Οι αγορές επιτίθενται, η Ευρώπη τρεκλίζει...

Ντόμινο διεθνών διαστάσεων απειλεί το διεθνές οικονομικό σύστημα. Η κρίση χρέους της ευρωζώνης κινδυνεύει να διαχυθεί σε ΗΠΑ και Ασία, καθώς η συμφωνία της 21ης Ιουλίου για την Ελλάδα δεν έπεισε τις αγορές, οι οποίες τα..
. τελευταία 24ωρα πυρπολούν τα ισπανικά και ιταλικά ομόλογα. Το ήρεμο καλοκαίρι που ήλπιζαν να έχουν οι ευρωπαίοι ηγέτες δεν ήρθε ποτέ. Οι Ανγκελα Μέρκελ, Νικολά Σαρκοζί, Σίλβιο Μπερλουσκόνι, Χοσέ-Λουίς Θαπατέρο, Ζοζέ-Μανουέλ Μπαρόζο, Ζαν-Κλοντ Τρισέ, Χέρμαν βαν Ρομπάι και Ολι Ρεν επιδόθηκαν από την περασμένη Πέμπτη σε μια αλυσίδα παρεμβάσεων προς στήριξη του ευρώ. Από την Παρασκευή το πρωί τα τηλέφωνα «άναψαν», με τον πρόεδρο της Γαλλίας να συνομιλεί ακόμη και με τον αμερικανό ομόλογό του Μπαράκ Ομπάμα σε μια προσπάθεια συντονισμένης ανάσχεσης του πανικού που είχε ως αποτέλεσμα να ρευστοποιηθούν 2,5 τρισ. δολάρια από τις διεθνείς χρηματαγορές την εβδομάδα που πέρασε.

Oι Ευρωπαίοι προσπάθησαν να καθησυχάσουν τις αγορές, οι οποίες κρίνουν πλέον ανεπαρκή τον συμβιβασμό για το ελληνικό χρέος και την ενίσχυση του προσωρινού μηχανισμού στήριξης (ΕFSF). Η κρίση χρέους απειλεί πλέον με κραχ το ενιαίο νόμισμα και «απαιτεί» τη λήψη κρίσιμων αποφάσεων, όπως την άμεση προσφορά υψηλών εγγυήσεων στον ΕFSF, τον στενότερο δημοσιονομικό συντονισμό, ακόμη και την έκδοση ευρωομολόγων. Αναγκάζει δε την Αθήνα να αγωνιά για το πώς θα μπορούσε η ίδια να επηρεαστεί από το καινούργιο επεισόδιο στο σίριαλ της ευρωπαϊκής κρίσης. Κυβερνητικές πηγές ανέφεραν ότι η αναβλητικότητα που έχει επιδείξει το Βερολίνο σε προηγούμενες κρίσιμες στροφές της κρίσης δεν αποτελεί ασφαλή οδηγό για την έξοδο από το νέο πρόβλημα που ανακύπτει, Η τηλεφωνική διπλωματία κορυφής δεν μπορεί όμως να κρύψει το βασικό πρόβλημα: οι ευρωπαίοι ηγέτες ψάχνονται... Ακόμη και αυτή τη δύσκολη ώρα επιμένουν να κάνουν κινήσεις τακτικής και όχι να σκέφτονται στρατηγικά. Η καγκελάριος Μέρκελ, η οποία αναπαυόταν σε θέρετρο της Βόρειας Ιταλίας, είχε την Παρασκευή τηλεφωνική συνομιλία με τον γάλλο πρόεδρο Σαρκοζί. Σύμφωνα με πληροφορίες, οι δύο ηγέτες του γαλλογερμανικού άξονα συμφώνησαν ότι πρέπει να υλοποιηθούν οι αποφάσεις της 21ης Ιουλίου και να επικρατήσει ηρεμία.

