2015: Μια χρονιά που δεν πρέπει να ξεχαστεί ποτέ

Σπύρος Λίτσας  Αναπληρωτής Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων, Πανεπιστήμιο Μακεδονίας

Ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι προγραμματισμένος να ξεχνά τις αρνητικές στιγμές και να θυμάται τις ευχάριστες. Αν συνεχίσει να υφίσταται αυτό εδώ το κράτος και δεν καταλήξει ως Ιπτάμενος Ολλανδός γερόντων, το 2015 δεν πρέπει να ξεχαστεί ποτέ.
Παρακολούθησα τη βραδιά του δημοψηφίσματος από το δωμάτιο ενός ξενοδοχείου στην Ουάσιγκτον που κοιτούσε την Faragut Plaza, μιλώντας ταυτόχρονα με φίλους στην Αθήνα και στην Θεσσαλονίκη. Έβλεπα τη χώρα να οδεύει προς το γκρεμό με χορούς και νταούλια στην πλατεία Συντάγματος, ενώ οι τράπεζες είχαν ήδη κλείσει και η Ελλάδα αποτελούσε το πρώτο κράτος του δυτικού κόσμου με εισιτήριο μονής διαδρομής προς τον Τρίτο Κόσμο. Ο μακρόσυρτος Ιούλιος μιας δομικής αποσύνθεσης που κρατά ακόμα· με το πολιτικό σύστημα να απογοητεύει την κοινωνία, την κοινωνία να δίνει υπόσταση στο συγκαιρινό πολιτικό σύστημα και το φίδι σε μια γωνία να φτύνει μίσος, ανθρωποφοβία, ρατσισμό και φασισμό.


Το 2015 μας έδωσε τη δυνατότητα να αναπτύξουμε κοινωνικές σχέσεις στα εκλογικά κέντρα αφού ψηφίζαμε διαρκώς, εμπεδώνοντας ότι πραγματικές φιλελεύθερες δημοκρατίες δεν είναι αυτές που δίνουν απλώς το δικαίωμα στους πολίτες να ψηφίζουν, αλλά που προστατεύουν το δικαίωμα αυτό από τον τραγέλαφο της διαρκούς επανάληψης με ισχυρούς θεσμούς που δημιουργούν πολιτική και πολιτειακή σταθερότητα. Γνωριστήκαμε στις κάλπες, κρυφτήκαμε μέσα στα παραβάν και δημιουργήσαμε έναν πυκνό πολιτικό χρόνο που λειτουργεί ως η «μαύρη τρύπα» της όποιας προοπτικής είχαμε, ή ό,τι έχει πλέον απομείνει, από την ανάγκη να προχωρήσουμε μπροστά. Εκλογές, δημοψηφίσματα, ξανά εκλογές, με τούτα και με κείνα τον χρόνο τον «φάγαμε». Πρωτογενή πλούτο δεν καταφέραμε να δημιουργήσουμε αλλά υπάρχει πάντα χώρος για μια νέα φορολογική εισφορά που όπως ακούγεται θα είναι +2.5 δισ. ευρώ για τη νέα χρονιά. «Μα αυτό είναι εξαιρετικό. Έτσι κυβερνώνται τα κράτη», ακούγεται από μια λησμονημένη γωνιά της Ιστορίας η στριγγή φωνή του Ιωάννη του Ακτήμονα. Μόνο που δεν είναι Μεσαίωνας - τουλάχιστον τριγύρω μας - και οι αυτόκλητοι εγχώριοι Ρομπέν των Δασών ξέρουν να μιλούν μόνο για τις συντάξεις που κόβονται στα πρωινάδικα του Σαββάτου.
Η ανεργία καλπάζει, η υπερφορολόγηση συνεχίζεται, το brain drain από εσωτερική αιμορραγία μεταμορφώνεται στη μοναδική ελπίδα αυτών που μένουν πίσω να επιβιώσουν με τα εμβάσματα των «προνομιούχων» που κατάφεραν να περάσουν τον τοίχο και να φτάσουν στην πλευρά μιας κανονική ζωής, η μεσαία τάξη δεν υπάρχει πια. Κι όμως όλα κυλάνε «περίφημα» εδώ στο Νότο. Ουδείς δείχνει να ανησυχεί για το ότι το πρόγραμμα δεν βγαίνει και οι στρατηγικές ισορροπίες έχουν καταστήσει την Ανατολική Μεσόγειο καμβά της ανθρώπινης φρίκης με φόντο το Αιγαίο. Η Ευρώπη χτίζει φράκτες. Πιστεύουμε ότι είναι για τους πρόσφυγες και τους παράτυπους μετανάστες. Ίσως, μπορεί όμως να είναι και για εμάς. Φίλος που πριν από λίγες ημέρες βρήκες δουλειά στο Λονδίνο και έφυγε με την οικογένεια του μου είπε «Νιώθω την άγρια χαρά αυτών που μπόρεσαν να ξεφύγουν από το Ανατολικό Βερολίνο πριν ολοκληρωθεί η οικοδόμηση του Τείχους».
Ποιο κράτος μπορεί να επιβιώσει όταν δίνει στους νέους του την προοπτική της φυγής ως τη μοναδική δυνατότητα σωτηρίας; Ποιο κράτος μπορεί να επιβιώσει όταν οι πολίτες του σε ποσοστό 97% πιστεύουν ότι ο επόμενος χρόνος θα είναι πιο δύσκολος από αυτός που πέρασε; Ουδείς όμως δείχνει να ανησυχεί εδώ. Η πεποίθηση ότι θα σωθούμε την τελευταία στιγμή είναι τόσο βαθιά ριζωμένη στο θυμικό αυτού του λαού που του δίνει τη δυνατότητα να νικά θηρία και να νικιέται από τις σκιές που τον κατατρέχουν αιώνες τώρα. Παλεύουμε με τους δικούς μας ανεμόμυλους πάνω σε ψωριάρικα άλογα και όταν ανακαλύπτουμε τη λαθερότητα της σκηνής στήνουμε παρελάσεις για να ξορκίσουμε τις τελευταίες σταγόνες ορθολογισμού που έχουν απομείνει να νοτίζουν τη θνητή μας φύση.

