«Ο ομορφάντρας υπάρχει και στην παράσταση του Εθνικού»...

Σταύρος Θεοδωράκης

Τον βρήκα να παραμιλάει. Μόλις είχε τελειώσει την πρόβα του στο Εθνικό και «ήταν ακόμη ο Στροβίλης», ο υπηρέτης του Κουτρούλη. Τον «προετοίμαζε» για υπουργό: «Tόλμην πολλή και ... αρκετήν αναίδεια και μη σε μέλει. Και δογμάτιζε εις όσα ούτε εννοείς και σούφρωνε τα φρύδια και φοβέριζε και ύβριζε και θα σε εκλάβουν υπουργόν εξαίσιον». «Την ξέρεις τη συνταγή», σχολίασα και γελάσαμε. Ο πατέρας του Μαυροματάκη - του «αληθινού», όχι του ηθοποιού - ήταν νωματάρχης. «Της Χωροφυλακής! Καταλαβαίνεις τι σημαίνει αυτό. Μιλάω με υπογεγραμμένες. Αλλωστε είμαι με τον Χριστιανόπουλο που λέει: Μην καταργείτε την υπογεγραμμένη / ιδίως κάτω από το ωμέγα / είναι κρίμα να εκλείψει / η πιο μικρή ασέλγεια / του αλφαβήτου μας». Ο μικρός Μανώλης, όπως και όλη η οικογένεια, ακολούθησε τον νωματάρχη στα χωριά της Εύβοιας και της Σύρου (στην ξακουστή Nτελαγκράτσια, του Βαμβακάρη). Κλώτσησε μπάλες, έπιασε ψάρια και στα διαλείμματα παρακολούθησε μονοθέσια σχολεία. «Θυμάμαι πως ο πατέρας μου έκανε μεγάλα βήματα και για να τον φτάσω έπρεπε να κάνω τεράστιους πήδους! Ενιωθα ότι πετάω». Τελικά «προσγειώθηκε» στον Βύρωνα και σπούδασε Ηλεκτρολόγος Μηχανικός στο Πολυτεχνείο. Στη Δραματική Σχολή του Βεάκη μπήκε το ‘88, στα 26 του. «Και την εφηβεία αργά την πέρασα. Ολα με καθυστέρηση τα κάνω. Ετσι είσαι πάντα λίγο πιο ανώριμος από αυτό που απαιτεί η ηλικία, αλλά από την άλλη είσαι πάντα νέος». Στο καφενείο του Εθνικού το τσάι έχει ένα ευρώ και η μακαρονάδα πέντε. «Τιμές ηθοποιών Εθνικού», λέει και μου κλείνει το μάτι.

Διαφθορά, διαπλοκή, αναξιοκρατία. Εσύ τα υπηρετείς όλα αυτά;

Εγώ βέβαια, ως Στροβίλης, βοηθός ράπτου, «στου Κουτρούλη τον γάμο». Προφητικές ιστορίες του 1840. Από τότε τα ίδια προβλήματα είχαμε. Ολοι και τότε, προσπαθούσαν να διοριστούν στο Δημόσιο.
Οι Ελληνες λοιπόν φταίνε ή οι ξένοι που επιβουλεύονται τις ομορφιές μας; Γιατί κυκλοφορούν και οι δύο εκδοχές.
Ελα ντε. Τα ακραία κόμματα μας παρουσιάζουν ως θύματα και τα «μεσαία» ως συνενόχους. Ή «μαζί τα φάγαμε» ή «μας εξαπάτησαν».
Εσύ πού καταλήγεις;
Αθώοι δεν ήμασταν, αλλά δεν ήμασταν και ένοχοι. Τους όρους του παιχνιδιού δεν τους βάλαμε εμείς, αλλά το πολιτικό σύστημα, αυτοί που είχαν την εξουσία. Τα τελευταία 30-40 χρόνια πάντως ζούσαμε σε μια λάσπη. Το βάδισμά μας γινόταν όλο και πιο λασπώδες. Η διαφθορά και η κλεψιά υπήρχαν από παλιά, αλλά το κρύβαμε. Από ένα σημείο και μετά όμως, έγινε αξία.
Υπερηφάνεια σχεδόν.
Ναι, το μοστράραμε, όπως μοστράρουμε τα τζιπ και τους μεγάλους ποδοσφαιριστές που έρχονται απέξω για να παίξουν σ' ένα πρωτάθλημα από παλτά.
Αυτό είναι στην άλλη διαφήμιση.
