαρτοφυλάκιο Υπουργού Εξωτερικών και Υπουργού παρά τω Προέδρω) και κάτοχος του Νόμπελ Ειρήνης 1991 για την ανθρωπιστική της δράση και τη δράση ενάντια στη δικτατορία, για όσο ήταν υπό κατ’ οίκον περιορισμό για το γεγονός ότι δεν καταδίκασε τη βία κατά των Rohingya. Πολλά κράτη, όπως οι ΗΠΑ, ΜΚΟ, αλλά και ο Ερυθρός Σταυρός και η Ερυθρά Ημισέληνος έχουν σπεύσει για ανθρωπιστική βοήθεια στην πολύπαθη περιοχή, αν και υπάρχουν ενδείξεις για άρνηση της βοήθειας εκ μέρους του κράτους.

Σύμφωνα με τη Συνθήκη για την Πρόληψη και Τιμωρία της Γενοκτονίας, της οποίας η Μυανμάρ είναι μέρος, «Γενοκτονία ορίζεται ως καθεμία από πράξεις που έχουν διαπραχθεί με πρόθεση να καταστρέψουν, εν όλω ή εν μέρει, μια εθνική, εθνοτική, φυλετική ή θρησκευτική ομάδα». Δυστυχώς, η πρόσφατη ιστορία έχει να δείξει μελανά παραδείγματα γενοκτονιών και εθνοκάθαρσης – με γνωστότερο το Ολοκαύτωμα από τους Ναζί κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Επιπλέον, κατά τον 20^ο αιώνα ο πλανήτης μας έγινε μάρτυρας της Γενοκτονίας των Αρμενίων (1915-1922) και των Ποντίων (1914-1922), καθώς και της Γενοκτονίας στη Ρουάντα και το Μπουρούντι (1994). Επίσης, γενοκτονία θεωρήθηκαν από τα Ηνωμένα Έθνη και το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης οι μαζικές δολοφονίες στη Srebenica της Βοσνίας, κατά τη διάρκεια του πολέμου στη Βοσνία (1995). Τελευταία, η διεθνής κοινότητα τείνει να χαρακτηρίζει τους διωγμούς των Yazidis στην Συρία από το ISIS ως γενοκτονία. Περίπτωση γενοκτονίας μπορεί να εκδικαστεί ως έγκλημα κατά της ανθρωπότητας από το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, το Διεθνές Δικαστήριο ή de facto διεθνή δικαστήρια, όπως το Διεθνές Δικαστήριο για τη Γιουγκοσλαβία. Είναι, ωστόσο, τραγικό για μία εξελιγμένη κοινωνία το γεγονός ότι υπάρχουν τόσα πολλά παραδείγματα γενοκτονίας και εθνοκάθαρσης και, δυστυχώς, πλήθους των νεκρών και προσφύγων αμάχων, καθώς και το γεγονός ότι ανάμεσα στους νεκρούς και τους εκτοπισμένους υπάρχουν γυναίκες και παιδιά, συνηγορώντας με την εμπλοκή του στρατού και την αιτία των διωγμών, ώστε να χαρακτηριστεί ο διωγμός των Rohingya ως γενοκτονία.

Πρόκειται όμως για γενοκτονία; Είναι όντως «σχολικό παράδειγμα εθνοκάθαρσης» ο διωγμός της μειονότητας, όπως δήλωσε ο Ύπατος Αρμοστής; Και αν είναι, τότε ποιες οι συνέπειες για τη διεθνή ασφάλεια και ισορροπία στην περιοχή; Μήπως η Μυανμάρ θα γίνει η νέα Ρουάντα – όπου το 70% του πληθυσμού της φυλής Τούτσι σφαγιάστηκε από τη φυλή των Χούτου; Στις εκθέσεις για την εθνοκάθαρση κατά τη διάρκεια του πολέμου της Γιουγκοσλαβίας (όπου και αυτός ο όρος εμφανίστηκε στη διεθνή σκηνή), τα Ηνωμένα Έθνη όρισαν την εθνοκάθαρση «ως πράξεις με τις οποίες μια περιοχή γίνεται ομοιογενής με τη χρήση βίας ή με εκφοβισμό για την απομάκρυνση ατόμων συγκεκριμένων ομάδων από την περιοχή», και πληθώρα ειδικών έχει γνωμοδοτήσει ότι αυτή αποτελεί έγκλημα κατά της ανθρωπότητας. Η χρήση βίας μπορεί να περιλαμβάνει δολοφονίες, τραυματισμούς, εκτελέσεις χωρίς πρότερη δίκη, γκετοποίηση, βιασμούς, επιθέσεις σε ιατρικές εγκαταστάσεις κ.ά..

