«Πωλητήριο» σε δημόσιες επιχειρήσεις

Του ΧΡ. ΙΩΑΝΝΟΥ

Η ατζέντα αξιοποίησης της κρατικής περιουσίας ανοίγει συνολικά για την κυβέρνηση. Στόχος εκτός από τα έσοδα η συνολική αναδιάρθρωση κρίσιμων αγορών. Επιχειρείται να δημιουργηθούν από την αρχή επιχειρηματικοί κλάδοι ή να γίνει πιο αποτελεσματική η λειτουργία υφιστάμενων.

Η πρόταση Σάλλα άνοιξε τη συζήτηση για την εξαγορά της Αγροτικής και του Ταχυδρομικού Ταμιευτηρίου. Στόχος πάντως της κυβέρνησης είναι η εξασφάλιση ρευστότητας στην αγορά.Αυτό θα γίνει μισθώνοντας ή και εκποιώντας περιουσιακά στοιχεία σε ξένα και εγχώρια κεφάλαια. Το σχέδιο, που έχει τη σύμφωνη γνώμη της τρόικας, θα επιφέρει αναπόφευκτα αλλαγές και στα εργασιακά, όπως μετατάξεις, μειώσεις μισθών και υπερωριών.

Ηδη, το υπουργείο Οικονομικών έχει καταλήξει στους τρεις συμβούλους -εκτός απροόπτου θα είναι οι HSBC, Deutsche Bank και Lazard- οι οποίοι θα συντάξουν μελέτη με εναλλακτικές προτάσεις αξιοποίησης των συμμετοχών του Δημοσίου στον τραπεζικό κλάδο (Αγροτική Τράπεζα, Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο, Τράπεζα Αττικής, Παρακαταθηκών και Δανείων, συμμετοχή στις ιδιωτικές τράπεζες μέσω προνομιούχων μετοχών). Αυτό όμως είναι μόνο η αρχή. Σύμφωνα με πληροφορίες, το υπουργείο Οικονομικών και η καθ' ύλην αρμόδια γραμματεία Αποκρατικοποιήσεων θα προχωρήσουν άμεσα στην πρόσληψη συμβούλων για την αξιοποίηση των λιμανιών, των ακινήτων του ΟΣΕ και των ακινήτων του ΟΑΣΑ.

Επίσης, θα προσληφθούν σύμβουλοι για την αναδιάρθρωση κλάδων όπως της αμυντικής βιομηχανίας (ΕΑΒ, ΠΥΡΚΑΛ κ.λπ.), των περιφερειακών αεροδρομίων και των σιδηροδρόμων. Το ίδιο θα γίνει και για την επέκταση της σύμβασης εκμετάλλευσης του αεροδρομίου «Ελευθέριος Βενιζέλος» και την αποτίμηση του option που έχει η ΔΕΗ στη ΔΕΠΑ (η ΔΕΗ έχει δικαίωμα αγοράς ποσοστού 30% του μετοχικού κεφαλαίου της ΔΕΠΑ στην περίπτωση πώλησης μετοχών από το ελληνικό Δημόσιο).

Η πολιτική της κυβέρνησης στο θέμα των αποκρατικοποιήσεων-αξιοποίησης δημόσιας περιουσίας έχει διαφοροποιηθεί σε σχέση με τις εξαγγελίες του περασμένου Μαΐου:

* Στις προτεραιότητες δεν περιλαμβάνεται πλέον η αξιοποίηση των εταιρειών που εκμεταλλεύονται τα νερά. Ετσι, σε αυτή τη φάση δεν προωθείται η πρόσληψη συμβούλων για την περαιτέρω μετοχοποίηση ή την παραχώρηση του μάνατζμεντ της ΕΥΔΑΠ και της ΕΥΑΘ, κάτι που αρχικά ήταν μέσα στα σχέδια του υπουργείου Οικονομικών. Ομως, ο σχεδιασμός άλλαξε γιατί προκρίθηκε η πολιτική βούληση να μην βγουν πρώτα στην αγορά εταιρείες που διαχειρίζονται κοινωνικά αγαθά.