Δεν παρέλειψαν όμως να κατηγορήσουν τον πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κ. Μπαρόζο για την πρωτοβουλία που ανέλαβε, χωρίς να τους ενημερώσει, να στείλει την Πέμπτη επιστολή στους ηγέτες της ευρωζώνης ζητώντας να επιταχυνθούν οι εξελίξεις για την ενίσχυση του ΕFSF ώστε να αποφευχθεί ο «κίνδυνος μόλυνσης» της Ιταλίας και της Ισπανίας από την κρίση χρέους. Ο Νόρμπερτ Μπαρτλ, σύμβουλος της καγκελαρίου, χαρακτήρισε μάλιστα «αντιπαραγωγική» την πρωτοβουλία Μπαρόζο. Οι Μέρκελ και Σαρκοζί συνομίλησαν και με τους κκ. Θαπατέρο και Μπερλουσκόνι, ενώ ο ιταλός πρωθυπουργός δέχθηκε και τηλεφώνημα από τον αμερικανό υπουργό Οικονομικών Τίμοθι Γκάιτνερ. Καθώς η ανησυχία έχει εξαπλωθεί σε Ιαπωνία και Κίνα, δεν αποκλείεται να συγκληθεί εκτάκτως Σύνοδος του G7 για να συζητηθεί το πρόβλημα του χρέους των ανεπτυγμένων οικονομιών.
Τα γραφήματα του Τρισέ
Στην έκτακτη Σύνοδο Κορυφής της 21ης Ιουλίου ο πρόεδρος της ΕΚΤ Ζαν-Κλοντ Τρισέ παρουσίασε στους ηγέτες των 17 κρατών-μελών της ευρωζώνης ένα σύνολο γραφημάτων που έδειχναν ότι ύστερα από κάθε συνάντησή τους τον τελευταίο έναν χρόνο τα spreads των κρατικών ομολόγων αυξάνονταν. Το μήνυμα ήταν σαφές. Οι απαντήσεις των Ευρωπαίων στην κρίση υπήρξαν ανεπαρκείς.

Δεν πρόλαβαν να περάσουν 10 ημέρες και το μήνυμα του πολύπειρου γάλλου τραπεζίτη επιβεβαιώθηκε από τις εξελίξεις. Τα επιτόκια των 10ετών ισπανικών και των ιταλικών ομολόγων αυτή τη φορά εκτοξεύθηκαν πάνω από το ψυχολογικό όριο του 6%, αναγκάζοντας τον ισπανό πρωθυπουργό Χοσέ-Λουίς Θαπατέρο να αναβάλει τις διακοπές του και τον ιταλό ομόλογό του Σίλβιο Μπερλουσκόνι να πάψει να ασχολείται με το πώς θα ξεφύγει από τους δικαστές και να μιλήσει υπέρ της οικονομίας της χώρας του. Ουδείς μπορεί επίσης να αγνοήσει το γεγονός ότι ακόμη και η Κύπρος μπορεί να χρειαστεί να ενταχθεί στον μηχανισμό βοήθειας.

Η επίθεση των αγορών στα ιταλικά και στα ισπανικά ομόλογα έχει αναγκάσει τους πάντες στις Βρυξέλλες να ξεχάσουν τις διακοπές. Ο πρόεδρος της Επιτροπής ΖοζέΜανουέλ Μπαρόζο παρενέβη δημοσίως τουλάχιστον δύο φορές την περασμένη εβδομάδα για να απαντήσει στις αγορές, ενώ στο επιτελείο του προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Χέρμαν βαν Ρομπάι οι διαβουλεύσεις είναι συνεχείς για το νέο πακέτο περί της οικονομικής διακυβέρνησης που θα παρουσιαστεί στην επόμενη σύνοδο κορυφής τον Οκτώβριο. Και δεν αποκλείεται η Επιτροπή να παρουσιάσει τον Σεπτέμβριο έκθεση για την έκδοση ευρωομολόγων- κάτι που προανήγγειλε ο Ολι Ρεν, επίτροπος αρμόδιος για τις Οικονομικές και Νομισματικές Υποθέσεις.

Κοινοτικές πηγές με τις οποίες συνομίλησε «Το Βήμα» δεν άφηναν καμία αμφιβολία για το μέγεθος της ανησυχίας από μια διάχυση της κρίσης στην Ιταλία και στην Ισπανία. «Οι αγορές δεν έχουν πειστεί από αυτά που αποφασίσαμε στις 21 Ιουλίου. Ελέγχουν την αξιοπιστία της συμφωνίας» λένε και τονίζουν: «Η απόφαση για τη συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα (ΡSΙ) στο δεύτερο ελληνικό πακέτο δεν “χωνεύτηκε” καλά». Σύμφωνα με πληροφορίες, ορισμένοι μιλούν ακόμη και για επανεξέταση της συνθή κης σύστασης του μόνιμου Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ΕSΜ), ο οποίος θα τεθεί σε λειτουργία από το 2013, στο σημείο που αναφέρεται στο ΡSΙ- γεγονός το οποίο φυσικά θα προκαλούσε εντονότατες αντιδράσεις από το Βερολίνο.

