ΕΙΔΙΚΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΖΩΝΕΣ: Η ΕΛΛΑΔΑ ΩΣ ΠΡΟΤΕΚΤΟΡΑΤΟ

Του ΝΕΣΤΟΡΑ ΝΕΣΤΟΡΙΔΗ*

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον είχε η ομιλία του Αντώνη Σαμαρά στα εγκαίνια της ΔΕΘ. Τα θέματα που άνοιξε είναι πολλά, ωστόσο ένα είναι εκείνο το οποίο αποτελεί μία πραγματική τομή μέχρι σήμερα. Πρόκειται για την πρωθυπουργική εξαγγελία ίδρυσης Ειδικών Οικονομικών Ζωνών (ΕΟΖ) στην Ελλάδα, με τη Θεσσαλονίκη να έχει την «τύχη» να κόβει πρώτη το νήμα. Το ζήτημα των ΕΟΖ ακούγεται εδώ και χρόνια στην Ελλάδα, ωστόσο πρώτη φορά από τόσο επίσημα χείλη. Αξίζει να σταθούμε σε αυτό το θέμα ώστε να αντιληφθούμε που θέλουν να μας οδηγήσουν.

Οι ΕΟΖ είναι γεωγραφικές ζώνες εντός της επικράτειας ενός Κράτους, υπό διαφορετικό καθεστώς σε διάφορους τομείς, όπως η φορολογία των επιχειρήσεων, οι εργασιακές σχέσεις κοκ. Αξίζει να δούμε σε ποιες χώρες έχουν γίνει ΕΟΖ: Κίνα, Μπαγκλαντές, Ινδονησία, Ουκρανία (μέχρι να τις καταργήσει ο -ανατραπείς από το φασιστικό, φιλο-ΕΕ πραξικόπημα- Γιανούκοβιτς) και άλλες. Να σημειωθεί πως καμία σοβαρή χώρα δυτικού τύπου δεν έχει στην επικράτεια της ΕΟΖ.

Ακόμα και οικονομολόγοι που κάθε άλλο παρά ανατρεπτικές θέσεις έχουν, διαφωνούν με τη δημιουργία ΕΟΖ στην Ελλάδα. Για παράδειγμα, ο καθηγητής Οικονομολογίας Ραλφ Βρόμπελ εξέφρασε την κάθετη διαφωνία του επί του θέματος στο «Βήμα», καθώς θεωρεί πως οι ΕΟΖ πρέπει να χρησιμοποιούνται μόνο από χώρες του Τρίτου Κόσμου, ή από τις πρώην σοσιαλιστικές, δηλαδή από υποανάπτυκτες ή υπό μετάβαση χώρες.

Με την είσοδο της Ελλάδας στα μνημόνια άρχισαν αμέσως διάφορα ισχυρά κέντρα να μιλάνε για ανάγκη ίδρυσης ΕΟΖ στην επικράτεια της. Το 2012 μία καθόλου αθώα ΜΚΟ («Οικονομικό Φόρουμ Θράκης») εκπόνησε ολόκληρο σχέδιο για δημιουργία ΕΟΖ στην Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας, σύμφωνα με το οποίο τη διαχείριση της ΕΟΖ θα αναλάμβανε μία ΑΕ, η οποία θα ανήκε κατά 51% στο Κράτος, αλλά τοmanagement (το οποίο είναι κομβικό) θα ανήκε στους ιδιώτες. Το σχέδιο είχε υιοθετηθεί μάλιστα από την αρμόδια Περιφέρεια και από το υπουργείο Ανάπτυξης. Ευτυχώς, το ΔΝΤ απέρριψε το εν λόγω σχέδιο, για τους δικούς του λόγους προφανώς.

Την ίδρυση ΕΟΖ στην Ελλάδα δεν την προωθούσαν αποκλειστικά εγχώριοι κύκλοι, αλλά και ξένοι. Ενδεικτική ήταν η απάντηση του Όλι Ρεν στον τότε ευρωβουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ Νίκο Χουντή, όπου μιλούσε για «ενδιαφέρουσα ιδέα» και πως η Κομισιόν, αν και δεν έχει μελετήσει εκτεταμένα το εν λόγω σχέδιο, θα μπορούσε να συνδράμει την ελληνική κυβέρνηση, αν εκείνη αποφάσιζε κάτι τέτοιο. Μέχρι και ουφυπουργός οικονομικών της Γερμανίας, το 2011, είχε μιλήσει θετικά για την προοπτική δημιουργίας ΕΟΖ στην Ελλάδα (σημείωση: από το γεγονός και μόνο ότι ένας αξιωματούχος ξένου Κράτους κάνει υποδείξεις για τέτοια καίρια ζητήματα, μπορούμε να βγάλουμε κάποια εύλογα συμπεράσματα).