Όπως προκύπτει από τα στοιχεία, ο διωγμός των Rohingya εμπεριέχει πολλά από τα στοιχεία που μπορούν να τον καταστήσουν εθνοκάθαρση, αλλά κυρίως εμπεριέχει το στοιχείο της προθέσεως πρόκλησης βλάβης στη μειονότητα. Οι Rohingya έχουν διαφορετική θρησκεία και φυλετική καταγωγή από την επικρατούσα εθνότητα, και οι τάσεις ομογενοποίησης της περιοχής, στις οποίες προβαίνει ο βιρμανικός στρατός, αποδεικνύουν ότι η κυβέρνηση επιθυμεί να εκτοπίσει με κάθε τρόπο τους Rohingya, ακόμη και αν αυτό σημαίνει τη χρήση βίας κατά των αμάχων, γυναικών και παιδιών. Κάτι τέτοιο είναι φανερό ότι δύναται να αποσταθεροποιήσει την περιοχή. Όπως έχει δείξει και το τεράστιο μεταναστευτικό/προσφυγικό ρεύμα στη χώρα μας, η μετακίνηση τόσο μεγάλων πληθυσμών από μια περιοχή στην άλλη μπορεί να προκαλέσει μεγάλη διατάραξη στην ισορροπία της περιοχής, ιδιαίτερα από κράτη που έχουν διαφορετική φυλετική και θρησκευτική ταυτότητα από τους πληθυσμούς που υποδέχεται. Αυτό έχει αρχίσει να φαίνεται στην περιοχή, αφού η Ινδία (κυρίως ινδουιστικό κράτος) αρνείται να δεχτεί τους Μουσουλμάνους Rohingya, απειλώντας τους με απέλαση, παρά το γεγονός ότι μεγάλη πλειοψηφία τόσο των προσφύγων, όσο και των μελών της μειονότητας που κατοικούν στην Ινδία είναι γυναίκες και παιδιά. Φυσικά, μεγάλος παράγοντας αποσταθεροποίησης στην περιοχή είναι η παρέμβαση του Βιρμανικού στρατού. Με την κλιμάκωση των εντάσεων στην Πολιτεία Rakhine, είναι πλέον εμφανές ότι μαίνεται εμφύλιος πόλεμος – γεγονός το οποίο, από άποψη διεθνών σχέσεων, είναι το χειρότερο που θα μπορούσε να συμβεί.

Παρατηρούμε, λοιπόν, καταληκτικά ότι, σύμφωνα με το ισχύον νομικό πλαίσιο, οι Rohingya είναι το αντικείμενο οργανωμένων διώξεων που βασίζονται στη μειονοτική τους διάσταση. Ο όρος «γενοκτονία» είναι όντως ένας βαρύς χαρακτηρισμός στο πλαίσιο του διεθνούς δικαίου, ωστόσο το μέγεθος των εχθροπραξιών, η εμπλοκή αμάχων, αλλά και οι διαστάσεις που έχει δώσει η διεθνής κοινότητα σε αυτόν οδηγούν στο να μπορούν να χαρακτηριστούν οι διώξεις κατά της βιρμανικής μειονότητας ως γενοκτονία, επηρεάζοντας άμεσα την ισορροπία στη Μυανμάρ, την Νοτιοανατολική Ασία, τον ισλαμικό κόσμο, αλλά και όλη την υφήλιο.

Μαρία Κωφοπούλου

Πηγές: