Ο τζίτζικας και ο μέρμηγκας στα χρόνια του μνημονίου

Τον Φεβρουάριο που μας πέρασε, ο δημοσιογράφος του Σκάι Άρης Πορτοσάλτε, έκανε μια ακόμη λυσσαλέα επίθεση κατά του κοινωνικού κράτους,υποστηρίζοντας ότι οι φτωχοί είναι επιδοματούχοι «που τον κουδουνάνε όλη μέρα». Ότι οι φτωχοί δηλαδή κακώς εισπράττουν τα κοινωνικά επιδόματα, διότι αυτά τροφοδοτούν την τεμπελιά τους και αποτελούν κίνητρο για διαφθορά και αντικίνητρο για την εργασία
.
Βέβαια το χυδαίο αυτό αφήγημα, δεν είναι καινούργιο. Όσο υπάρχουν τάξεις,τόσο η μια που διεκδικεί τα οικονομικά προνόμια και την εξουσία για τον εαυτό της, εφευρίσκει ελαττώματα, και εκλογικεύει αυτή την ανισότητα και την αδικία, μέσω μιας τάχα μου εγγενούς χαρακτηρολογικής διαφοράς, και εδραιώνει με αυτόν τον τρόπο την ανωτερότητα και την κυριαρχία της. Το διαχρονικό αξίωμα που εκστομίζεται ρητά ή υπονοείται πονηρά: Οι φτωχοί είναι επιρρεπείς σε ακολασίες και δεν μπορούν να τιθασεύσουν τις ορμές τους, είναι άξεστοι και αψίκοροι.Τα επιδόματα εκθρέφουν και επιβραβεύουν την οκνηρία, ενώ η εργασία έρχεται ως θεραπεία και ευεργεσία.

Σε αυτό το πνέυμα, το 1807 ο Ναπολέων έλεγε: « Όσο περισσότερο οι λαοί μου θα δουλεύουν, τόσο λιγότερο θα υπάρχουν ακόλαστα πάθη». Την εποχή του New Deal, ο πρόεδρος Ρούσβελτ έλεγε για τα επιδόματα πρόνοιας ότι « είναι ναρκωτικό, ένας λεπτός καταστροφέας του ανθρώπινου πνεύματος». Και κάποιες δεκαετίες αργότερα, ο ομόλογος του Ρόναλντ Ρεήγκαν, θα προσπαθήσει να απελευθερώσει τους φτωχούς από τον « ιστό της αράχνης που υφαίνει η εξάρτηση (των κοινωνικών επιδομάτων)».

Και καθώς η θεωρία, για την ανικανότητα των φτωχών να επιχειρήσουν και να καινοτομήσουν μολονότι ορφανή από σοβαρά τεκμήρια, επιβιώνει μέχρι σήμερα σε ένα γενικότερο συγγενές αφήγημα, αξίζει να εξετάσουμε από τη μια τι λέγεται δημόσια και τι δείχνουν τα ερευνητικά ευρήματα από την άλλη .

Διαπνέονται πράγματι από την τεμπελιά του τζίτζικα και την υστεροβουλία που τους αποδίδονται οι φτωχοί κωδωνοκρούστες; Αν έχουν εξασφαλισμένο εισόδημα εγκαταλείπουν την δουλειά; Και αν δεν έχουν δουλειά, ακολουθούν τη φύση τους ως πανούργοι εισπράκτορες κοινωνικών επιδομάτων;


Fun fact . Οι άνθρωποι επιθυμούν να εργάζονται, ακόμα και όταν έχουν ή αποκτήσουν χρήματα: Πριν από κάποια χρόνια το ερευνητικό ενδιαφέρον είχε στραφεί στην οικονομική και εργασιακή συμπεριφορά ανθρώπων που κέρδιζαν υπερβολικά μεγάλα ποσά σε τυχερά παιχνίδια.Τι ανακάλυψαν οι ερευνητές; Ότι ακόμα και όταν οι άνθρωποι έχουν την ανέλπιστη τύχη να κερδίσουν το ΛΌΤΤΟ, δεν σταμάτανε τη δουλειά. Αρκετοί αλλάζουν δουλειά, αναζητώντας καλύτερο περιβάλλον, συνθήκες εργασίας ή αμοιβή. Αλλά οι περισσότεροι συνεχιζουν να εργάζονται. Αυτό το έχουν αποδείξει έρευνα υστερα  από έρευνα, ύστερα από άλλη έρευνα, διαψεύδοντας την στερεότυπη αντίληψη.