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΚΑΙ ΤΙ ΘΑ ΦΕΡΟΥΝ ΟΙ ΕΟΖ;

Το καθεστώς τους διαφέρει από χώρα σε χώρα. Γενικά, πρόκειται για ζώνες όπου η φορολογία των επιχειρήσεων, οι εργασιακές σχέσεις, οι όροι με τους οποίους διεξάγεται το εμπόριο κλπ διαφέρουν από την υπόλοιπη επικράτεια. Δηλαδή μιλάμε για ζώνες αυτονομημένες με ειδικό νομικό καθεστώς αλλά και δικούς τους διοικητικούς και ελεγκτικούς μηχανισμούς.

Το μόνο συγκεκριμένο κοινό χαρακτηριστικό των ΕΟΖ είναι η κινεζοποίηση των εργασιακών σχέσεων. Οι εργαζόμενοι δουλεύουν κατά κανόνα πάνω από δέκα ώρες ημερησίως, ενώ πληρώνονται μόνο στην περίπτωση που επιτύχουν τους όποιους στόχους θέσει η επιχείρηση. Οι διαρροές ότι οι εργασιακές σχέσεις «θα παραμείνουν αμετάβλητες» μάλλον δεν είναι πειστικές. Άλλωστε δεν θα είναι πρώτη φορά που θα ψεύδεται μία κυβέρνηση, ειδικά προς χάρην «της ανάπτυξης και της ανταγωνιστικότητας». Επίσης, ήδη οι εργασιακές σχέσεις στη χώρα μας θυμίζουν αρκετά εκείνες υπανάπτυκτων χωρών, τόσο σε θεσμικό όσο και και σε ουσιαστικό επίπεδο.

Ειδικά στην περίπτωση της Ελλάδας ,όμως, η δημιουργία ΕΟΖ μπορεί να αποβεί καταστροφική τόσο για το λαό όσο και για τη χώρα. Η Ελλάδα υπήρξε πάντα μία χώρα όπου ακολουθούσε το μοντέλου του ενιαίου και αδιαιρέτου Κράτους. Το πρώτο σημαντικό βήμα κόντρα σε αυτό το μοντέλο ήταν οΚαλλικράτης, ο οποίος κατήργησε την έννοια του νομού (και της κοινότητας) για να μεταβεί σε εκείνον της Περιφέρειας. Η σημαντικότερη καινοτομία που εισήχθη στον Καλλικράτη προβλέπει «διεδαφικές συνεργασίες», δηλαδή οι Περιφέρειες θα μπορούν να δρουν σαν αυτόνομα κρατίδια και να προχωρούν σε επαφές, συμφωνίες κλπ με οντότητες του εξωτερικού. Χαρακτηριστική ήταν η δήλωση του Πέτρου Τατούλη, περιφερειάρχη Πελοποννήσου και μεγάλου πλασιέ των ΕΟΖ, το 2011, πως «Μετά την αυτόνομη παρέμβασή μου στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αν η χώρα καταρρεύσει η Περιφέρεια Πελοποννήσου θα είναι έτοιμη να αντιμετωπίσει τα προβλήματα ρευστότητας».

