Πόρισμα για TTIP και CETA: Ενώνοντας τα κομμάτια του μωσαϊκο

Oταν οι ιτσχυροί δουλεύουν για τις πολυεθνικές”. Αυτόείναι το συμπέρασμα του πορίσματος της διεθνούς οργάνωσης “Friends Of The Earth” για τις συμφωνίες TTIP, CETA, TPP και TISA, το οποίο εξασφάλισαν

Στο πρώτο μέρος παρουσιάσαμε το πλαίσιο των συμφωνιών ελεύθερου εμπορίου και υπηρεσιών και τις συστάσεις της οργάνωσης για την προώθηση ενός νέου εναλλακτικού εμπορικού καθεστώτος. Στο δεύτερο μέρος “κολλάμε τα κομμάτια του μωσαϊκού” και παρουσιάζουμε το πλαίσιο που διαμορφώνουν αυτές οι υπερσυμφωνίες “νέας γενιάς”, συνολικά και η κάθε μία ξεχωριστά.

Το πόρισμα εστιάζει κυρίως στις συμφωνίες TTIP (συμφωνία ελεύθερου εμπορίου μεταξύ ΕΕ και ΗΠΑ), TPP (Εταιρική σχέση του Ειρηνικού) και TISA (Συμφωνία συναλλαγών στον Τομέα των Υπηρεσιών). Ποια είναι τα κοινά τους σημεία; Υπάρχουν διαφορές μεταξύ τους;

Πολυεθνικές πάνω από τα κράτη

Όπως αναφέρεται στο πόρισμα, “εν γένει, όλες αυτές οι συμφωνίες νέας γενιάς έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να δημιουργήσουν θεσμικά και ρυθμιστικά πλαίσια που θα βελτιστοποιούν τις συνθήκες για τις πολυεθνικές εταιρείες”. Οι εν λόγω συμφωνίες έχουν ως στόχο τη μείωση των δασμών σε προϊόντα και υπηρεσίες, ενώ παράλληλα προωθούν φιλικούς κανόνες προς τις εμπορικές συναλλαγές και τις εταιρίες, με οριζόντιο τρόπο, για τομείς όπως οι δημόσιες συμβάσεις, η ανταγωνιστικότητα, η ρυθμιστική συνεργασία, οι επενδύσεις και η πνευματική ιδιοκτησία.

Στην ουσία μετατοπίζεται η ισορροπία στη διαδικασία λήψης αποφάσεων από τις κυβερνήσεις στις εταιρείες, μειώνοντας τη δυνατότητα των κυβερνήσεων να διατηρούν ή να θεσπίζουν νέες αυστηρές ρυθμίσεις. Επιπλέον, όπως αναφέρεται, περιορίζεται η δυνατότητα των κυβερνήσεων να κάνουν χρήση των πιστώσεών για δημόσιες συμβάσεις με σκοπό την προώθηση των τοπικών οικονομιών ή επωφελών περιβαλλοντικών ή κοινωνικών αποτελεσμάτων. Η συμφωνία TiSA αναπτύσσει, επίσης, νέες προτάσεις όσον αφορά τις κρατικές επιχειρήσεις, υποχρεώνοντάς τες να λειτουργήσουν κατά τρόπο ανάλογο με τις εταιρείες του ιδιωτικού τομέα, χωρίς να τηρούν, όπως φαίνεται, τους κοινωνικούς στόχους τους.

Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην απορρύθμιση, δηλαδή σε επίμαχους κανονισμούς και πολιτικές που θεωρείται ότι παρεμβαίνουν στις διεθνείς εμπορικές συναλλαγές. Οι συμφωνίες θεσπίζουν μια μορφή “ελέγχου αναγκαιότητας”, όπως υπογραμμίζεται στο πόρισμα, με την οργάνωση να εξηγεί πως αυτό σημαίνει ότι οι κυβερνήσεις υποχρεούνται να αποδείξουν στο αρμόδιο εμπορικό τμήμα την αναγκαιότητα ενός προτύπου – κανονισμού. Μάλιστα η TTIP, σύμφωνα πάντα με τη οργάνωση “Friends Of The Earth”, προχωράει ένα βήμα πιο πέρα θεσμοθετώντας τις ομάδες πίεσης που εκπροσωπούν τις επιχειρήσεις μέσω μιας διαδικασίας που δίνει τη δυνατότητα στην ίδια την επιχείρηση (ακόμη και από τον εμπορικό εταίρο) να μην αποδεχθεί κανονισμούς που έχουν ως γνώμονα το δημόσιο συμφέρον.

“Αυτή η κεκλεισμένων των θυρών προσέγγιση σχετικά με την απορρύθμιση απειλεί τις δημοκρατικές διαδικασίες καθορισμού προτύπων και ενδέχεται να επηρεάσει σημαντικά όλες τις πτυχές της καθημερινής μας ζωής, από τους κανόνες που διασφαλίζουν ότι η τροφή που τρώμε είναι ασφαλής μέχρι τη δυνατότητα ρύθμισης των τοξικών χημικών και τη σταδιακή εξάλειψη των βρώμικων ενεργειών”, σημειώνεται στο πόρισμα.