Ναι, έχεις δίκιο. Ο Μπρεχτ κάπου λέει «δεν χρειάζεται να είμαστε καλοί, χρειάζεται να φτιάξουμε τις συνθήκες εκείνες που η καλοσύνη δεν θα είναι απαραίτητη». Εν ολίγοις, αν υπήρχαν θεσμοί δεν θα γίνονταν όλα αυτά. Αν αυτός που έκλεβε έμπαινε στη φυλακή, δεν θα είχε γίνει όλο αυτό.
Οι κλέφτες πολιτικοί;
Μα είναι φανερό ότι πολλοί έκλεψαν τις τελευταίες δεκαετίες. Η χώρα έγινε έρμαιο των λαϊκιστών που έλεγαν «πάρε κι εσύ κόσμε». Δανεικά ήταν, δικά τους ήταν; Κάνανε και κάποια έργα για να δικαιολογήσουν την παρουσία τους, αλλά αυτό που κυρίως τους ενδιέφερε ήταν ο εαυτός τους και η παρέα τους.
Είσαι από αυτούς που πιστεύουν ότι η κρίση μπορεί να μας βοηθήσει να συνέλθουμε;
Ναι, όπως λέμε «ευτυχώς που κάηκε το δάσος, γιατί από τα αποκαΐδια θα ξαναγεννηθεί κάτι καινούργιο». Αλλά το δάσος κάηκε, κάποιοι θα πεινάσουν, κάποιοι θα φύγουν. Διάβαζα προ ημερών ότι οκταπλασιάστηκε ο αριθμός των γκασταρμπάιντερ Ελλήνων στη Γερμανία. Εγώ δεν πιστεύω πάντως στον εξωτερικό καταναγκασμό. Ολα αυτά τα βίαια μέτρα - στα οποία μάλιστα πρωτοστατούν και ορισμένοι από αυτούς που κατάκλεψαν τη χώρα - δεν θα έχουν αποτέλεσμα. Οι αλλαγές σε μια κοινωνία γίνονται μόνο όταν οι ίδιοι οι άνθρωποι αποφασίσουν να αλλάξουν.
Ναι, αλλά πώς αλλάζουν οι άνθρωποι; Πατάς ένα κουμπί και αλλάζουν;
Αν το ήξερα θα ήμουν πολιτικός και θα είχα αναλάβει τη διακυβέρνηση της χώρας. Σε ατομικό επίπεδο πάντως, να πάψουμε να στηρίζουμε την αυτοπεποίθησή μας στα εξωτερικά στοιχεία. Στα λούσα, στα ακριβά αυτοκίνητα, στις γυναίκες -μοντέλα. Να καλλιεργήσουμε τον εαυτό μας, να γίνουμε άξιοι τεχνίτες, άξιοι καλλιτέχνες, άξιοι υπάλληλοι.
Εσύ σε ποιες υπερβολές ενέδωσες αυτά τα χρόνια;
Μπορεί και σε όλες, αλλά με μέτρο. Ηταν κι η καταγωγή μου εμένα… Δηλαδή οι γονείς μου μού είχαν μάθει να μη χρωστάω ούτε ένα δίφραγκο. Ούτε πολύ ακριβά ρούχα αγόραζα, άντε 1-2 φορές να ζήλεψα κάτι και να το πήρα, ούτε πολυτελή αυτοκίνητα - το ίδιο έχω εδώ και 15 χρόνια.
Ωραίες γυναίκες;
Ωραίες γυναίκες είχα ευτυχώς κατά καιρούς, αλλά δεν τις είχα για να τις μοστράρω στις πρωινές εκπομπές. Δεν έβγαινα μαζί τους για να φωτογραφιστώ.
Μίλαγα πρόσφατα με έναν γέρο αναρχικό - έχει φύγει από την Αθήνα, μην έχει μπερδέματα - και του λέω «τι έφταιξε για τη κρίση;». Και μου λέει η απληστία μας.
Ναι, μάλλον αυτός τα βλέπει καλύτερα. Η απληστία μας όμως τροφοδοτήθηκε. Οι τράπεζες βγάλανε λεφτά. Δηλαδή έλεγαν στον άλλο, πάρε σπίτι, πάρε αμάξι. Συνέχεια τον βομβαρδίζανε, ε τι να κάνει και αυτός, ενέδωσε.
Εσύ πόσες κάρτες έχεις;
Πιστωτικές; Μία, γιατί χωρίς πιστωτική ούτε αυτοκίνητο δεν μπορείς να νοικιάσεις, ούτε να πάρεις ένα βιβλίο από το Iντερνετ, αλλά ποτέ δεν έχω αγοράσει κάτι χωρίς να έχω το αντίστοιχο αντίτιμο στη τράπεζα.