Το 2016 αναμένεται εξαιρετικά δύσκολο για την Ελλάδα. Για μια μικρή γεύση περί του σύγχρονου καφκικού πύργου στην άκρη της Ν.Α. Ευρώπης προτείνω να διαβάσετε τις προβλέψεις του πάντα εξαιρετικού Economist. Φωτεινές στιγμές για την Ελλάδα το 2015 μπορούν να βρεθούν μόνο στην αλληλεγγύη των κατοίκων των νησιών μας απέναντι στους πρόσφυγες και στην ψήφιση του συμφώνου συμβίωσης στη Βουλή. Σταγόνες ανθρωπιάς και δυτικού διαφωτισμού σε ομιχλώδες βαλκανικό τοπίο.

Το 2015 δεν ήταν καλύτερο για την Ευρώπη. Οι τζιχαντιστές έπληξαν το Παρίσι, η ακροδεξιά ενισχύεται παντού σέρνοντας μαζί της το μίσος και την αποδόμηση, ενώ οι Βρυξέλλες (δηλ. το Βερολίνο) δείχνουν ανήμπορες ή αδιάφορες να κατανοήσουν το βάθος της κοινωνικοπολιτικής αποδόμησης που βιώνει ο ευρωπαϊκός Νότος. Μοναδική ελπίδα για την Ευρώπη να ξυπνήσει από το λήθαργο είναι το βρετανικό δημοψήφισμα που δεν έχει ως στόχο να οδηγήσει τη Βρετανία έξω από την Ε.Ε. αλλά να δείξει στη Γηραιά Ήπειρο ότι αρμενίζει στραβά. Είναι δύσκολο όμως να πείσεις την ευημερούσα Γερμανία ότι αν το ευρωπαϊκό οικοδόμημα καταρρεύσει ο αντίκτυπος θα είναι τεράστιος για όλους και οι ευθύνες θα αποδοθούν όχι με βάση τη θουκυδίδεια προσέγγιση περί ισχύος αλλά σύμφωνα με το ρόλο του κάθε ενός όλα αυτά τα χρόνια. Καλή Χρονιά.