* Σε ό,τι αφορά το άνοιγμα της αγοράς των τυχερών παιγνίων, αναμένεται να δοθεί στη δημοσιότητα τις επόμενες ημέρες για διαβούλευση κείμενο προθέσεων και όχι νομοσχέδιο όπως αρχικά είχε πει ο υπουργός Οικονομικών. Το κείμενο προθέσεων θα περιγράφει την τρέχουσα κατάσταση στην αγορά των τυχερών παιγνίων, τα προβλήματά της και την ανάγκη αναδιάρθρωσης του τομέα, έτσι ώστε αφενός να παταχθεί ο παράνομος τζόγος, αφετέρου να αυξηθούν τα έσοδα του Δημοσίου. Η κυβέρνηση έκανε ένα βήμα πίσω, γιατί συνάντησε αντιδράσεις βουλευτών και κοινωνικών ομάδων στο ενδεχόμενο να γεμίσει η χώρα «κουλοχέρηδες».

* Στις προτεραιότητες περιλαμβάνονται τώρα η αναδιάρθρωση του ΟΣΕ, η αξιοποίηση των ακινήτων του και των ακινήτων του ΟΑΣΑ, του Οργανισμού Αστικών Συγκοινωνιών Αθηνών, συμπεριλαμβανομένου των θυγατρικών του, ΕΘΕΛ Α.Ε. και ΗΛΠΑΠ Α.Ε., που διαθέτουν μεγάλα ακίνητα στην ευρύτερη περιοχή της πόλης των Αθηνών.

**Το υπουργείο Οικονομίας συνεργάζεται στενά με τα συναρμόδια υπουργεία. Εχει μάλιστα ζητηθεί και η συνδρομή του υπουργείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής (ΥΠΕΚΑ), προκειμένου να ληφθούν υπόψη οι όροι δόμησης, δίχως να διαταράσσεται η ισορροπία με το περιβάλλον. Η κίνηση αφορά κυρίως τα ακίνητα του ΟΣΕ, τα οποία είναι διάσπαρτα σε όλη τη χερσαία Ελλάδα.

Τα εναλλακτικά σχέδια για τις τράπεζες

Στις προτεραιότητες της κυβέρνησης βρίσκεται ο τραπεζικός κλάδος, μετά την αιφνιδιαστική πρόταση που υπέβαλε ο πρόεδρος του ομίλου της Τραπέζης Πειραιώς Μιχ. Σάλλας για την εξαγορά των υπό κρατικό έλεγχο τραπεζών, της Αγροτικής Τράπεζας και του Ταχυδρομικού Ταμιευτηρίου.

Οι τρεις σύμβουλοι

Η δουλειά των τριών συμβούλων στο συγκεκριμένο τομέα δεν θα είναι καθόλου εύκολη. Στο διάστημα μέχρι το τέλος Σεπτεμβρίου πρέπει να διερευνήσουν εναλλακτικά σενάρια αξιοποίησης των υπό κρατικό έλεγχο τραπεζών ικανοποιώντας δύο μεταβλητές που έχει ως στόχο το υπουργείο: α) βελτίωση της ευστάθειας του τραπεζικού συστήματος και β) βελτίωση της αποτελεσματικότητάς του. Οπου ευστάθεια εννοούν την όσο το δυνατόν ισχυρότερη κεφαλαιακή βάση και όπου αποτελεσματικότητα την παροχή χρήματος στην οικονομία υπό τις παρούσες δύσκολες συνθήκες.

Γιατί όπως λέει στέλεχος του υπουργείου, εάν οι τράπεζες δεν δίνουν λεφτά στην οικονομία, τότε δεν κάνουν καλά τη δουλειά τους.

Θα εξεταστούν συνεπώς διάφορες περιπτώσεις που θα συνδυάζουν α) τις συμμετοχές του Δημοσίου στις κρατικές τράπεζες, β) την τύχη των προνομιούχων μετοχών που έχει το Δημόσιο στις ιδιωτικές και κρατικές τράπεζες και γ) τη δυνατότητα αξιοποίησης του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (αποτελεί πρόνοια του ΔΝΤ με διαθέσιμα μέχρι 10 δισ. ευρώ, στο οποίο προβλέπεται να ενταχθούν τράπεζες που χρειάζονται κεφάλαια και δεν πληρούν τα κριτήρια κεφαλαιακής επάρκειας της Τραπέζης της Ελλάδος).

Το υπουργείο Οικονομικών αγωνιά γιατί διαπιστώνει ότι δεν πέφτει χρήμα στην οικονομία παρ' ότι οι τράπεζες έχουν λάβει ή θα λάβουν κρατική βοήθεια συνολικής αξίας 76 δισ. ευρώ (οι τράπεζες δεν χορτηγούν δάνεια, αλλά ούτε ο κόσμος ζητάει).

