Human trafficking:«Επικίνδυνες» ιστορίες μέσα σε «ασφαλείς» καταυλισμούς

Κατερίνα Τσίκεζα  

Διεθνολόγος με MSc στα Ανθρώπινα Δικαιώματα, ειρήνη και βιώσιμη ανάπτυξη

Φανταστείτε τον εαυτό σας να βρίσκεται σε ένα μέρος το οποίο υποτίθεται θα σας έδινε καταφύγιο και ασφάλεια αλλά καταλήγετε να φοβάστε περισσότερο αυτό από τη βία η οποία σας ώθησε να εγκαταλείψετε το σπίτι σας. Από τα 60 εκατομμύρια προσφύγων παγκοσμίως σχεδόν 27 εκατομμύρια έχουν ωθηθεί σε εργασιακή και σεξουαλική σκλαβιά μέσα στους καταυλισμούς στου οποίους προσπάθησαν να βρουν καταφύγιο και ασφάλεια.

Στα μάτια και στα αυτιά μας φτάνουν καθημερινά ιστορίες για το πως οι πρόσφυγες διασχίζουν τις θάλασσες και πως περνάνε μέσα από φράχτες και σύνορα. Αυτό είναι πολύ μικρό κομμάτι από τη συνολική ιστορία τους. Τι γίνεται όμως πριν μπουν στις βάρκες ή στα λεωφορεία για να φτάσουν στις ακτές και στα σύνορα μας; Ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν είναι η παράνομη εμπορία ανθρώπων μέσα στους καταυλισμούς οι οποίοι δημιουργούνται για να παρέχουν καταφύγιο και ασφάλεια και στο εσωτερικό της χώρας του αλλά και σε εκτός συνόρων.

Η ζωή στους προσφυγικούς καταυλισμούς για πολλούς είναι μετά βίας καλύτερη από αυτή που άφησαν πίσω τους. Οι πρόσφυγες, τόσο οι άνδρες όσο και οι γυναίκες, αντιμετωπίζουν εξαιρετικά υψηλά επίπεδα σεξουαλικής βία και εξαναγκασμού σε όλες τις φάσεις του ταξιδιού τους. Για πολλούς η σεξουαλική βία είναι ένα στοιχεία της δίωξης που φοβούνται ή που έχουν ήδη βιώσει. Όταν οι μαχητές του ISIL κατέλαβαν κάποια ιρακινά και συριακά εδάφη, ως επίδειξη δύναμης βίαζαν και εξανάγκασαν σε γάμο την πλειοψηφία ανήλικων κοριτσιών και γυναικών που κατοικούσαν εκεί. Κάποιες άλλες πωλήθηκαν ως σκλάβες σε πλούσιους Μεσανατολίτες. Νεαρά κορίτσια πρόσφυγες από τη Συρία που ζουν σε πολυπληθείς καταυλισμούς στην Ιορδανία πωλούνται μέσω αραβικώνon line forums. Πολλοί εύποροι άντρες από τη Σαουδική Αραβία πληρώνουν μεταξύ 500 και 1,000 Ριάλ (140 με 270 $) για να αποκτήσουν μια νεαρή σύζυγο πρόσφυγα. Ανάλογες περιπτώσεις παρατηρούνται και στη Νιγηρία όπου κορίτσια και γυναίκες έδωσαν οδυνηρές καταθέσεις για το πως μετατράπηκαν σε σκλάβες του σεξ από τους άντρες της Boko Haram. Σε πολλές περιπτώσεις προσφύγων, ιδίως εκείνων που αφορούν τον περιορισμό των προσφύγων σε κλειστά στρατόπεδα όπως για παράδειγμα στη Λιβερία τη Γουινέα και Λίβανο, τα παραδοσιακά πρότυπα συμπεριφοράς και περιορισμοί έχουν καταρρεύσει. Σε αυτές τις συνθήκες οι γυναίκες και τα κορίτσια κυρίως μπορεί να βιαστούν από άλλους πρόσφυγες είτε ατομικά είτε σε συμμορίες και με τους αυτόκλητους ηγέτες να ανατρέπουν οποιαδήποτε προσπάθεια τιμωρίας των παραβατών.