Το νέο ΕFSF και ο παράγων ΕΚΤ
Επιτακτική θεωρείται επίσης η πραγματική ενίσχυση του ΕFSF ώστε να μπορεί να ασκήσει τον νέο του ρόλο. Η ομάδα του Κλάους Ρέγκλινγκ εργάζεται πυρετωδώς στο Λουξεμβούργο επί ενός προσχεδίου, το οποίο ωστόσο θα πρέπει να συνυπογράψουν οι 17 κυβερνήσεις του ευρώ και να επικυρωθεί από τα κοινοβούλιά τους.

Καθώς όμως η ολοκλήρωση των εργασιών μπορεί να αργήσει, το «φίδι από την τρύπα» θα βγάλει και πάλι ο κ. Τρισέ, ο οποίος επανενεργοποίησε το πρόγραμμα αγοράς ομολόγων, το οποίο είχε διακόψει εδώ και περίπου τέσσερις μήνες. Ωστόσο η ΕΚΤ δεν κινήθηκε για την αγορά ισπανικών και ιταλικών ομολόγων, όπως θα ήθελαν οι αγορές, καθώς μέσα στο ίδιο το Διοικητικό Συμβούλιο της ευρωτράπεζας που συνεδρίασε την περασμένη Πέμπτη εκφράστηκαν σοβαρές αντιρρήσεις για κάτι τέτοιο. Πρώτος από όλους εμφανίστηκε αρνητικός ο επικεφαλής της Βundesbank Γενς Βάιντμαν. Και ο ίδιος ο κ. Τρισέ όμως, προτού ανοίξει την «κάνουλα» του χρήματος, θέλει πρώτα να αναλάβουν η Ιταλία- κυρίως- και η Ισπανία αυστηρότερες δεσμεύσεις για δημοσιονομική προσαρμογή.

Ο κ. Μπερλουσκόνι έσπευσε να υπακούσει, ανακοινώνοντας το απόγευμα της Παρασκευής ότι η Ιταλία θα επιταχύνει τη λήψη μέτρων λιτότητας ώστε να έχει ισοσκελίσει τον προϋπολογισμό της το 2013 και όχι το 2014, όπως προέβλεπε το αρχικό σχέδιο του υπουργού Οικονομικών Τζούλιο Τρεμόντι.

Αυτό που είναι σίγουρο είναι ότι το σημερινό πορτοφόλι του ΕFSF δεν είναι αρκετό. «Η λύση της 21ης Ιουλίου ήταν ποιοτική, όχι ποσοτική» τονίζει μιλώντας στο «Βήμα» ελληνική πηγή. Οι εγγυήσεις που έχει φθάνουν τα 440 δισ. ευρώ, τα οποία μπορεί να καλύπτουν την Ελλάδα, την Ιρλανδία και την Πορτογαλία, αλλά θα αποδειχθούν ψίχουλα σε περίπτωση ατυχήματος σε Ισπανία ή Ιταλία.

Ορισμένοι μιλούν για διπλασιασμό ή και τριπλασιασμό των κονδυλίων του ΕFSF ως και το 1,5 τρισ. ευρώ, αλλά η Γερμανία, η Ολλανδία, η Αυστρία και η Φινλανδία δεν θέλουν ούτε να ακούσουν- προς το παρόν- το σενάριο αυτό.