Γίνεται λοιπόν κατανοητό πως σήμερα βάλλεται σε σημαντικό η ενιαιότητα του ελληνικού Κράτους. Η ύπαρξη αυτόνομων περιφερειών, ικανών να συνδιαλέγονται με ξένους παράγοντες και η θέσπιση ΕΟΖ με ειδικό νομικό και ελεγκτικό πλαίσιο (που σίγουρα θα δημιουργήσει και έναν θεσμικό ή άτυπο διοικητικό μηχανισμό) στρέφονται ενάντια σε κάθε έννοια σοβαρού, συγκροτημένου Κράτους. Αυτό δεν είναι περίεργο και δεν πρέπει να μας ξαφνιάζει. Συγκροτημένα κράτη (ειδικά με κυρίαρχους λαούς) αποτελούν απειλήγια τον σύγχρονο ιμπεριαλισμό. Οι αυτόνομες περιφέρειες και οι ΕΟΖ αποτελούν πολύ καλύτερο γήπεδο για τα ιμπεριαλιστικά κέντρα και τα μεγάλα οικονομικά συμφέροντα σε σχέση με τα συγκροτημένα κράτη. Έτσι, προχωρούν στον τεμαχισμό ολόκληρων χωρών και διατηρούν υπό τον έλεγχο τους στρατηγικήςσημασίας περιοχές, όπου οι εργαζόμενοι δουλεύουν με μισθούς πείνας. Το αν η χώρα ολόκληρη βρίσκεται στο χείλος της καταστροφής ή όχι τους είναι αδιάφορο. Κάτι τέτοιο έχει γίνει στη Λιβύη, στοΙράκ και αλλού. Στην Ελλάδα η πολεμική εμπλοκή δεν είναι ακόμη απαραίτητη, οπότε προχωράνε «ειρηνικά» μέσω του Καλλικράτη και των ΕΟΖ.

ΑΜΕΣΗ ΚΙΝΗΤΟΠΟΙΗΣΗ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ ΕΝΑΝΤΙΑ ΣΕ ΕΟΖ ΚΑΙ ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗ

Η εξαγγελία δημιουργίας ΕΟΖ από τα πρωθυπουργικά χείλη δεν πρέπει να μας αφήσει καθόλου αδιάφορους. Είναι καθήκον όλων μας κινητοποιηθούμε και να ενημερώσουμε όλον τον ελληνικό λαό για τους κινδύνους που ελλοχεύουν. Τόσο για το εισόδημα και την ευημερία του, όσο και για την de factoαντιδραστική «απονέκρωση» του Κράτους. Σε αυτές τις καταστάσεις πλέον δεν χωράνε λεπτές ιδεολογικές διαφορές και συνδικαλισμός αμφιθεάτρου. Δυστυχώς, ο κόσμος δεν έχει ιδέα του τι τον περιμένει και σε κάποιο βαθμό έχει πειστεί από τα παραμύθια περί ανάκαμψης.

Ο ΣΥΡΙΖΑ οφείλει να δράσει σε δύο επίπεδα. Σε πρώτο επίπεδο, πρέπει να βγει στον κεντρικό του πολιτικό λόγο και να καταστήσει σαφές πως με το που γίνει κυβέρνηση θα καταργήσει τον Καλλικράτη και θα τον αντικαταστήσει με ένα σοβαρό και εθνικά υπεύθυνο σχέδιο τοπικής αυτοδιοίκησης. Επίσης, να δεσμευτεί πως θα ακυρώσει όλες τις ΕΟΖ που θα έχουν θεσμοθετηθεί από την παρούσα κυβέρνηση. Τοδεύτερο –και σημαντικότερο- είναι σε επίπεδο βάσης. Να έρθει σε συνεννόηση με όλες τις δημοκρατικές, ριζοσπαστικές, πολιτικές δυνάμεις που τάσσονται ενάντια στη νεοαποικιοκρατία και να ιδρύσουν από κοινού λαϊκές επιτροπές ενημέρωσης του κόσμου σχετικά με τις ΕΟΖ. Να γίνουν πλατιές εκδηλώσεις για το θέμα, πιάνοντας όλες τις πλευρές του (από τα εργασιακά μέχρι την εθνική ανεξαρτησία).

Αυτή η πλατιά πολιτική και κοινωνική συμμαχία γύρω από ένα τόσο σημαντικό ζήτημα θα μπορούσε μάλιστα να έχει πολλαπλασιαστική ισχύ, αφού θα μπορούσε να λειτουργήσει ως εφαλτήριο ενός νέου πολιτικού και κοινωνικού πόλου, που θα αποτελείται από πραγματικά ριζοσπαστικές, δημοκρατικές δυνάμεις της κοινωνίας. Ενός πόλου αντιιμπεριαλιστικού, που θα μπορούσε να δράσει ως καταλύτηςτόσο σε κοινωνικό όσο και σε πολιτικό επίπεδο.