Εάν τον ρόλο αυτό της παροχής δανείων μπορεί να παίξει ένας ισχυρότερος κρατικός πυλώνας είναι προς διευρεύνηση. Κάποιοι υποστηρίζουν κάτι τέτοιο, αλλά δύσκολα ένα μεγάλο υπό κρατικό έλεγχο σχήμα θα σηκώσει εύκολα κεφάλαια από τις αγορές, γιατί οι τελευταίες θα θεωρήσουν το σχήμα μη αποτελεσματικό ως προς την κερδοφορία του.

Σε κάθε περίπτωση, ο υπουργός Οικονομικών και ο διοικητής της Τραπέζης της Ελλάδος έχουν εκφράσει την άποψη ότι πρέπει να γίνουν ισχυρότερα σχήματα στις τράπεζες, τα οποία θα μπορούν να σηκώσουν κεφάλαια από τις αγορές, ενισχύοντας τόσο την κεφαλαιακή τους θέση αλλά κυρίως τη ρευστότητά τους.

Ο ρόλος της Εθνικής

Η Εθνική Τράπεζα, που είναι και η μεγαλύτερη στον κλάδο, θα μπορούσε να αντλήσει μόνη της χρήματα από τις κεφαλαιαγορές και στη συνέχεια να απορροφήσει κάποια από τις μικρότερες ιδιωτικές τράπεζες.

Εναλλακτικά θα μπορούσαν να ενωθούν δύο μικρότερες ιδιωτικές και να προσφύγουν στην κεφαλαιαγορά. Σε αυτές τις περιπτώσεις, δηλαδή άντλησης χρημάτων από την κεφαλαιαγορά, απομακρύνεται το ενδεχόμενο συμμετοχής ξένων τραπεζών. Ομως εάν οι τράπεζες δεν μπορέσουν να βρουν λεφτά, τότε αναγκαστικά θα πουληθούν και μάλιστα φθηνά σε ξένες τράπεζες.

Η τρόικα πάντως είχε εκφράσει την άποψη για γρήγορες λύσεις και για πώληση των υπό κρατικό έλεγχο σε ιδιώτες. Αποψη που δεν πέρασε σε αυτή τη φάση δεδομένης της αδυναμίας των ιδιωτικών τραπεζών να αντεπεξέλθουν μόνες τους στην πιστωτική κρίση του 2008, ζητώντας τη βοήθεια του κράτους.

ΧΡ. ΙΩΑΝΝΟΥ

Κρατικές και υπερχρεωμένες

Ζοφερή είναι η εικόνα που προκύπτει για τις 52 δημόσιες επιχειρήσεις από τα αναλυτικά στοιχεία που έστειλε η Ελλάδα στις Βρυξέλλες.

Υπό το βάρος της κρίσης και χάρη στην πολυετή αδιαφορία του κράτους τα έσοδα των επιχειρήσεων μειώθηκαν έτι περαιτέρω και τα ελλείμματα αυξήθηκαν. Πολλές κερδοφόρες έως πρόσφατα ΔΕΚΟ παρουσιάζουν πλέον «άνοιγμα». Την ίδια στιγμή οι εγγυήσεις του ελληνικού Δημοσίου για το δανεισμό τους υπερβαίνουν τα 25 δισ. ευρώ, ενώ η κρατική επιδότηση έφτασε τα 87 εκατ. ευρώ.

Τα στοιχεία (που είναι ελλιπή, καθώς δεν υπάρχει ισολογισμός όχι μόνο για το 2010 αλλά ακόμα και για το 2009 για τις πλέον «κόκκινες» επιχειρήσεις όπως είναι ο ΟΣΕ και η ΕΑΒ) εξηγούν τη νέα απαίτηση της τρόικας για πλαφόν στην επιδότηση της ΤΡΑΙΝΟΣΕ στα 50 εκατ. ευρώ το 2010 με ταυτόχρονες περικοπές δρομολογίων και αυξήσεις τιμολογίων.

Κυβερνητικά στελέχη εξηγούν ότι ανάλογες «απαιτήσεις» θα αποτελέσουν τον κανόνα και για τις υπόλοιπες ελλειμματικές ΔΕΚΟ, με βασικές προτεραιότητες τις αστικές μεταφορές και τις αμυντικές βιομηχανίες, καθώς εκεί εντοπίζονται τα πιο πολλά ανοίγματα. Οσο για τις μικρές διάσπαρτες επιχειρήσεις του Δημοσίου (αρκετές από τις οποίες δεν έχουν έλλειμμα) πολλές συγχωνεύονται, καταργούνται ή αναδιαρθρώνονται.