Ένας άλλος εύκολος, πρόσφορος και δοκιμασμένος τρόπος να τσεκάρουμε την επίδραση των κοινωνικών επιδομάτων στη κοινωνική, οικονομική και εργασιακή συμπεριφορά των ανθρώπων, είναι να  εξετάσουμε κάποια δείγματα ξετυλίγοντας το κουβάρι του Παγκόσμιου Βασικού εισοδήματος (Π.Β.Ε).Το Π.Β.Ε είναι ένα κοινωνικό επίδομα ά ν ε υ  π ρ ο υ π ο θ έ σ ε ω ν, ένα πείραμα για την εξάλειψη της φτώχειας, για την άμβλυνση των κοινωνικο-οικονομικών ανισοτήτων, που έχει δοκιμάστει σποραδικά εδώ και δεκαετίες σε κάποιες χώρες. Αυτό που έχει φανεί και εδώ και σε ανάλογα πειράματα με το Π.Β.Ε, είναι ότι στις χώρες που εφαρμόζεται βελτιώνεται η υγεία και οι συνθήκες ζωής του φτωχού πληθυσμού, μειώνεται η εγκληματικότητα και αυξάνονται τα χρόνια που τα παιδιά παραμένουν στο σχολείο ή σπουδάζουν.

Τι κάνουν τα χρήματα τους οι δικαιούχοι των κοινωνικών επιδομάτων; Με το που παίρνουν το τσεκ πάνε κατευθείαν στην κάβα; «Σπαταλάνε τα λεφτά τους σε γυναίκες και αλκοόλ», όπως είχε ισχυριστεί ο επικεφαλής του Eurogroup Γερούν Ντάισελμπλουμ για τους μερακλήδες κάτοικους του Νότου;

Αν πιστέψουμε τις έρευνες, όχι. Όπως διαβάζουμε στο BussinessInsider, το Π.Β.Ε που εφαρμόστηκε σε μια αγροτική περιοχή στην Κένυα επί 12 έτη, διάψευσε το μύθο ότι τα χρήματα θα ξοδευτούν σε καταχρήσεις ή επιπόλαια. Σε δημοσίευμα  των New York Times διαβάζουμε ότι η Παγκόσμια Τράπεζα διαπίστωσε ότι σε 7 χώρες της Ασίας, Λ.Αμερικής και Αφρικής που εφαρμόστηκαν προγράμματα οικονομικής βοήθειας, η βοήθεια αυτή δεν σπαταλήθηκε σε καπνό,καταχρήσεις και αλκοόλ.
Αντίθετα, οι άνθρωποι τα χρήματα αυτά τα διέθεσαν για βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης τους, διεύρυναν τις δυνατότητες εκπαίδευσης και διερεύνησαν την απόκτηση προσόντων που θα τους εξασφάλιζαν μια καλύτερη εργασία στο μέλλον. Τα διάφορα προγράμματα κοινωνικής πρόνοιας των χωρών αυτών, δεν είχαν καμμία στατιστικά σημαντική αρνητική επίδραση στην εξεύρεση και στις ώρες εργασίας. Στις περισσότερες περιπτώσεις, οι έρευνες δείχνουν ότι τα κοινωνικά επιδόματα αποτέλεσαν ενθάρρυνση για την εξεύρεση εργασίας.