«Η Ισπανία και η Ιταλία δεν μπορούν να δανείζονται με 6% και να δανείζουν την Ελλάδα με 3,5%» λέει στο «Βήμα» ο Ντάνιελ Γκρος, διευθυντής του ινστιτούτου CΕΡS των Βρυξελλών, ο οποίος θεωρείται ίσως ο εγκυρότερος αναλυτής της σημερινής κρίσης στην ευρωζώνη. «Το ΕFSF» εξηγεί «πλησιάζει στα χρηματοδοτικά όριά του. Επιπλέον, η δομή του το καθιστά ευάλωτο σε ένα ντόμινο. Οι κανόνες του αναφέρουν ότι χώρες που χρειάζονται χρηματοδότηση ή δανείζονται ακριβά δεν συνεισφέρουν στις εγγυήσεις του. Αν τα ισπανικά και ιταλικά επιτόκια παραμείνουν στα σημερινά επίπεδα ή οι δύο χώρες μπουν στον μηχανισμό διάσωσης, οι εγγυήσεις του ΕFSF θα προέρχονται μόνο από τα κράτη του ευρωπαϊκού πυρήνα». Αυτό σημαίνει ότι «το βάρος του χρέους θα καταστεί ασήκωτο ακόμη και για τη Γαλλία, τα ομόλογα της οποίας ίσως υποβαθμίζονταν από το σημερινό ΑΑΑ. Η Γερμανία μόνη της δεν θα μπορούσε να σηκώσει το βάρος. Τότετο ευρώ θα κινδύνευε πραγματικά, εκτός αν η ΕΚΤ αγόραζε μαζικά ομόλογα, όπως έκανε για την Ελλάδα, νομίζονταςότι αυτή είχε πρόβλημα ρευστότητας και όχι πτώχευσης. Πλέον» καταλήγει ο κ. Γκρος «μεγάλο μέρος της βοήθειας δαπανήθηκε στην Ελλάδα. Η τελική χρεοκοπία της θα δυσκόλευε για την ΕΚΤ τη δικαιολόγηση μαζικής αγοράς ισπανικών και ιταλικών ομολόγων ώστε να αναστραφεί η σημερινή κατάσταση».

ΕUROGROUP ΚΟΡΥΦΗΣ ΜΕ ΡΟΜΠΑΪ ΣΤΗ ΘΕΣΗ ΤΟΥ ΓΙΟΥΝΚΕΡ;
Οι αποφάσεις της 21ης Ιουλίου δεν είναι αμελητέες ούτε για την Ελλάδα ειδικότερα ούτε για την ευρωζώνη γενικότερα. Γιατί όμως δεν πείστηκαν οι αγορές; «Διότι εξακολουθούν να αμφιβάλλουν για τη συνοχή της ευρωζώνης» σημειώνει μιλώντας στο «Βήμα» ο αναλυτής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Διεθνών Σχέσεων (ΕCFR) Τόμας Κλάου. «Οι αγορές περιμένουν μια εντυπωσιακή κίνηση προς ισχυρότερη πολιτική ένωση που θα τις πείσει ότι θα υπάρξει ενιαία λύση στη σημερινή κρίση». Ηδη εξετάζονται προτάσεις που θα στείλουν το μήνυμα ότι οι Ευρωπαίοι κινούνται συντεταγμένα.

Πληροφορίες από τις Βρυξέλλες αναφέρουν ότι στο πλαίσιο της ενίσχυσης της οικονομικής διακυβέρνησης δεν αποκλείεται να αναβαθμιστεί ο ρόλος του κ. Βαν Ρομπάι. Πώς θα γίνει αυτό;

Ενημερωμένες πηγές αναφέρουν ότι το Εurogroup, με τη σημερινή του μορφή, έχει μάλλον καταστεί δυσλειτουργικό. «Οι υπουργοί Οικονομικών συζητούν, αλλά μιλούν και πάρα πολύ, αντιφατικά τις περισσότερες φορές» τονίζουν οι ίδιες πηγές και δεν διστάζουν να φέρουν ως παράδειγμα τα όσα έχει πει ο γερμανός υπουργός ΟικονομικώνΒόλφγκανγκ Σόιμπλε.

Αρκετές χώρες δεν είναι πλέον ευχαριστημένες και από την απόδοση του επικεφαλής του οργάνου, του πρωθυπουργού του Λουξεμβούργου Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ. Και η επιλογή Ρομπάι απολαμβάνει, όπως φαίνεται, την προτίμηση τόσο του προέδρου της Γαλλίας Νικολά Σαρκοζί όσο και της κυρίας Μέρκελ. Επιπλέον, ό,τι και να συζητηθεί στο Εurogroup πρέπει να επικυρωθεί από το Συμβούλιο. Για τον λόγο αυτόν έχει αρχίσει να συζητείται η θεσμοποίηση ενός Εurogroup κορυφής υπό τον Βαν Ρομπάι.