Εταιρείες σε ιδιωτικά δικαστήρια κατά των κρατών

Η ανεξέλεγκτη δράση των πολυεθνικών επισφραγίζεται μέσω μιας πρότασης που περιλαμβάνεται στην TTIP και την TTP. Ειδικότερα και οι δύο συμφωνίες αναφέρονται σε έναν μηχανισμό επίλυσης διαφορών επιχειρήσεων – κράτους, που θα δίνει τη δυνατότητα στις εταιρείες να προσφεύγουν σε βάρος των κυβερνήσεων σε ιδιωτικά, συχνά μυστικά, δικαστήρια αν κρίνουν πως τα κέρδη τους επηρεάζονται από νέους νόμους ή από αλλαγές στη χαρασσόμενη πολιτική, όπως συμβαίνει ήδη στην πλειονότητα των διμερών επενδυτικών συμφωνιών (BITs). Σημειώνεται πως η εν λόγω πρόταση πρόταση περιλαμβανόταν και στη CETA, ωστόσο μετά από αντιδράσεις που υπήρξαν συμφωνήθηκε να μη λειτουργήσουν τα ιδιωτικά δικαστήρια στην προσωρινή εφαρμογή της συμφωνίας.

Στο πόρισμα αναφέρεται: “Στην TTIP, για παράδειγμα, αυτό είναι γνωστό ως Σύστημα Επενδυτικών Δικαστηρίων (ICS) —μια ελαφρώς αναθεωρημένη αλλά εξίσου επικίνδυνη εκδοχή του εξαιρετικά αμφιλεγόμενου συστήματος διευθέτησης διαφορών μεταξύ επενδυτών και κράτους (ISDS) […] Παραδείγματα του μηχανισμού επίλυσης διαφορών μεταξύ επενδυτών και κράτους αποτελούν οι περιπτώσεις της καναδικής κυβέρνησης, στην οποία ασκήθηκε αγωγή ύψους 250 εκατομμυρίων δολαρίων Καναδά, επειδή η επαρχία του Κεμπέκ επέβαλε μορατόριουμ στην υδραυλική ρωγμάτωση, καθώς και της Αργεντινής, η οποία έπρεπε να καταβάλει στη γαλλική εταιρεία Suez 405 εκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ, επειδή ακύρωσε το συμβόλαιό τους και προέβη σε εκ νέου εθνικοποίηση της ύδρευσης”.

Βιομηχανοποίηση της γεωργίας στα χέρια λίγων

Σύμφωνα με την οργάνωση  “Friends Of The Earth”, υπερσυμφωνίες νέας γενιάς εκτιμάται ότι θα οδηγήσουν σε περαιτέρω εντατικοποίηση της γεωργίας και σε συγκέντρωσή της στα χέρια των εταιρειών. Παράλληλα με την TTIP θα πληγεί η προστασία των καταναλωτών και του περιβάλλοντος. Για παράδειγμα στο πόρισμα αναφέρεται πως “το υπουργείο Γεωργίας των ΗΠΑ θεωρεί εμπορικούς φραγμούς μια σειρά από κανόνες ασφάλειας των τροφίμων, όπως είναι οι απαγορεύσεις της χημικής απολύμανσης των κρεάτων και του κρέατος από βοοειδή στα οποία έχουν χορηγηθεί ορμόνες”.

Παρομοίως, η TPP αυξάνει τη σημασία των επιστημονικών στοιχείων που απαιτούνται για τα πρότυπα ασφάλειας των τροφίμων. Τούτο σημαίνει ότι οι μεγάλες επιχειρήσεις του γεωργικού τομέα θα μπορούν πιο εύκολα να ασκήσουν κριτική σε χώρες που απαγορεύουν τις εισαγωγές γενετικώς τροποποιημένων οργανισμών (ΓΤΟ), δεν εγκρίνουν αμέσως νέες καλλιέργειες ΓΤΟ ή απαιτούν να τοποθετείται επισήμανση ΓΤΟ στις συσκευασίες. Παράλληλα με την TISA, τη συμφωνία που προωθείται για την ελεύθερη συναλλαγή στον τομέα των υπηρεσιών, υπονομεύεται εν γένει το δικαίωμα στον τροφή και επιβάλλεται μια κερδοσκοπική εμπορευματοποίησης ακόμη και στην παροχή και διανομή του νερού.

Συμφωνίες με κλειστές πόρτες

Το “απόρρητο” αποτελεί ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά των συμφωνιών νέας γενιάς που προωθούνται, αν και από διαπραγμάτευση σε διαπραγμάτευση μπορεί να μην είναι ακριβώς το ίδιος. Οι διαπραγματεύσεις λαμβάνουν χώρα όσο το δυνατόν πιο μακριά από το δημόσιο έλεγχο, με το πρόσχημα πως οι διαπραγματευτικές θέσεις θα αποδυναμωθούν αν αποκαλυφθούν. Ενδεικτικό είναι το παράδειγμα της TiSA αποτελεί ακραίο παράδειγμα της τακτικής αυτής. Τα κείμενα των διαπραγματεύσεων της TiSA δεν προορίζονταν να παραμείνουν κρυφά μόνο κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων, αλλά και για πέντε χρόνια μετά τη σύναψη της συμφωνίας. Ωστόσο, η φιλοδοξία αυτή ανατράπηκε μέσω της Wikileaks, που δημοσίευσε κείμενα που διέρρευσαν.