Όταν ακούστηκε από μέλος του Ελληνικού Κοινοβουλίου :«Οι φτωχοί κάνουν λάθος επιλογές» στο μυαλό ήρθε  ο ποιητής που τραγουδούσε «η φτώχεια είναι πιο φρόνιμη αν νιώθει ότι φταίει». Και τα λόγια του ιστορικού Μαρκ Μαζάουερ που στη Σκοτεινή του Ήπειρο διαπίστωνε: «Η πλήρης εργασιακή απασχόληση δεν αρέσει στους κεφαλαιοκράτες, διότι χαλαρώνει την εργασιακή πειθαρχία και επομένως προσπαθούν πάντα να κρατούν ένα ορισμένο επίπεδο ανεργίας για να ελέγχουν το εργατικό δυναμικό».

Το παραπάνω επιχείρημα περί κουτουράδας, επιπολαιότητας και λανθασμένων επλογών των φτωχών θα ήταν πειστικό,αν δεν ήταν απλά άλλο ένα χειριστικό ψεύδος. Η φτώχεια είναι θέμα ανθρωπογεωγραφίας και ταξικό. Αν γεννηθείς φτωχός,το πιο πιθανό είναι ότι θα πεθάνεις και φτωχός.Και οι επιλογές μέσα σε μια άπορη οικογένεια φανταζόμαστε ότι δεν θα έχουν και άπλετο εύρος. Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΟΟΣΑ χρειάζεται 4 γενιές για να αλλάξει κάποιος κοινωνικο-οικονομικό στάτους: Ένας Έλληνας ο οποίος προέρχεται από φτωχή οικογένεια, χρειάζεται τέσσερις γενιές προκειμένου να φθάσει στο μέσο εισόδημα της χώρας. Επομένως η φτώχεια, είναι μια αναπόδραστη κοινωνική πραγματικότητα αλλά και ένας σοβαρός στρεσσογόνος παράγοντας απειλητικός γα τη ζωή και την υγεία.

Ποιοί όμως είναι εκείνοι που θα δείξουν με το δάχτυλο πρώτοι, ως νέοι Ιούδες, τους φτωχούς ως φταίχτες και τους εργαζόμενους ως υπαίτιους της δυστυχίας τους; Στο  κλίμα της ενοχοποίησης και της ηθικής αμαύρωσης ανέργων και εργαζομένων, στα χρόνια του Μνημονίου, πρωτοστάτησαν:

1.Οι δημοσιογράφοι -που συστηματικά υιοθέτησαν και  εργαλειοποίησαν την άποψη περί τεμπέληδων  Ελλήνων, διεφθαρμένων Δ.Υ και πονηρών επιδοματούχων, με επιδιωκόμενο σκοπό την αναγκαστική συνθηκολόγηση σε ένα περιβάλλον εργασιακής ζούγκλας. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα, σε εφημερίδα μεγάλης κυκλοφορίας  που σε πρωτοσέλιδο αγανακτεί με τους Έλληνες που «δεν πάνε να δουλέψουν στα χωράφια και ας είναι άνεργοι!». Δεν μας διευκρίνισε σε ποιά χωράφια όμως, σε κείνα της Μανωλάδας που οι εργάτες γης,απλήρωτοι για 6 μήνες, όταν πήγαν να διεκδικήσουν δεδουλευμένα, αντί για μισθό εισέπραξαν σφαίρες ή σε κάποια άλλα; Και παραμείναμε με την απορία.
2. Οι πολιτικοί.Ας θυμηθούμε τον κυνικό Ε. Βενιζέλο:«Οι μισθοί στη Μολδαβία είναι 70 ευρώ.Η Μολδαβία είναι δίπλα, μια ώρα πτήση. Καταλαβαινετε ότι είμαστε μια χώρα με ένα επίπεδο ζωής ΠΟΛΥ υψηλό»  (Διακαναλική συνέντευξη  Τρίτη 29 Απριλίου 2014)