Αληθεύει ότι έχουμε τα περισσότερα θέατρα;
Και καλά κάνουμε και έχουμε πολλά θέατρα. Δεν είναι φούσκα αυτό το πράγμα. Τα πιο πολλά από αυτά τα θέατρα ζούσαν εκ των ενόντων, δηλαδή περισσότερο πλήρωναν οι άνθρωποι για να παίζουν, παρά πληρωνόντουσαν.
Μήπως είχαμε όμως περισσότερους πρωταγωνιστές από όσους χρειαζόμασταν;
Είχαμε πολλούς περισσότερους. Αλλά σου λέω, αυτό που ήθελαν οι περισσότεροι ήταν να εκφραστούν και όχι να μοστραριστούν. Κανείς δεν μπορεί να κατηγορήσει την τέχνη γι' αυτό που ζούμε σήμερα, για τον απλούστατο λόγο ότι το κομμάτι της ευθύνης που αναλογεί στην τέχνη είναι τόσο μικρό όσο και η κόχη ενός μαχαιριού.
Στο θέαμα πάντως υπήρξαν υπερβολές. Σίριαλ, σόου, παιχνίδια, λες και ζούσαμε στο τηλεοπτικό Χόλιγουντ!
Ναι, υπήρχαν υπερβολές, αλλά ξέρω ηθοποιούς που έβγαζαν λεφτά από τα σίριαλ και αγόραζαν σπίτια και αυτοκίνητα και ξέρω και ηθοποιούς οι οποίοι με την τηλεόραση χρηματοδοτούσαν τις θεατρικές τους παραγωγές. Δηλαδή, δεν μπορείς να τους δαιμονοποιήσεις όλους και να τους βάλεις στο ίδιο τσουβάλι. Αν και είναι κάτι που το συνηθίζει η ελληνική κοινωνία.
Ολα είναι ή μαύρα ή άσπρα.
Ναι, είναι και σύμπτωμα της Αριστεράς. «Κάτω το κεφάλαιο και η πλουτοκρατία». Οχι, δεν είναι όλοι το ίδιο. Υπάρχουν αυτοί που κάνουν καλά τη δουλειά τους και άλλοι που πρέπει να πάνε φυλακή. Αλλωστε από παλιά ήμασταν η «αυλή» των διαφόρων Λουδοβίκων. Τους χρειαζόμαστε για να μας χρηματοδοτούν κι εμείς τους τη φέρναμε από κάτω.
Τους τη φέρνουμε ή συμβιβαζόμαστε;
Αλλοι συμβιβαζόμαστε, άλλοι τους τη φέρνουμε. Η άλλη λύση είναι να πάμε στην έρημο και να κάνουμε καθαρή τέχνη, πάνω σε έναν στύλο, όπως οι στυλίτες. Γίνεται; Δεν γίνεται; Ετσι κι αλλιώς η τέχνη είναι λίγο βρικόλακας, τρέφεται από την κόπρο της κοινωνίας. Πώς αλλιώς θα ξέρεις τι είναι η ζωή; Μόνο μέσα σε αυτόν τον βόθρο μπορούμε να διερευνήσουμε τα όριά μας, κι όχι σε ένα πράσινο λιβάδι με κόκκινες παπαρούνες.
Για δυστυχής αριστερός μου κάνεις.
Ευτυχής, πρώην αριστερός, θα έλεγα. Ναι, πλέον δεν μπορώ να περιμένω την επανάσταση για να αλλάξουν τα πράγματα στην κοινωνία. Πρέπει να δούμε τι κάνουμε εδώ και τώρα. Και χαίρομαι όταν βλέπω ότι διάφορες κοινότητες, συλλογικότητες όπως τους αρέσει να αυτοαποκαλούνται, δημιουργούν καινούργια πράγματα.
Κόμμα δεν έχεις δηλαδή, αν καταλαβαίνω καλά...
Οχι. Μακριά από μένα. Θα ψηφίσω όμως. Ακόμη δεν ξέρω τι. Θα δούμε γιατί μπορεί να δημιουργηθούν και καινούργια κόμματα.
Πες μου κάτι που ανακάλυψες τις μέρες της κρίσης και σ' αρέσει.
Πιο πολύ το ότι οι άνθρωποι αρχίζουν να μιλάνε μεταξύ τους και να καταλαβαίνουν τι μπορεί να σημαίνει η λέξη αλληλεγγύη. Ο άλλος δεν σου έλεγε ούτε καλημέρα στην Αθήνα. Τώρα ναι μεν θα αγριέψουν τα πράγματα γιατί κάποιοι θα πεινάσουν και κάποιοι θα επιτεθούν, αλλά και κάποιοι άλλοι θα δουν ότι δεν υπάρχει άλλος δρόμος, παρά μόνο η αλληλεγγύη και η συνεννόηση.
ΤΑΝΕΑ