Ερχεται η ώρα για το ευρωομόλογο
Μήπως λοιπόν έχει φθάσει η ώρα για στενότερη πολιτική ένωση, αρχικά σε οικονομικό επίπεδο; Μήπως είχε δίκιο ο Τρισέ όταν μιλούσε για «ευρωπαίο υπουργό Οικονομικών;». Κάτι τέτοιο θα σήμαινε κατ΄ αρχήν έκδοση ευρωομολόγου και στη συνέχεια αλλαγή των ευρωπαϊκών συνθηκών.

Ανεξαρτήτως των όσων διαμείβονται μεταξύ των κοινοτικών αξιωματούχων, καμία απόφαση δεν μπορεί να ληφθεί χωρίς τη συγκατάθεση και τη συναίνεση του Βερολίνου. Η κυρία Μέρκελ θα έχει να περάσει ένα «καυτό φθινόπωρο» προκειμένου να μπορέσει να πείσει τους βουλευτές του κυβερνητικού συνασπισμού να ψηφίσουν το δεύτερο πακέτο στήριξης της Ελλάδας στην Βundestag. Και για να το πετύχει αυτό, πρέπει να δείξει ότι οι υπόλοιποι Ευρωπαίοι πρέπει να φορέσουν το στενό «γερμανικό κοστούμι» της ανταγωνιστικότητας για να ανοίξει το πορτοφόλι του Βερολίνου.

«Η κυβέρνηση Χριστιανοδημοκρατών (CDU) και Ελευθέρων Δημοκρατών (FDΡ) αντιμετωπίζει σοβαρότατα προβλήματα» παρατηρεί η Ούλρικε Γκερό του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Διεθνών Σχέσεων (ΕCFR). Παράλληλα οι Σοσιαλδημοκράτες έχουν πραγματοποιήσει εντυπωσιακή φιλοευρωπαϊκή στροφή, τασσόμενοι πλέον ξεκάθαρα υπέρ των ευρωομολόγων. Ωστόσο η καγκελάριος δεν πρόκειται να κάνει ριψοκίνδυνα βήματα, «καθώς την καθοδηγεί το εσωτερικό της μέτωπο» εξηγεί ο Τόμας Κλάου του ΕCFR.

Πηγές που είναι σε θέση να γνωρίζουν τις επιπτώσεις της γερμανικής στάσης εκφράζουν έντονη ανησυχία. «Οι Γερμανοί παίζουν με τη φωτιά» λένε. «Το Βερολίνο, με τη στάση του, είτε επιδιώκει τη δημιουργία μιας “γερμανικής Ευρώπης” είτε οργανώνει σταδιακά το αδιέξοδο που θα οδηγήσει στη συνέχεια προς μια δορυφορική σχέση ανάμεσα σε αυτό και στην ευρωπαϊκή περιφέρεια».

Την ώρα που τα ισπανικά και τα ιταλικά επιτόκια ανεβαίνουν, οι Γερμανοί δανείζονται φθηνότερα. Η Ιταλία θα πρέπει να δανειστεί μέσα στις επόμενες 50-60 ημέρες το ιλιγγιώδες ποσό των 50 δισ. ευρώ προκειμένου να δανείσει στη συνέχεια την Ελλάδα. Αν τα επιτόκιά της μείνουν στα σημερινά επίπεδα ή αυξηθούν, ο δανεισμός θα γίνει απαγορευτικός.

«Από τη μία πλευρά θα υπάρχει μια ομάδα κρατών, η Γερμανία, η Ολλανδία και η Αυστρία, με τρομακτικό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα, και από την άλλη ο ευρωπαϊκός Νότος, που κινδυνεύει να βυθιστεί στην ύφεση» υπογραμμίζουν οι ίδιες πηγές. «Ακόμη και η Γαλλία μοιάζει να έχει πλήρως δορυφοροποιηθεί από τη Γερμανία. Αυτές οι εξελίξεις θέτουν σε κίνδυνο ακόμη και την έννοια της κοινής αγοράς» σχολιάζουν απαισιόδοξα.
BHMA