Fun fact .Υποψιαζόμαστε  ότι αυτός ήταν ο στόχος από την αρχή, η κινεζοποίηση των μισθών, και όχι οι αερολογίες περί ανάπτυξης που έρχεται από τα σηκωμένα μανίκια και από την «πλάτη» που χρειάζεται να βάλουμε μειώνοντας δραματικά τους μισθούς. Από την μείωση των εξόδων για ούζα στην παραλία των Ελλήνων, και γενικά των κατοίκων του Νότου, που θρυλείται ότι αγαπούν την τρυφηλή και ακόλαστη ζωή. Η υποψία γιγαντώνεται και μεταμορφώνεται σε βεβαιότητα, διαβάζοντας τα λόγια του Τόμσεν,επικεφαλής της Τρόικας, όταν έλεγε από την αρχή της κρίσης το 2011 στον πρόεδρο της   Ελληνικής Ομοσπονδίας Εμπορίου Βασίλη Κορκίδη ότι «300 ευρώ για τον Έλληνα είναι καλά. Στα Βαλκάνια βρίσκεστε».

Ωστόσο, δεν μπορούμε να μην παρατηρήσουμε, ότι κανένα από τα δημόσια πρόσωπα δεν εξεμάνη με το γεγονός ότι, στη χώρα που το 1/3 των εργαζομένων παίρνει 330 ευρώ το μήνα, και το 48% ζει κάτω από το όριο της φτώχειας,   οι Τροικανοί αμοίβονταν με 500 ευρώ την ημέρα, για κάθε μέρα παραμονής στη χώρα μας. Ή για το γεγονός ότι τα μέλη του ΤΑΙΠΕΔ αμείβονται μέχρι και 20.000 ευρώ το μήνα!!! Και να μην διερωτηθούμε: Πόσο πιο παραγωγικοί και εργατικοί από το μέσο Έλληνα να είναι άραγε, όλοι αυτοί οι υψηλόμισθοι για να αμείβονται με αυτα τα αστρονομικά ποσά;

Επομένως αφού όλα τα δεινά τα προκαλούν στον εαυτό τους οι φτωχοί και οι τεμπέληδες, όσοι εργάζονται θα πρέπει να ζουν άνετα, υγιείς και ευτυχισμένοι.

Fun Fact : Η εργασία και «η προκοπή» δεν οδηγούν πάντα στην ευημερία και δεν συνεπάγονται πάντα υγεία. Και η ανάπτυξη δεν έρχεται απο τις «δουλειές, δουλείες, δουλειές».  Σύμφωνα με τα στοιχεία της Εurostat, στην χώρα μας βρίσκεται το 2^ο μεγαλύτερο ποσοστό φτωχών-εργαζομένων στην Ευρώπη. Εργαζομένων με μισθούς χαρτζηλίκι και ωράρια λάστιχα. Και μάλιστα εργαζόμενοι σε επιχειρήσεις που ζουν ένα οικονομικό θρίαμβο, όπως τα JUMBO. Αλλά και στην  Ε.Ε που δεν έχει τόσους τεμπέληδες όσους η Ελλάδα, σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, μυστηριωδώς το 1/10 των εργαζομένων ζεί στα όρια της φτώχειας.

Η παραγωγικότητα και η ανάπτυξη, δεν έχει καθόλου να κάνει με τα σηκωμένα μανίκια,τα λασπωμένα παπούτσια και την Ελλάδα που ξυπνάει νωρίτερα από τον πετεινό.Τα στοιχεία του OECD άλλωστε βάζουν την Ελλάδα στην 1^η  θέση ανάμεσα στους πιο σκληρά εργαζόμενους λαούς της Ευρώπης και στην 9^η θέση παγκόσμια. Σύμφωνα με την έρευνα όμως του Πανεπιστημίου Stanford, η σχέση παραγωγικότητας και ωρών εργασίας είναι αντιστρόφως ανάλογη: Όσο περισσότερες ώρες εργάζεται ο άνθρωπος, τόσο περισσότερο παρεισφρύουν παράγοντες όπως κούραση, εξάντληση ,στρες, μειωμένος ύπνος, που οδηγούν μαθηματικά σε λάθη και σε μειωμένη παραγωγικότητα.(Journal of occupational and environmental medicine).