Σε ορισμένους καταυλισμούς, γυναίκες και γυναίκες έχουν καταφύγει στους λεγόμενους «γάμους προστασίας» προκειμένου να αποφύγουν αυτού του είδους επιθέσεις. Οι σκληρές συνθήκες διαβίωσης στους προσφυγικούς καταυλισμούς μπορεί να οδηγήσουν σε εκτεταμένη βία συμπεριλαμβανομένης και της σεξουαλικής κακοποίησης σε ενδοοικογενειακό επίπεδο. Ανησυχητικές είναι και οι αναφορές για σεξουαλική κακοποίηση από προσωπικό ανθρωπιστικών αποστολών, όπως για παράδειγμα στη Λιβερία και στη Σιέρρα Λεόνε. Περαιτέρω περιπλέκει τα θέματα για τις γυναίκες η παρουσία των διεθνών παραγόντων, συμπεριλαμβανομένων των ξένων στρατευμάτων ή μη κυβερνητικών υπαλλήλων, και άλλους ξένους. Η παρουσία τους δημιουργεί ζήτηση για σεξουαλικές υπηρεσίες.

Οι γυναίκες και τα παιδιά, μερικές φορές αναγκάζονται να ανταλλάσσουν σεξουαλικές υπηρεσίες για την επιβίωση - για τροφή, προστασία, τη διέλευση από τα σύνορα, ή άλλες κρίσιμες ανάγκες. Από τις πιο πρόσφατες περιπτώσεις που είδαν το φως της δημοσιότητας ήταν και η σεξουαλική εκμετάλλευση ενός ανήλικου κοριτσιού από Γάλλο κυανόκρανο στρατιώτη σε καταυλισμό στην Κεντρική Αφρικάνικη Δημοκρατία. Οι πρόσφυγες και κυρίως οι ασυνόδευτοι ανήλικοι και γυναίκες αντιμετωπίζονται ως εμπορεύματα στις πολιτικές διαπραγματεύσεις μεταξύ των κρατών. Στερούνται ατομικότητας, λόγου και πρακτικής. Ως ένα υποσύνολο μέσα στην ευρύτερη ανθρώπινη μετακίνηση, οι πρόσφυγες υπόκεινται σε απάνθρωπες πρακτικές επιβολής που προορίζονται για την αποθάρρυνση της μετανάστευσης και περιορισμό των δικαιωμάτων τους. Ο πόλεμος από μόνος του αποτελεί θύματα σωματεμπορίας.

Στην πραγματικότητα, πολλοί πρόσφυγες εξακολουθούν να υφίστανται για χρόνια μια de facto λύση, την παρατεταμένη διαμονή τους στους καταυλισμούς χωρίς να τους δοθεί μια βιώσιμη λύση όπως ο εθελοντικός επαναπατρισμός, η τοπική ένταξη ή η επανεγκατάσταση από τρίτες χώρες. Στην καρδιά της κάθε λύσης στο πρόβλημα των κινδύνων εμπορίας για τους πρόσφυγες είναι η ανάγκη να αναγνωριστούν και να υποστηριχτούν τα ταλέντα και οι δυνάμεις των προσφύγων. Οι πρόσφυγες συχνά αντιμετωπίζονται ως διαθέσιμοι άνθρωποι, πιόνια σε μεγαλύτερα πολιτικά παιχνίδια ή το ανεπιθύμητο απόρριμμα των δυσεπίλυτων συγκρούσεων.

Όταν οι πρόσφυγες είναι σε θέση να συμμετάσχουν στην ειρηνευτική διαδικασία, να ενταχθούν ομαλά στις κοινωνίες υποδοχής τους και να συμβάλουν στην καλυτέρευσή τους, ο κίνδυνος στο να πέσουν θύματα σωματεμπορίας μειώνεται.

Η συνεργασία με τους πρόσφυγες και τις κοινότητές τους με ουσιαστικό τρόπο για τον εντοπισμό και την υλοποίηση λύσεων είναι ο καλύτερος τρόπος για να τους παρασχεθεί η προστασία που αντιμετωπίζει πραγματική ανάγκη.