Τα στοιχεία δείχνουν ότι:

*Οι 41 από τις 53 εταιρείες καταγράφουν ζημίες 72 εκατ. ευρώ το πρώτο τρίμηνο του 2010. Το μεγαλύτερο άνοιγμα έχουν τα Ελληνικά Αμυντικά Συστήματα (30,5 εκατ. ευρώ), έπεται η ΕΘΕΛ και οι ΗΣΑΠ, καθρεφτίζοντας το γιατί η τρόικα τις έχει βάλει στο στόχαστρο. Οι πλέον ζημιογόνες (ΟΣΕ, ΕΑΒ) δεν έχουν στοιχεία ούτε για το 2009. Αξιοσημείωτο είναι ότι πολλές κερδοφόρες πέρυσι εταιρείες (ΟΣΚ, ΕΟΜΜΕΧ κ.λπ.) εμφανίζουν για πρώτη φορά πρόβλημα...

*Οι εγγυήσεις του Δημοσίου προς εταιρείες του έφτασαν σωρευτικά τα προηγούμενα χρόνια τα 25 δισ. ευρώ. Προηγείται ο ΟΣΕ με 7,76 δισ. ευρώ, ακολουθεί ο ΟΑΣΕ με 1,6 δισ. ευρώ, τα Ελληνικά Αμυντικά Συστήματα, ο ΟΣΚ και η ΕΑΒ.

Το μνημόνιο ορίζει ότι πλέον οι εγγυήσεις πρέπει να έχουν την έγκρισή του και γι' αυτό απαιτεί αναλυτικά στοιχεία των ΔΕΚΟ, τα οποία προς το παρόν δεν έλαβε. Το ζήτημα είναι ότι αν καταπέσουν οι εγγυήσεις αυτές θα βαρύνουν το έλλειμμα και το χρέος, αποτελώντας άμεσο κίνδυνο για την πορεία του προγράμματος.

*Οι υποχρεώσεις τους έχουν φτάσει στο ένα τρίτο αυτών του 2009 μέσα στους πρώτους τρεις μήνες του έτους, 7,5 δισ. ευρώ.

*Οσο για τις επιδοτήσεις του Δημοσίου, στις οποίες πλέον μπαίνει «μαχαίρι», έφτασαν το πρώτο τρίμηνο στα 87 εκατ. ευρώ (έναντι 217 εκατ. ευρώ στο σύνολο του 2009). Στην πράξη το ποσό μπορεί να είναι μεγαλύτερο, αφού και πάλι στοιχεία δεν υπάρχουν για ΟΣΕ, ΓΑΙΑΟΣΕ, ΕΑΒ, για τον Εθνικό Διαχειριστή Σιδηροδρομικής Υποδομής, την ΤΡΑΙΝΟΣΕ και άλλες εταιρείες. Κοινοποιήθηκαν οι επιδοτήσεις προς ΕΘΕΛ (52,5 εκατ. ευρώ), ΗΣΑΠ (16,8 εκατ. ευρώ), ΗΛΠΑΠ (13,9 εκατ. ευρώ), ΕΟΜΜΕΧ, ΔΕΠΑΝΟΜ, Ελληνικό Φεστιβάλ, τις Μονάδες Υγείας Α.Ε., το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου και τον ΕΛΟΤ.

*Στις 52 ΔΕΚΟ απασχολούνται 23.000 περίπου εργαζόμενοι. Η μισθολογική δαπάνη φτάνει στα 1,4 δισ. ευρώ και η «ψαλίδα» στους μισθούς είναι τεράστια. Στην Κοινωνία της Πληροφορίας οι μεικτές αμοιβές αντιστοιχούν σε 102.567 ευρώ ανά εργαζόμενο, στους ΗΣΑΠ στα 78.811 ευρώ το χρόνο, στο Λιμένα Ηρακλείου στις 67.086 ευρώ και στον Οργανισμό Ιπποδρομιών στις 66.136 ευρώ. Στην ΤΡΑΙΝΟΣΕ οι μεικτές αμοιβές διαμορφώνονται σε 65.262 και στον ΟΣΕ σε 56.067 ευρώ. Στον αντίποδα, μόνο στη ΓΑΙΑΟΣΕ περιορίζεται σε 33.266 ευρώ και στο Ελληνικό Φεστιβάλ σε 21.058 ευρώ.