Αντίθετα, οι λιγότερες ώρες εργασίας συνδέονται με παραγωγικούς, ευτυχισμένους και υγιείς εργαζόμενους. 6 στους 10 επιχειρηματίες πιστεύουν ότι το 6ωρο θα ωφελούσε την ψυχική και σωματική υγεία των εργαζομένων, θα αποκτούσαν ποιοτικό χρόνο για την οικογενειά τους και θα αρρώσταιναν λιγότερο,επομένως λιγότερες αναρρωτικές άδειες.

Και σε αυτό το σημείο ήρθε η ώρα να παρουσιάσουμε το φτωχό συγγενή: Σύμφωνα με τον τομέα ανθρώπινων δικαιωμάτων των Ηνωμένων Εθνών, η ψυχική υγεία είναι βασικό ανθρώπινο δικαίωμα και οι ρίζες της βρίσκονται και στο κοινωνικό και εργασιακό περιβάλλον.Τι ατυχής συγκυρία που δεν το έχει ακούσει κανένας δημοσιογράφος αυτό...

 Και έτσι ενώ η εργασία λατρεύεται σαν θρησκεία, δυστυχώς όμως δεν συμβαίνει το ίδιο για τα δικαιώματα των εργαζομένων. Οι παράγοντες σταθερότητας και ψυχικής υγείας όπως η εργασιακή ασφάλεια,ο αξιοπρεπής μισθός, τα σταθερά ωράρια και οι συλλογικές συμβάσεις εργασίας, μας λένε ότι είναι ξεπερασμένες ιδεοληψίες. Καθισμένοι πάνω σε μπάλες από σανό (συμβολικό;)  σε μπάλες σουηδικής γυμναστικής ή πάνω στα γραφεία τους με λυμένη τη γραβάτα και κάζουαλ ντύσιμο και ύφος, γόνοι ζάπλουτων οικογενειών ή πλουσιοπάροχα σιτιζόμενοι από το Δημόσιο χειροκροτητές κυβερνήσεων, μπαίνουν σε αχαρτογράφητα νερά: μιλάνε για σκληρή δουλειά και επιχειρηματικότητα.

Έναν αιώνα πριν, στηλιτεύοντας την υστερόβουλη ηθικοποίηση της άνευ όρων εργασίας ως πρόσχημα για την ταξική επίθεση στον κόσμο της εργασίας, ο Paul Lafarge έγραφε:

«Η καπιταλιστική ηθική, αξιοθρήνητη παρωδία της χριστιανικής ηθικής, ρίχνει το λίθο του αναθέματος στο σαρκίο του εpγάτη,  θέτει ως ιδανικό της να υποβιβάσει τον παραγωγό στο ελάχιστο επίπεδο αναγκών, να καταργήσει τις χαρές και τα πάθη του και να τον καταδικάσει στο ρόλο της μηχανής που απολυτρώνει από την  εργασία, χωρίς ανάπαυση και χωρίς οίκτο.»

Η φτώχεια δεν είναι ηθικό στίγμα, αλλά  ένα μόνιμο και διαρκές ψυχικό τραύμα. Τα μεγάλα ποσοστά φτώχειας σε μια χώρα, είναι διάρρηξη κοινωνικού συμβολαίου και ομολογία αποτυχίας της πολιτείας να ανταποκριθεί στο ρόλο της. Η αλληλευγγύη είναι υποχρέωση της κοινωνίας, και είναι  ηθικό  και κοινωνικό καθήκον να παρέχει ένα προστατευτικό δίχτυ, με τη μορφή της πρόνοιας και των κοινωνικών επιδομάτων.  Το να συναινείς ή να συμμετέχεις στη διασπορά θεωριών βασισμένων σε ανακρίβειες και ψεύδη, το να προτρέπεις άμεσα ή έμμεσα τους φτωχούς να να αποδεχτούν αδιαμαρτύρητα και να αγαπήσουν το δήμιο τους, δεν σε τοποθετεί απλά στο ταμπλό των γραφικών δημοσιολογούντων. Σε κατηγοριοποιεί ως χυδαία αντικοινωνικό σώμα, σαν έναν θλιβερό αυτοκράτορα που δεν αντιλαμβάνεται ότι διαλαλεί από μόνος του «Είμαι γυμνός».